I. Tổng quan về quản lý nhà nước cho thuê tài chính tại VN
Hoạt động cho thuê tài chính (CTTC) thông qua việc cho thuê tài sản đã có lịch sử lâu đời và diễn ra trong nhiều lĩnh vực kinh doanh trên thế giới. Theo các thư tịch cổ, các giao dịch cho thuê tài sản đã xuất hiện từ năm 2800 trước Công nguyên tại thành phố Sumerian. Tại Việt Nam, trong điều kiện chuyển đổi sang kinh tế thị trường, nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh là rất lớn và mang tính cấp bách hơn bao giờ hết, thì sự ra đời của các công ty cho thuê tài chính đã bước đầu đáp ứng được nhu cầu. Đến nay, Việt Nam đã có 8 công ty cho thuê tài chính, với lượng vốn đầu tư còn khá khiêm tốn so với nhu cầu vốn của nền kinh tế, song hoạt động cho thuê tài chính phần nào đã đáp ứng cho việc cung cấp và cải thiện các loại máy móc thiết bị cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
1.1. Nguồn gốc và phát triển của hoạt động cho thuê tài chính
Hình thức tài trợ thông qua cho thuê tài sản đã có lịch sử khá lâu đời và diễn ra trong hầu hết mọi lĩnh vực hoạt động kinh doanh, thuộc nhiều lĩnh vực trên thế giới. Theo các thư tịch cổ, các giao dịch cho thuê tài sản đã xuất hiện từ năm 2800 trước Công nguyên tại thành phố Sumerian. Các thầy tu giữ vai trò người cho thuê, người thuê là những nông dân tự do. Tài sản được đem ra giao dịch bao gồm: công cụ sản xuất nông nghiệp, súc vật kéo, nhà cửa, đất ruộng.
1.2. Định nghĩa về cho thuê tài chính theo quy định pháp luật
Tại Việt Nam, Nghị định 64/CP ngày 9/10/1995 do Chính phủ ban hành có định nghĩa về cho thuê tài chính như sau: Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị và các động sản khác. Bên cho thuê cam kết mua máy móc thiết bị và động sản theo yêu cầu của bên thuê và nắm quyền sở hữu đối với tài sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thỏa thuận và không được hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu, mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản đó theo các điều kiện đã thỏa thuận trong hợp đồng cho thuê.
1.3. Phân biệt cho thuê tài chính và các hình thức cấp tín dụng khác
Dưới góc độ kinh tế chính trị thì hoạt động cho thuê tài chính đã tách được quyền sở hữu và quyền sử dụng tài sản trong thời hạn thuê: quyền sở hữu tài sản thuộc về các công ty cho thuê tài chính nhưng quyền sử dụng tài sản lại thuộc về các khách hàng thuê tài chính. Tham gia nghiệp vụ cho thuê tài chính gồm ba bên: người cho thuê (bên cho thuê), người đi thuê (bên thuê) và nhà cung ứng.
II. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước cho thuê tài chính
Thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính ở các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Cụ thể, khung pháp lý chưa hoàn thiện, cơ chế quản lý và đào tạo phát triển nguồn nhân lực còn yếu, dẫn đến hiệu quả quản lý nhà nước chưa cao. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường cho thuê tài chính và tiềm ẩn nhiều rủi ro.
2.1. Đánh giá thực trạng cơ sở pháp lý về cho thuê tài chính
Trong hoạt động quản lý nhà nước, các hình thức hoạt động quản lý được chia ra thành: Ra văn bản quản lý nhà nước: Các cơ quan quản lý nhà nước và các nhà lãnh đạo trong hoạt động lãnh đạo, quản lý khi ra quyết định quản lý đều phải thể hiện bằng chữ viết, lời nói, dấu hiệu hoặc ký hiệu. Văn bản là phương tiện thông tin thể hiện nội dung các quy phạm pháp luật được ghi thành chữ viết giúp cho đối tượng quản lý căn cứ vào đó mà thực hiện. Đồng thời đó cũng là tiêu chí để cơ quan và các nhà lãnh đạo kiểm tra việc thực hiện, nhiệm vụ của các đối tượng và tùy theo đó mà truy cứu trách nhiệm, xử lý theo pháp luật khi đối tượng vi phạm văn bản quản lý.
2.2. Cơ chế quản lý và đào tạo nguồn nhân lực cho thuê tài chính
Đối với hoạt động cho thuê tài chính ở các Ngân hàng thương mại Việt Nam cơ quan quản lý trực tiếp đó là các Ngân hàng thương mại, trên nữa là Ngân hàng Nhà nước, Chính phủ, Bộ và cơ quan ngang Bộ. Các cơ quan quản lý này ban hành các văn bản để các Công ty cho thuê tài chính hoạt động theo đúng chức năng và nhiệm vụ của mình. Hội nghị là hình thức tập thể lãnh đạo ra quyết định gồm: đại hội, hội nghị, hội báo, trao đổi nhỏ. Trong hoạt động quản lý nhà nước, hội nghị là hình thức cần thiết quan trọng, đặc biệt là cơ quan thẩm quyền chung, lãnh đạo tập thể.
2.3. Hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê
Các phương pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính đó là tổng thể các cách thức tác động có chủ đích và có thể có của cơ quan quản lý lên hoạt động cho thuê tài chính, nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Phương pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính là biểu hiện cụ thể của mối quan hệ qua lại giữa cơ quan quản lý đối với các Công ty cho thuê tài chính. Do đó các phương pháp này mang tính đa dạng, và phong phú, nó thường xuyên thay đổi trong từng tình huống cụ thể, tùy thuộc vào đặc điểm của đối tượng cũng như năng lực và kinh nghiệm của đội ngũ quản lý.
III. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước cho thuê tài chính
Để hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính tại các ngân hàng thương mại Việt Nam, cần có các giải pháp đồng bộ. Các giải pháp bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý nhà nước, phát triển nguồn nhân lực, tăng cường kiểm tra giám sát và thúc đẩy hợp tác quốc tế. Các giải pháp này sẽ giúp thị trường cho thuê tài chính phát triển lành mạnh và hiệu quả hơn.
3.1. Quản lý nhà nước vĩ mô đối với hoạt động cho thuê
Các phương pháp hành chính trong quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính là cách tác động trực tiếp bằng các quyết định mang tính bắt buộc của các Ngân hàng thương mại, Ngân hàng nhà nước đối với các Công ty cho thuê lại chính nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra. Đặc điểm cơ bản của phương pháp này là tính bắt buộc và tính quyền lực.
3.2. Nâng cao hiệu quả cho thuê tài chính cho doanh nghiệp
Các phương pháp kinh tế tác động vào các Công ty cho thuê tài chính thông qua các lợi ích kinh tế để cho các Công ty cho thuê tài chính lựa chọn phương án hoạt động có hiệu quả nhất trong phạm vi hoạt động của mình. Các phương pháp kinh tế chính là các phương pháp tác động của các cơ quan quản lý nhà nước thông qua sự vận dụng các phạm trù kinh tế, các đòn bẩy kinh tế, các định mức kinh tế - kỹ thuật, tức là về thực chất các phương pháp kinh tế là một biện pháp để sử dụng các quy luật kinh tế.
3.3. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ ngành liên quan
Với những nhân tố tác động tới sự quản lý của nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính thì việc phải hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính ở các ngân hàng thương mại Việt Nam là rất cần thiết bởi: Góp phần thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế, góp phần lành mạnh cấu trúc và phát triển hệ thống tài chính, nâng cao năng lực công nghệ của doanh nghiệp, mức độ rủi ro trong hoạt động cho thuê tài chính thấp hơn, đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích.
IV. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý nhà nước cho thuê tài chính
Nghiên cứu kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính của một số nước trên thế giới như Nhật Bản, Malaysia, Indonesia cho thấy, mỗi quốc gia có những cách tiếp cận và giải pháp riêng. Tuy nhiên, điểm chung là đều chú trọng đến việc tạo môi trường pháp lý thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp và kiểm soát rủi ro.
4.1. Bài học từ Nhật Bản về phát triển thị trường cho thuê
Một số chính sách của Chính phủ Nhật Bản để thúc đẩy hoạt động cho thuê tài chính phát triển: Tăng nguồn vốn hoạt động cho các Công ty cho thuê tài chính, bảo hiểm tín dụng cho thuê tài chính: Chính phủ Nhật bản lập chế độ bảo hiểm tín dụng đền bù khoản tiền thuê không được thanh toán cho các công ty cho thuê vừa để hỗ trợ cho các công ty cho thuê tài chính vừa để thúc đẩy các doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư thiết bị, chính sách hỗ trợ đầu tư thiết bị: đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư bằng thuê tài chính các loại máy móc, trang bị, dụng cụ và vật dụng Chính phủ Nhật bản hỗ trợ bằng cách giảm mức thuế khấu trừ.
4.2. Quản lý nhà nước cho thuê tài chính tại Malaysia
Với sự sửa đổi các biện pháp hành chính của Chính phủ nhằm xóa bỏ những lỗ hổng về thuế và thắt chặt việc sử dụng thuật ngữ “cho thuê” đã ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của thị trường cho thuê tài chính tại Malaysia.
4.3. Mô hình quản lý tại Indonesia và các nước đang phát triển
Chỉ đến khi Tổng thống ban hành...
V. Đề xuất hoàn thiện quản lý nhà nước đến năm 2030
Đến năm 2030, quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính cần tập trung vào việc xây dựng một hệ sinh thái số cho thị trường cho thuê tài chính, thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới và tăng cường hợp tác quốc tế. Điều này sẽ giúp thị trường cho thuê tài chính Việt Nam phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng vào thị trường tài chính quốc tế.
5.1. Xây dựng hệ sinh thái số cho cho thuê tài chính
Cần có chính sách khuyến khích các công ty cho thuê tài chính ứng dụng công nghệ số vào hoạt động, từ khâu thẩm định khách hàng, quản lý hợp đồng đến thu hồi nợ. Điều này giúp giảm chi phí, tăng hiệu quả và minh bạch hóa hoạt động cho thuê tài chính.
5.2. Thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới trong cho thuê
Các công nghệ như blockchain, AI, big data có thể được ứng dụng để cải thiện quy trình cho thuê tài chính, giảm thiểu rủi ro và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
5.3. Tăng cường hợp tác quốc tế về cho thuê tài chính
Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia có thị trường cho thuê tài chính phát triển sẽ giúp Việt Nam học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ mới và thu hút vốn đầu tư.
VI. Kết luận Tầm quan trọng của quản lý nhà nước hiệu quả
Tóm lại, hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động cho thuê tài chính tại các ngân hàng thương mại Việt Nam là một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các ngân hàng thương mại và các công ty cho thuê tài chính. Chỉ khi đó, thị trường cho thuê tài chính mới có thể phát triển bền vững và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế của đất nước.
6.1. Vai trò của quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế
Quản lý nhà nước hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường cho thuê tài chính và đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế của đất nước.
6.2. Hướng tới thị trường cho thuê tài chính minh bạch hiệu quả
Việc hoàn thiện quản lý nhà nước sẽ giúp xây dựng một thị trường cho thuê tài chính minh bạch, hiệu quả và cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu vốn của các doanh nghiệp và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
