Tổng quan nghiên cứu

Đau vùng cổ gáy là một trong những bệnh lý phổ biến liên quan đến thoái hóa cột sống cổ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và khả năng lao động của người bệnh. Theo ước tính, tại Hoa Kỳ có khoảng 21 triệu người mắc bệnh thoái hóa khớp, trong đó thoái hóa cột sống cổ chiếm khoảng 14% các bệnh thoái hóa khớp. Tại Việt Nam, thoát vị đĩa đệm cột sống cổ chiếm tới 40% trong số các trường hợp thoát vị cột sống. Chi phí điều trị thoái hóa khớp tại các nước phát triển có thể lên đến 4.000 USD mỗi bệnh nhân mỗi năm, trong khi tại Việt Nam chi phí điều trị một đợt thoái hóa khớp dao động từ 2 đến 4 triệu đồng. Mặc dù y học hiện đại đã phát triển nhiều phương pháp điều trị, nhưng chưa có thuốc nào điều trị khỏi hoàn toàn bệnh lý này, đồng thời các thuốc giảm đau, chống viêm có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng như xuất huyết tiêu hóa, suy thận, suy gan.

Trong bối cảnh đó, y học cổ truyền với các phương pháp không dùng thuốc như châm cứu, xoa bóp bấm huyệt đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm đau và phục hồi chức năng cột sống cổ. Phương pháp châm cứu Tam pháp Đại chùy, xuất phát từ kinh nghiệm của chuyên gia Tôn Chấn Hoàn tại Trung Quốc từ năm 1960, đã được áp dụng và phát triển tại Việt Nam từ năm 1961. Luận văn này nhằm đánh giá tác dụng điều trị đau vùng cổ gáy bằng phương pháp Tam pháp Đại chùy, tập trung vào thể phong hàn thấp kết hợp can thận hư, với mục tiêu đánh giá hiệu quả giảm đau, cải thiện vận động và chức năng sinh hoạt, đồng thời khảo sát các tác dụng không mong muốn của phương pháp.

Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2021, với tổng số 60 bệnh nhân được phân chia ngẫu nhiên thành nhóm nghiên cứu và nhóm đối chứng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung minh chứng khoa học cho phương pháp châm cứu truyền thống, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị đau cổ gáy, giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc tây y, đồng thời mở rộng ứng dụng y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: y học hiện đại và y học cổ truyền.

  • Lý thuyết y học hiện đại tập trung vào cơ chế thoái hóa cột sống cổ, bao gồm lý thuyết cơ học về vi gãy xương và lý thuyết tế bào về sự hủy hoại proteoglycan do enzym tiêu protein. Các triệu chứng đau cổ gáy được giải thích qua hội chứng cột sống cổ, hội chứng rễ thần kinh và hội chứng tủy cổ, với các biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng rõ ràng như đau, hạn chế vận động, dấu hiệu thần kinh và hình ảnh X-quang thoái hóa.

  • Lý thuyết y học cổ truyền dựa trên nguyên lý âm dương, khí huyết và kinh lạc. Đau cổ gáy thuộc phạm vi chứng tý, nguyên nhân do ngoại nhân (phong, hàn, thấp tà) và nội nhân (can thận hư, khí huyết ứ trệ). Phân loại thể bệnh gồm phong hàn thấp, huyết ứ, phong thấp nhiệt và phong hàn thấp kết hợp can thận hư. Phương pháp điều trị tập trung vào khu phong tán hàn, hoạt huyết tiêu ứ, thanh nhiệt giải độc và bổ can thận, kết hợp các thủ thuật châm cứu đặc hiệu.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu là:

  • Huyệt Đại chùy: huyệt thứ 14 của mạch Đốc, hội của 6 kinh Dương, có tác dụng giảm đau tại chỗ và toàn thân.
  • Phương pháp Tam pháp Đại chùy: kỹ thuật châm cứu đặc biệt với ba kim châm theo hình tam giác tại huyệt Đại chùy, kích thích mạnh mẽ để đạt hiệu quả điều trị.
  • Thang điểm VAS và NPQ: công cụ đánh giá mức độ đau và ảnh hưởng của đau đến chức năng sinh hoạt hàng ngày.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp can thiệp lâm sàng có nhóm đối chứng, so sánh trước và sau điều trị. Tổng số 60 bệnh nhân đau vùng cổ gáy do thoái hóa cột sống cổ được lựa chọn theo tiêu chuẩn chẩn đoán y học hiện đại và y học cổ truyền, phân chia ngẫu nhiên thành hai nhóm: nhóm nghiên cứu (30 bệnh nhân) điều trị bằng phương pháp Tam pháp Đại chùy và nhóm đối chứng (30 bệnh nhân) điều trị theo phác đồ châm cứu của Bộ Y tế.

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ bệnh nhân tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương trong thời gian từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2021.
  • Cỡ mẫu: 30 bệnh nhân mỗi nhóm, đảm bảo độ tin cậy 95% và sức mạnh thống kê 80%, dựa trên công thức tính cỡ mẫu cho nghiên cứu can thiệp lâm sàng.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng thang điểm VAS để đánh giá mức độ đau, thước đo tầm vận động cột sống cổ theo tiêu chuẩn của Viện Hàn lâm các nhà phẫu thuật chỉnh hình Mỹ, và bảng câu hỏi NPQ để đánh giá chức năng sinh hoạt hàng ngày. Dữ liệu được thu thập tại ba thời điểm: trước điều trị (D0), sau 7 ngày (D7) và sau 14 ngày (D14). Phân tích thống kê so sánh giữa các thời điểm và giữa hai nhóm được thực hiện để đánh giá hiệu quả điều trị.

Quy trình thực hiện kỹ thuật Tam pháp Đại chùy gồm xác định huyệt, sát trùng, châm ba kim theo hướng và kỹ thuật đặc biệt, mỗi lần điều trị kéo dài 30 phút, thực hiện hàng ngày trong 14 ngày liên tiếp. Nhóm đối chứng được điều trị bằng phương pháp châm cứu theo phác đồ chuẩn của Bộ Y tế với thời gian và tần suất tương tự.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm mức độ đau theo thang điểm VAS:

    • Nhóm nghiên cứu giảm trung bình từ 5,2 điểm (D0) xuống còn 1,8 điểm (D14), tương đương giảm 65,4%.
    • Nhóm đối chứng giảm từ 5,1 điểm xuống 3,2 điểm, giảm 37,3%.
    • Sự khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,01).

  2. Cải thiện tầm vận động cột sống cổ:

    • Nhóm nghiên cứu tăng tầm vận động cúi từ 280° lên 390°, ngửa từ 420° lên 520°, nghiêng và quay cũng cải thiện trung bình trên 30%.
    • Nhóm đối chứng chỉ cải thiện khoảng 15-20% ở các động tác tương tự.
    • Tỷ lệ bệnh nhân không còn hạn chế vận động sau 14 ngày là 70% ở nhóm nghiên cứu, so với 45% ở nhóm đối chứng.

  3. Cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày theo NPQ:

    • Điểm NPQ giảm từ 18,5 xuống 6,2 điểm ở nhóm nghiên cứu, giảm 66,5%.
    • Nhóm đối chứng giảm từ 18,3 xuống 11,5 điểm, giảm 37,2%.
    • Tỷ lệ bệnh nhân không còn ảnh hưởng chức năng sau điều trị là 68% nhóm nghiên cứu, 40% nhóm đối chứng.

  4. Tác dụng không mong muốn:

    • Nhóm nghiên cứu có 10% bệnh nhân gặp hiện tượng bầm tím nhẹ, 6,7% đau tại chỗ châm, không có trường hợp nghiêm trọng.
    • Nhóm đối chứng có tỷ lệ tác dụng phụ thấp hơn nhưng không đáng kể về mặt lâm sàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp Tam pháp Đại chùy có hiệu quả vượt trội trong việc giảm đau, cải thiện vận động và chức năng sinh hoạt so với phương pháp châm cứu chuẩn. Nguyên nhân có thể do kỹ thuật châm ba kim tạo kích thích mạnh mẽ hơn, giúp tăng cường lưu thông khí huyết, giảm co cơ và ức chế các phản xạ đau theo cơ chế thần kinh phản xạ đã được chứng minh trong y học hiện đại.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ hiệu quả trên 65% tương đồng với các báo cáo tại Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi phương pháp này được áp dụng rộng rãi. Việc cải thiện tầm vận động và chức năng sinh hoạt cũng phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác dụng của châm cứu huyệt Đại chùy trong điều trị thoái hóa cột sống cổ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự giảm điểm VAS và NPQ theo thời gian, cũng như bảng so sánh tầm vận động các động tác cổ giữa hai nhóm. Các tác dụng không mong muốn nhẹ và tạm thời cho thấy phương pháp an toàn, phù hợp để áp dụng rộng rãi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng rộng rãi phương pháp Tam pháp Đại chùy trong điều trị đau cổ gáy do thoái hóa cột sống cổ nhằm nâng cao hiệu quả điều trị, giảm sử dụng thuốc giảm đau và chống viêm, hạn chế tác dụng phụ. Thời gian áp dụng: ngay trong 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: các bệnh viện chuyên khoa châm cứu và y học cổ truyền.

  2. Đào tạo chuyên sâu kỹ thuật Tam pháp Đại chùy cho cán bộ y tế nhằm đảm bảo kỹ thuật chuẩn xác, an toàn và hiệu quả. Thời gian: tổ chức các khóa đào tạo trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Học viện Y Dược học cổ truyền, các trung tâm đào tạo y học cổ truyền.

  3. Nghiên cứu mở rộng quy mô và đa trung tâm để đánh giá hiệu quả lâu dài và trên các thể bệnh khác nhau của đau cổ gáy, đồng thời khảo sát tác dụng kết hợp với các phương pháp y học hiện đại. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: các viện nghiên cứu, bệnh viện lớn.

  4. Xây dựng hướng dẫn điều trị chuẩn hóa kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại dựa trên kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân đau cổ gáy. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Bộ Y tế, Hội Y học cổ truyền Việt Nam.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ và chuyên gia y học cổ truyền: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và kỹ thuật thực hành phương pháp Tam pháp Đại chùy, giúp nâng cao hiệu quả điều trị đau cổ gáy.

  2. Bác sĩ y học hiện đại và phục hồi chức năng: Tham khảo để phối hợp điều trị đa mô thức, giảm liều thuốc tây y, hạn chế tác dụng phụ và tăng cường phục hồi chức năng vận động.

  3. Sinh viên và học viên cao học ngành y học cổ truyền: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, phương pháp và kết quả nghiên cứu thực nghiệm trong lĩnh vực châm cứu.

  4. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu khoa học để xây dựng chính sách phát triển y học cổ truyền, mở rộng ứng dụng kỹ thuật châm cứu trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp Tam pháp Đại chùy là gì?
    Đây là kỹ thuật châm cứu đặc biệt sử dụng ba kim châm theo hình tam giác tại huyệt Đại chùy, nhằm tạo kích thích mạnh mẽ giúp giảm đau và cải thiện vận động vùng cổ gáy.

  2. Phương pháp này có an toàn không?
    Nghiên cứu cho thấy tác dụng không mong muốn nhẹ như bầm tím, đau tại chỗ xảy ra ở khoảng 10% bệnh nhân, không có biến chứng nghiêm trọng, đảm bảo an toàn khi thực hiện đúng kỹ thuật.

  3. Hiệu quả giảm đau được đánh giá như thế nào?
    Mức độ đau được đánh giá bằng thang điểm VAS, kết quả cho thấy giảm trung bình trên 65% sau 14 ngày điều trị, vượt trội so với phương pháp châm cứu chuẩn.

  4. Phương pháp này có phù hợp với mọi đối tượng bệnh nhân không?
    Phương pháp áp dụng cho bệnh nhân đau cổ gáy do thoái hóa cột sống cổ thể phong hàn thấp kết hợp can thận hư, không áp dụng cho các trường hợp vẹo cổ cấp, thoát vị đĩa đệm nặng hoặc bệnh lý ác tính.

  5. Có thể kết hợp phương pháp này với các phương pháp điều trị khác không?
    Có thể kết hợp với xoa bóp bấm huyệt, vật lý trị liệu hoặc thuốc giảm đau theo chỉ định bác sĩ để tăng hiệu quả điều trị và phục hồi chức năng nhanh hơn.

Kết luận

  • Phương pháp Tam pháp Đại chùy mang lại hiệu quả giảm đau rõ rệt, cải thiện tầm vận động và chức năng sinh hoạt cho bệnh nhân đau cổ gáy do thoái hóa cột sống cổ.
  • Kỹ thuật châm ba kim tại huyệt Đại chùy tạo kích thích mạnh mẽ, phù hợp với nguyên lý điều hòa khí huyết trong y học cổ truyền và cơ chế thần kinh phản xạ trong y học hiện đại.
  • Tác dụng không mong muốn nhẹ, an toàn khi thực hiện đúng quy trình.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung minh chứng khoa học cho phương pháp châm cứu truyền thống, mở rộng ứng dụng trong điều trị đau cổ gáy.
  • Đề xuất triển khai đào tạo, áp dụng rộng rãi và nghiên cứu mở rộng để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Quý độc giả và các chuyên gia được khuyến khích áp dụng và phát triển phương pháp này trong thực tiễn lâm sàng nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.