Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch và khách sạn là một trong những lĩnh vực kinh tế tổng hợp có tính liên ngành và xã hội hóa cao, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của ngành, hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp du lịch và khách sạn là một trong những yếu tố quyết định sự thành công và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Công ty Khách sạn và Dịch vụ Du lịch Hà Thành, được thành lập năm 1993 trên cơ sở chuyển đổi từ nhà khách và nhà nghỉ bao cấp, đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng lao động. Với tổng số 323 cán bộ công nhân viên, trong đó phần lớn là lao động được điều động từ các cơ quan chủ quản, công ty đang gặp phải tình trạng lao động dư thừa, trình độ chuyên môn thấp và hiệu quả lao động thấp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống lại cơ sở lý luận về hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp du lịch, phân tích thực trạng quản lý lao động tại công ty Hà Thành trong giai đoạn 1995-1996, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng lao động phù hợp với đặc thù và điều kiện thực tế của công ty. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như tuyển chọn, bố trí lao động, phân công hợp tác lao động, đào tạo nâng cao trình độ, điều kiện lao động, kỷ luật lao động và tạo động lực cho người lao động.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số hiệu quả lao động như năng suất lao động, mức lợi nhuận bình quân trên một lao động, số ngày khách lưu trú bình quân trên một lao động, và hệ số sử dụng thời gian lao động. Qua đó, công ty có thể nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng doanh thu và lợi nhuận, đồng thời cải thiện đời sống và thu nhập cho người lao động, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành du lịch và khách sạn tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản trị nguồn nhân lực và lý thuyết hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp dịch vụ. Lý thuyết quản trị nguồn nhân lực nhấn mạnh vai trò của con người trong doanh nghiệp, bao gồm các khái niệm về tuyển chọn, đào tạo, phân công lao động, kỷ luật và tạo động lực. Lý thuyết hiệu quả sử dụng lao động tập trung vào các chỉ tiêu đánh giá như năng suất lao động, mức lợi nhuận bình quân trên một lao động, số ngày khách lưu trú bình quân trên một lao động, hệ số sử dụng thời gian làm việc và hiệu quả sử dụng lao động theo thu nhập so với năng suất.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng suất lao động (Qw): Doanh thu bình quân trên một lao động, phản ánh khả năng tạo ra giá trị kinh tế của người lao động.
  • Mức lợi nhuận bình quân trên một lao động (LNbq): Lợi nhuận tạo ra trên mỗi người lao động, thể hiện hiệu quả đóng góp vào tích lũy và phát triển doanh nghiệp.
  • Hệ số sử dụng thời gian lao động (K): Tỷ lệ thời gian làm việc thực tế so với thời gian làm việc theo quy định, phản ánh mức độ tận dụng nguồn lực lao động.
  • Hiệu quả sử dụng lao động theo thu nhập so với năng suất (Hl): Tỷ lệ chi phí tiền lương trên doanh thu bình quân, đánh giá chi phí lao động so với giá trị tạo ra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng kết hợp với các phương pháp thống kê, điều tra phỏng vấn, phân tích và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thực tế từ báo cáo kinh doanh của Công ty Khách sạn và Dịch vụ Du lịch Hà Thành trong hai năm 1995-1996, kết quả khảo sát thời gian làm việc của 120 nhân viên, phỏng vấn 125 cán bộ công nhân viên về trình độ, thái độ và nhu cầu đào tạo.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ 323 cán bộ công nhân viên của công ty, trong đó tập trung phân tích chi tiết các bộ phận lễ tân, buồng, bàn, bar, bếp, bảo vệ và bảo dưỡng. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ nhân sự công ty nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả lao động đã được chuẩn hóa, kết hợp với phân tích định tính từ phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/1995 đến tháng 12/1996, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng suất lao động thấp và tăng trưởng chậm: Năng suất lao động bình quân của công ty trong hai năm chỉ đạt khoảng 40-65% so với các khách sạn cùng khu vực. Cụ thể, khách sạn Nam Đế đạt 60-65% năng suất so với khách sạn Hữu Nghị và Bông Sen, trong khi khách sạn Hải Sơn chỉ đạt 40-45% so với khách sạn Thanh Niên và Hải Yến. Năng suất lao động ở bộ phận buồng cao hơn bộ phận ăn uống và dịch vụ bổ trợ, nhưng vẫn thấp so với tiêu chuẩn ngành.

  2. Lao động dư thừa và bố trí chưa hợp lý: Tổng số lao động dư thừa tại hai khách sạn lên tới 86 người, chiếm khoảng 27% tổng số nhân sự. Tỷ lệ lao động trên một buồng khách tại khách sạn Nam Đế là 2,27 người/buồng, cao hơn mức trung bình ngành (khoảng 1,35-2,02 người/buồng). Phân công lao động còn bất hợp lý, tỷ lệ lao động gián tiếp chỉ chiếm 6,7%, thấp hơn nhiều so với các khách sạn truyền thống (11-28%).

  3. Trình độ và đào tạo hạn chế: Chỉ có 62% nhân viên đã qua đào tạo nghiệp vụ du lịch, nhiều cán bộ quản lý chưa được đào tạo chuyên sâu về du lịch và quản trị. Việc đào tạo chủ yếu mang tính tự phát, không có kế hoạch dài hạn, thiếu các chương trình huấn luyện tại chỗ và nâng cao kỹ năng chuyên môn.

  4. Hiệu quả sử dụng thời gian lao động thấp: Hệ số sử dụng thời gian làm việc trung bình chỉ đạt 43% tại khách sạn Hải Sơn và 59% tại khách sạn Nam Đế, cho thấy nhiều thời gian lao động bị lãng phí do công việc không đều, đặc biệt tại khách sạn Hải Sơn vào mùa đông.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hiệu quả lao động thấp là do cơ cấu lao động dư thừa, trình độ chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu công việc, và quản lý lao động chưa hiệu quả. So với các khách sạn cùng khu vực, công ty Hà Thành còn nhiều hạn chế trong việc tuyển chọn, đào tạo và phân công lao động. Việc thiếu phòng Marketing và chức năng nghiên cứu thị trường cũng làm giảm khả năng thu hút khách và khai thác dịch vụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh năng suất lao động giữa các khách sạn, bảng phân tích tỷ lệ lao động dư thừa theo bộ phận, và biểu đồ hệ số sử dụng thời gian lao động theo từng quý để minh họa sự biến động và hiệu quả sử dụng lao động theo mùa vụ.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành cho thấy rằng việc nâng cao hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp du lịch đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa tuyển chọn, đào tạo, quản lý và tạo động lực cho người lao động. Việc cải thiện điều kiện làm việc và chế độ kỷ luật cũng góp phần nâng cao năng suất và chất lượng dịch vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tuyển chọn và bố trí lao động hợp lý: Cần rà soát, tinh giảm lao động dư thừa, ưu tiên tuyển dụng nhân viên có trình độ phù hợp với tiêu chuẩn công việc. Áp dụng các hình thức hợp đồng linh hoạt (dài hạn, ngắn hạn, thời vụ) để điều chỉnh số lượng lao động theo nhu cầu kinh doanh. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Nhân sự.

  2. Phân công và tổ chức lao động hiệu quả: Thiết lập lại cơ cấu tổ chức, tăng tỷ lệ lao động gián tiếp để hỗ trợ quản lý, thành lập phòng Marketing nhằm nghiên cứu thị trường, tạo nguồn khách và phát triển dịch vụ mới. Thời gian thực hiện: 12 tháng, chủ thể: Ban Giám đốc.

  3. Xây dựng kế hoạch đào tạo bài bản: Tổ chức các khóa đào tạo nghiệp vụ du lịch, kỹ năng quản lý, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ công nhân viên. Kết hợp đào tạo tại chỗ và đào tạo ngoài giờ theo nhu cầu phát triển công ty. Thời gian thực hiện: liên tục, chủ thể: Phòng Đào tạo và Ban Giám đốc.

  4. Cải thiện điều kiện lao động và kỷ luật: Nâng cấp trang thiết bị bảo hộ, cải thiện môi trường làm việc, xây dựng quy chế kỷ luật nghiêm túc, tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng thời gian lao động. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng, chủ thể: Ban Quản lý và phòng Hành chính.

  5. Tạo động lực và khuyến khích người lao động: Xây dựng hệ thống lương thưởng minh bạch, công bằng, tổ chức ký kết thỏa ước lao động tập thể, khuyến khích sáng tạo và gắn bó lâu dài với công ty. Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp du lịch và khách sạn: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng lao động, từ đó xây dựng chiến lược quản lý nhân sự phù hợp nhằm nâng cao năng suất và lợi nhuận.

  2. Chuyên viên nhân sự và quản lý nguồn nhân lực: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế quy trình tuyển chọn, đào tạo, phân công lao động và đánh giá hiệu quả công việc trong ngành dịch vụ du lịch.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, du lịch: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả lao động trong doanh nghiệp dịch vụ.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và lao động: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong ngành du lịch và khách sạn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hiệu quả sử dụng lao động được đánh giá bằng những chỉ tiêu nào?
    Hiệu quả sử dụng lao động được đánh giá qua các chỉ tiêu như năng suất lao động (doanh thu bình quân trên một lao động), mức lợi nhuận bình quân trên một lao động, số ngày khách lưu trú bình quân trên một lao động, hệ số sử dụng thời gian làm việc và hiệu quả sử dụng lao động theo thu nhập so với năng suất.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả lao động thấp tại công ty Hà Thành là gì?
    Nguyên nhân chính gồm lao động dư thừa, trình độ chuyên môn thấp, phân công lao động chưa hợp lý, quản lý kỷ luật lao động yếu và thiếu các chính sách đào tạo, tạo động lực cho người lao động.

  3. Làm thế nào để cải thiện hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp du lịch?
    Cải thiện hiệu quả lao động cần thực hiện đồng bộ các giải pháp như tuyển chọn và bố trí lao động hợp lý, đào tạo nâng cao trình độ, cải thiện điều kiện làm việc, tăng cường kỷ luật lao động và xây dựng hệ thống lương thưởng, khuyến khích phù hợp.

  4. Tại sao việc thành lập phòng Marketing lại quan trọng đối với công ty khách sạn?
    Phòng Marketing giúp nghiên cứu thị trường, tạo nguồn khách, phát triển dịch vụ mới và tăng khả năng cạnh tranh của công ty, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng lao động và doanh thu.

  5. Làm thế nào để đảm bảo quyền lợi người lao động khi tinh giảm lao động dư thừa?
    Cần thực hiện các chính sách hỗ trợ như giải quyết chế độ hưu trí, đào tạo nghề mới, cho thôi việc theo quy định, đồng thời đảm bảo minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật lao động để bảo vệ quyền lợi người lao động.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống lại cơ sở lý luận và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp du lịch và khách sạn.
  • Phân tích thực trạng tại Công ty Khách sạn và Dịch vụ Du lịch Hà Thành cho thấy hiệu quả lao động thấp do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tuyển chọn và bố trí lao động hợp lý, tổ chức lao động hiệu quả, đào tạo nâng cao trình độ, cải thiện điều kiện làm việc và tạo động lực cho người lao động.
  • Kế hoạch thực hiện các giải pháp cần được triển khai trong vòng 1-2 năm để đạt mục tiêu nâng cao năng suất, doanh thu và lợi nhuận, đồng thời cải thiện đời sống người lao động.
  • Khuyến nghị các doanh nghiệp du lịch, khách sạn và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo để áp dụng, góp phần phát triển bền vững ngành du lịch Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo công ty cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các bên liên quan nên phối hợp chặt chẽ nhằm tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, năng động và hiệu quả.