Tổng quan nghiên cứu
Việc lựa chọn và đánh giá sách giáo khoa đóng vai trò then chốt trong thành công của quá trình học tập ngoại ngữ. Tại Việt Nam, tiếng Anh là môn học bắt buộc từ bậc tiểu học đến trung học phổ thông, do đó chất lượng sách giáo khoa tiếng Anh ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả giảng dạy và học tập. Luận văn này tập trung đánh giá chất lượng sách giáo khoa mới Tiếng Anh 11, được biên soạn theo Dự án NFL 2020, thông qua phản hồi của 160 học sinh và 6 giáo viên tại ba trường trung học phổ thông hàng đầu ở tỉnh Quảng Ninh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu của sách giáo khoa và đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp tiếng Anh đạt trình độ B1 theo Khung tham chiếu năng lực ngoại ngữ chung châu Âu (CEFR). Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong năm học 2015-2017 tại ba trường: Trường THPT Hạ Long dành cho học sinh giỏi, Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Uông Bí. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện sách giáo khoa, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh trong hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đánh giá sách giáo khoa nổi bật trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh như:
- Lý thuyết về vai trò và chức năng của sách giáo khoa (Awasthi, 2006; Sheldon, 1988): sách giáo khoa là công cụ trung tâm trong chương trình giảng dạy, cung cấp cấu trúc, nội dung và phương pháp học tập.
- Mô hình tiêu chí đánh giá sách giáo khoa của Mukundan, Jayakaran và Nimehchisalem (2011) và Hoàng Văn Vân (2015): bao gồm các tiêu chí về đặc điểm vật lý, nội dung sách, phương pháp giảng dạy, sự phù hợp với chương trình và nhu cầu người học.
- Khái niệm chính: năng lực giao tiếp, kỹ năng ngôn ngữ (nghe, nói, đọc, viết), phát âm, từ vựng, ngữ pháp, hoạt động tương tác, tài liệu bổ trợ, sự phù hợp với chương trình giảng dạy.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định lượng và định tính:
- Nguồn dữ liệu: 160 học sinh lớp 11 và 6 giáo viên tiếng Anh tại ba trường THPT ở Quảng Ninh.
- Công cụ thu thập dữ liệu: bảng câu hỏi Likert gồm 48 mục dành cho học sinh và 53 mục dành cho giáo viên, tập trung đánh giá các khía cạnh vật lý, nội dung, tài liệu bổ trợ, sách giáo viên và sự phù hợp với mục tiêu chương trình. Phỏng vấn bán cấu trúc với 10 học sinh và 4 giáo viên nhằm làm rõ và bổ sung cho dữ liệu định lượng.
- Phương pháp phân tích: phân tích thống kê mô tả (trung bình, độ lệch chuẩn, tỷ lệ phần trăm) cho dữ liệu bảng hỏi; phân tích nội dung cho dữ liệu phỏng vấn để xác định các chủ đề, điểm mạnh và hạn chế của sách giáo khoa.
- Timeline nghiên cứu: khảo sát và phỏng vấn được thực hiện trong năm học 2016-2017, với quá trình chuẩn bị, thu thập và phân tích dữ liệu diễn ra trong vòng 6 tháng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đánh giá chung về sách giáo khoa: Trung bình điểm đánh giá của học sinh và giáo viên đạt khoảng 3.5 trên thang 5, với 84.8% phản hồi ở mức đồng ý hoặc trung lập, cho thấy sự hài lòng chung về chất lượng sách.
Đặc điểm vật lý và tổ chức: 77.2% người tham gia đồng ý rằng bố cục sách rõ ràng, dễ theo dõi; 74% đánh giá cao phần mục lục và phần ôn tập ngữ pháp, từ vựng; tuy nhiên, chỉ khoảng 46% đồng ý về độ bền của bìa sách và 55% cho rằng giá cả hợp lý.
Nội dung sách:
- Chủ đề: 70% đồng ý chủ đề đa dạng, phù hợp với lứa tuổi và kiến thức xã hội của học sinh.
- Bài đọc: 61.1% hài lòng về tính liên quan và hấp dẫn của bài đọc, nhưng 28% cho rằng độ dài và độ khó của bài đọc còn cao, gây khó khăn cho học sinh.
- Hoạt động: 80% đánh giá hoạt động đa dạng, khuyến khích tương tác nhóm và phát triển kỹ năng giao tiếp; tuy nhiên, 16.7% cho rằng mức độ phức tạp chưa được phân cấp hợp lý.
- Kỹ năng: 69% đồng ý sách phát triển đầy đủ bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết; nhưng chỉ khoảng 50% hài lòng về sự đa dạng và chất lượng tài liệu luyện nói và viết.
- Phát âm: 87% đánh giá các điểm phát âm được trình bày trong ngữ cảnh có ý nghĩa và được lặp lại trong các bài học.
Tài liệu bổ trợ và sách giáo viên: Giáo viên đánh giá cao tính hữu ích của sách giáo viên và sự phù hợp của sách với mục tiêu chương trình, với tỷ lệ đồng ý trên 70%.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sách giáo khoa mới Tiếng Anh 11 đã có nhiều cải tiến đáng kể so với sách cũ, đặc biệt về mặt tổ chức nội dung và phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh. Việc bố trí các phần rõ ràng, có phần ôn tập và dự án cuối mỗi chủ đề giúp học sinh dễ dàng theo dõi và vận dụng kiến thức. Tuy nhiên, độ dài và độ khó của các bài đọc vẫn là thách thức, có thể gây áp lực cho học sinh trình độ trung bình và yếu. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về sách giáo khoa tiếng Anh ở Việt Nam, khi mà sự cân bằng giữa tính thử thách và khả năng tiếp thu của học sinh luôn là vấn đề cần lưu ý. Ngoài ra, hoạt động phát triển kỹ năng nói và viết cần được đa dạng hóa hơn để tăng tính tương tác và thực hành thực tế. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ đồng ý giữa các nhóm tiêu chí và phân bố điểm trung bình có thể minh họa rõ nét hơn sự khác biệt trong đánh giá của học sinh và giáo viên.
Đề xuất và khuyến nghị
Điều chỉnh độ dài và độ khó bài đọc: Rút ngắn các đoạn văn dài, giảm số lượng từ mới trong mỗi bài để phù hợp hơn với trình độ học sinh trung bình, giúp tăng khả năng tiếp thu và giảm áp lực học tập. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: nhóm biên soạn sách.
Đa dạng hóa hoạt động phát triển kỹ năng nói và viết: Tăng cường các bài tập tương tác, trò chơi ngôn ngữ, bài tập nhóm và dự án nhỏ nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp thực tế. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: giáo viên phối hợp với biên soạn sách.
Cải thiện tài liệu bổ trợ và sách giáo viên: Bổ sung hướng dẫn chi tiết, ví dụ minh họa và các bài tập bổ sung để hỗ trợ giáo viên trong việc giảng dạy và đánh giá học sinh. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: nhà xuất bản và nhóm biên soạn.
Tăng cường đào tạo giáo viên về phương pháp giảng dạy theo sách mới: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo nhằm giúp giáo viên hiểu rõ cấu trúc, nội dung và cách khai thác sách hiệu quả. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, trường học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nắm bắt được ưu nhược điểm của sách giáo khoa mới, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả bài học.
Nhà biên soạn sách giáo khoa: Có cơ sở khoa học để cải tiến nội dung, thiết kế sách phù hợp hơn với nhu cầu và trình độ học sinh, đáp ứng mục tiêu chương trình.
Quản lý giáo dục và các cơ quan hoạch định chính sách: Đánh giá hiệu quả của sách giáo khoa trong thực tế, từ đó đưa ra các quyết định về việc áp dụng và phát triển chương trình giảng dạy.
Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh và giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá tài liệu giảng dạy.
Câu hỏi thường gặp
Sách giáo khoa mới Tiếng Anh 11 có phù hợp với trình độ học sinh không?
Phần lớn học sinh và giáo viên đánh giá sách phù hợp với trình độ trung bình khá, tuy nhiên một số bài đọc còn dài và khó với học sinh yếu, cần điều chỉnh để phù hợp hơn.Các hoạt động trong sách có giúp phát triển kỹ năng giao tiếp không?
Sách thiết kế nhiều hoạt động nhóm, thảo luận và dự án giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, tuy nhiên cần đa dạng hóa hơn để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả.Sách có đáp ứng được yêu cầu của chương trình NFL 2020 không?
Sách được biên soạn theo đúng mục tiêu của NFL 2020, tập trung phát triển năng lực giao tiếp và bốn kỹ năng ngôn ngữ, phù hợp với khung năng lực B1.Giáo viên có được hỗ trợ đầy đủ khi sử dụng sách này không?
Sách giáo viên và tài liệu bổ trợ được đánh giá hữu ích, nhưng vẫn cần bổ sung thêm hướng dẫn chi tiết và ví dụ minh họa để hỗ trợ tốt hơn cho giáo viên.Có những đề xuất nào để cải thiện sách giáo khoa này?
Nghiên cứu đề xuất điều chỉnh độ dài bài đọc, đa dạng hóa hoạt động phát triển kỹ năng, cải thiện tài liệu bổ trợ và tăng cường đào tạo giáo viên.
Kết luận
- Sách giáo khoa mới Tiếng Anh 11 được đánh giá tích cực về thiết kế, tổ chức và nội dung, đáp ứng phần lớn yêu cầu của chương trình NFL 2020.
- Điểm mạnh nổi bật là cấu trúc sách rõ ràng, các hoạt động phát triển kỹ năng giao tiếp đa dạng và phần ôn tập hữu ích.
- Hạn chế chính gồm độ dài và độ khó của bài đọc, sự đa dạng chưa cao trong các hoạt động phát triển kỹ năng nói và viết.
- Các đề xuất cải tiến tập trung vào điều chỉnh nội dung, nâng cao tài liệu bổ trợ và tăng cường đào tạo giáo viên.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc hoàn thiện sách giáo khoa tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh trong hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam.
Hành động tiếp theo: Các nhà biên soạn sách và cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp triển khai các đề xuất cải tiến trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả sử dụng sách giáo khoa mới. Giáo viên và học sinh được khuyến khích tham gia phản hồi liên tục để đảm bảo sách phù hợp với thực tế giảng dạy và học tập.