I. Tổng Quan Kỹ Năng Học Tập Nền Tảng Sinh Viên SPKT
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu và sự phát triển của kinh tế tri thức, nguồn nhân lực kỹ thuật trở thành yếu tố then chốt. Giáo dục đại học chuyển mình từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực, đòi hỏi sinh viên chủ động và sáng tạo. Đảng và Nhà nước ta xác định phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, ưu tiên nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực. Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam cũng nhấn mạnh đến kiến thức hiện đại, kỹ năng thực hành vững chắc, tư duy độc lập và khả năng thích ứng cao của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Do đó, việc trang bị kỹ năng học tập chủ động cho sinh viên, đặc biệt là sinh viên sư phạm kỹ thuật, là vô cùng quan trọng. Yếu tố tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho nền kinh tế tri thức, đó là kỹ năng làm việc và kỹ năng làm việc một cách chủ động, sáng tạo của người lao động với tư cách là nguồn nhân lực của sự phát triển.
1.1. Tầm Quan Trọng Kỹ Năng Học Tập Với Sinh Viên SPKT
Sinh viên SPKT cần kỹ năng học tập để học tốt và hoàn thiện bản thân. Họ sẽ trở thành giáo viên, tổ chức hoạt động học tập cho học sinh. Do đó, họ cần kiến thức chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm. Việc trang bị kỹ năng học tập cho sinh viên SPKT là vô cùng cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh phương pháp dạy học truyền thống dần được thay thế bằng phương pháp dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm.
1.2. Thực Trạng Nghiên Cứu Kỹ Năng Học Tập SPKT Hiện Nay
Hiện nay, chưa có nhiều công trình nghiên cứu sâu về kỹ năng học tập của sinh viên sư phạm kỹ thuật, đặc biệt là kỹ năng xây dựng và giải các bài toán kỹ thuật. Đây là kỹ năng đặc thù của chuyên ngành đào tạo giáo viên dạy nghề kỹ thuật trình độ cao. Do đó, việc nghiên cứu về kỹ năng học tập của sinh viên sư phạm kỹ thuật là một vấn đề cấp thiết.
II. Thách Thức Vấn Đề Kỹ Năng Học Tập Của Sinh Viên SPKT
Hiện nay, các trường đại học sư phạm kỹ thuật đã xây dựng chuẩn đầu ra, nhưng thực tế cho thấy chuẩn đầu ra của sinh viên còn thấp. Nhiều sinh viên tốt nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Nguyên nhân chính là do việc rèn luyện kỹ năng học tập chưa được quan tâm đúng mức. Nhiều sinh viên chưa có phương pháp học tập tích cực, kỹ năng học tập chưa thành thạo. Kết quả học tập còn hạn chế do sinh viên vẫn coi trọng thông tin lý thuyết, coi nhẹ thực hành. Tỉ lệ sinh viên thất nghiệp sau khi ra trường khá cao, chương trình đào tạo chậm được đổi mới. Việc đào tạo sinh viên sư phạm kỹ thuật vẫn còn nhiều lúng túng khi chuyển từ đào tạo cung cấp kiến thức sang đào tạo phát triển năng lực người học.
2.1. Hạn Chế Trong Phương Pháp Học Tập Của Sinh Viên
Phần lớn sinh viên chưa có phương pháp học tập tích cực, kỹ năng học tập chưa thành thạo về các thao tác nghiệp vụ cũng như mức độ ứng dụng và cách sử dụng kiến thức vào học tập và hoạt động lao động kỹ thuật còn chưa đáp ứng mục tiêu mong đợi. Kết quả học tập còn hạn chế do sinh viên vẫn coi trọng thông tin lý thuyết, coi nhẹ thực hành.
2.2. Khó Khăn Trong Đào Tạo Phát Triển Năng Lực
Việc đào tạo sinh viên sư phạm kỹ thuật ở các trường sư phạm kỹ thuật các khoa sư phạm kỹ thuật vẫn còn nhiều lúng túng khi chuyển từ đào tạo cung cấp kiến thức sang đào tạo phát triển năng lực người học. Yêu cầu của đào tạo tiếp cận theo năng lực đòi hỏi phải tăng cường vận dụng kiến thức vào thực hành, thực tiễn đời sống, hình thành và phát triển kỹ năng hành động thực tiễn ở người học.
2.3. Thiếu Nghiên Cứu Về Kỹ Năng Giải Bài Toán Kỹ Thuật
Đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, đặc biệt là kỹ năng giải các bài toán kỹ thuật thực hiện các nhệm vụ kỹ thuật. Các KN thiết kế, KN xây dựng và kỹ năng giải các bài toán kĩ thuật cho sinh viên SPKT cũng ít được nghiên cứu. Đây là các kỹ năng đặc thù, không thể thiếu của chuyên ngành đào tạo GV dạy nghề kĩ thuật.
III. Phương Pháp Nâng Cao Kỹ Năng Tự Học Cho Sinh Viên SPKT
Để khắc phục những hạn chế trên, cần có những nghiên cứu sâu hơn về kỹ năng học tập của sinh viên sư phạm kỹ thuật. Các công trình nghiên cứu gần đây đã tập trung vào kỹ năng học tập, kỹ năng học tập của sinh viên, kỹ năng học tập hợp tác của sinh viên sư phạm. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu cụ thể hơn về kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, đặc biệt là kỹ năng giải các bài toán kỹ thuật. Nghiên cứu và rèn kỹ năng học tập cho sinh viên SPKT cần được xem xét với tư cách là một trong những vấn đề trung tâm của TLH nghề nghiệp và giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp. Luận án tập trung rèn KNHT cho sinh viên SPKT trong đó trọng tâm là KN sử dụng thông tin học tập trong giải các bài tập thực hành, giải các bài toán kĩ thuật ở các dạng khác nhau một cách có kết quả qua ví dụ môn học TLH nghề nghiệp.
3.1. Xây Dựng Khái Niệm Và Cấu Trúc Kỹ Năng Học Tập
Cần xây dựng khái niệm công cụ về kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, các thành tố cấu thành KNHT của sinh viên SPKT và các biểu hiện của kỹ năng này. Xác định tiêu chí, mức độ kỹ năng được nghiên cứu, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành, phát triển, biểu hiện KNHT của sinh viên SPKT.
3.2. Khảo Sát Thực Trạng Kỹ Năng Học Tập Của Sinh Viên
Khảo sát thực trạng, chỉ ra các thành phần, biểu hiện mức độ KNHT của sinh viên SPKT, các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân của thực trạng, lý giải nguyên nhân của thực trạng. Đề xuất biện pháp tác động sư phạm và thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, góp phần phát triển KNHT của sinh viên ngành SPKT.
IV. Nghiên Cứu Thực Tiễn Đánh Giá Kỹ Năng Học Tập SPKT
Nghiên cứu thực tiễn tập trung vào khảo sát thực trạng, chỉ ra các thành phần, biểu hiện mức độ kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân của thực trạng, lý giải nguyên nhân của thực trạng. Đề xuất biện pháp tác động sư phạm và thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, góp phần phát triển KNHT của sinh viên ngành SPKT. Nghiên cứu này giới hạn về nội dung: Kỹ năng học tập của sinh viên SPKT gồm bốn nhóm kỹ năng thành phần; các biểu hiện của bốn nhóm kỹ năng thành phần; các mức độ KNHT của sinh viên SPKT; các yếu tố ảnh hưởng đến KNHT của sinh viên SPKT.
4.1. Các Nhóm Kỹ Năng Thành Phần Của Sinh Viên SPKT
Đề tài chủ yếu nghiên cứu KNHT của sinh viên SPKT qua việc giải quyết bài toán kỹ thuật như là trình độ thực hiện hành động về mặt kỹ thuật hành động tâm lí do vậy thông qua đánh giá mức độ có kỹ năng (biết làm đúng), mức độ thành thạo và mức độ linh hoạt các hành động học tập trong các khâu học tập của sinh viên SPKT trên lớp (qua ví dụ môn TLHNN).
4.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Tại Các Trường Đại Học SPKT
Nghiên cứu được giới hạn về địa bàn nghiên cứu ở ba trường đại học SPKT: Trường Đại học SPKT Hưng Yên; trường Đại học SPKT Vinh và trường Đại học SPKT Vĩnh Long. Khách thể khảo sát thực trạng: 644 sinh viên năm thứ hai, năm thứ ba và năm thứ tư hệ chính qui bậc đại học các chuyên ngành SPKT.
V. Biện Pháp Tâm Lý Sư Phạm Nâng Cao Kỹ Năng Học Tập
Giả thuyết khoa học đặt ra là kỹ năng học tập của sinh viên SPKT còn hạn chế. Mức độ các nhóm KN biểu hiện không đồng đều thể hiện ở 3 tiêu chí: Tính đúng đắn, tính thành thạo và tính linh hoạt. Nguyên nhân hạn chế chủ yếu do chưa chú trong thực hành môn học; phương pháp dạy học chưa kích thích tính tích cực, tự giác rèn luyện KNHT của sinh viên. Nếu được hướng dẫn về cách thức thực hiện các hành động học tập và được luyện tập một cách hợp lí những bài tập tình huống thực hành, sử dụng bài toán kỹ thuật phù hợp với ngành nghề đào tạo thì KNHTcủa sinh viên SPKT sẽ được nâng cao.
5.1. Hướng Dẫn Thực Hiện Các Hành Động Học Tập
Cần hướng dẫn sinh viên về cách thức thực hiện các hành động học tập một cách hiệu quả. Điều này bao gồm việc cung cấp cho sinh viên các phương pháp học tập tích cực, kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng ghi chép, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng tìm kiếm thông tin và kỹ năng sử dụng công nghệ.
5.2. Luyện Tập Với Bài Tập Tình Huống Thực Tế
Cần tạo cơ hội cho sinh viên luyện tập với các bài tập tình huống thực tế, sử dụng bài toán kỹ thuật phù hợp với ngành nghề đào tạo. Điều này giúp sinh viên vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng làm việc nhóm.
VI. Kết Luận Kiến Nghị Phát Triển Kỹ Năng Học Tập SPKT
Nghiên cứu này nhằm chỉ ra các kỹ năng thành phần, các biểu hiện, mức độ kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp tác động rèn luyện kỹ năng học tập góp phần nâng cao kết quả học tập của sinh viên SPKT. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc phát triển kỹ năng học tập của sinh viên SPKT, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên dạy nghề kỹ thuật.
6.1. Kiến Nghị Với Các Trường Sư Phạm Kỹ Thuật
Các trường sư phạm kỹ thuật cần chú trọng hơn đến việc rèn luyện kỹ năng học tập cho sinh viên. Cần xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, tăng cường thực hành, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ học thuật.
6.2. Kiến Nghị Với Giảng Viên Các Trường SPKT
Giảng viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường tính tương tác, khuyến khích sinh viên chủ động, sáng tạo trong học tập. Cần tạo ra môi trường học tập thân thiện, cởi mở, giúp sinh viên tự tin thể hiện bản thân.
6.3. Kiến Nghị Với Sinh Viên Các Trường SPKT
Sinh viên cần chủ động học tập, tích cực tham gia các hoạt động học tập, rèn luyện kỹ năng học tập một cách thường xuyên. Cần xác định mục tiêu học tập rõ ràng, xây dựng kế hoạch học tập cụ thể và thực hiện nghiêm túc.
