Tổng quan nghiên cứu

Ung thư dạ dày (UTDD) là một trong những bệnh ung thư phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Theo báo cáo năm 2017, Bệnh viện Việt Đức tiếp nhận 683 lượt người bệnh UTDD, trong đó 525 ca được điều trị bằng phẫu thuật. Mặc dù phẫu thuật là phương pháp điều trị hiệu quả nhất, chất lượng cuộc sống (CLCS) của người bệnh sau phẫu thuật vẫn còn nhiều thách thức do các triệu chứng lâm sàng và yếu tố tâm lý xã hội. Nghiên cứu này nhằm đánh giá CLCS của người bệnh UTDD sau phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức năm 2018, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải thiện chăm sóc và điều trị.

Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2018, tại 3 khoa lâm sàng có người bệnh UTDD phẫu thuật: Khoa Ung Bướu, Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa và Khoa Phẫu thuật Cấp cứu bụng. Mục tiêu cụ thể là mô tả điểm CLCS tổng quát và các lĩnh vực chức năng, triệu chứng, tài chính; đồng thời xác định các yếu tố môi trường, kinh tế, cá nhân và nhu cầu người bệnh ảnh hưởng đến CLCS. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng điều trị, chăm sóc toàn diện, góp phần cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh UTDD sau phẫu thuật.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (Health Related Quality of Life - HRQOL), được định nghĩa bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là sự nhận thức của cá nhân về vị trí xã hội trong bối cảnh văn hóa và hệ thống giá trị. HRQOL bao gồm các khía cạnh thể chất, tinh thần và xã hội, phản ánh ảnh hưởng của bệnh tật và điều trị lên người bệnh.

Hai mô hình lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình đa chiều về CLCS của Ferrans và Power (1985), bao gồm 4 lĩnh vực: sức khỏe, chức năng, tâm lý/tâm linh, kinh tế xã hội và gia đình.

  2. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS gồm: yếu tố môi trường, văn hóa, xã hội (hỗ trợ gia đình, cán bộ y tế); yếu tố kinh tế tài chính (chi phí điều trị, bảo hiểm y tế); yếu tố cá nhân (tình trạng sức khỏe thể chất, tinh thần, chỉ số BMI); và nhu cầu người bệnh (cung cấp thông tin, tư vấn dinh dưỡng, hỗ trợ tâm lý).

Nghiên cứu sử dụng bộ công cụ đánh giá CLCS chuyên biệt cho người bệnh ung thư EORTC QLQ-C30 phiên bản 3, bao gồm 30 câu hỏi đánh giá các lĩnh vực chức năng thể chất, hoạt động, cảm xúc, nhận thức, xã hội, triệu chứng và khó khăn tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu định lượng là 102 người bệnh UTDD sau phẫu thuật tại 3 khoa lâm sàng của Bệnh viện Việt Đức, được chọn theo phương pháp thuận tiện trong khoảng thời gian 3 tháng (4-7/2018). Đối tượng được phỏng vấn trực tiếp trước khi ra viện 1 ngày, đảm bảo khả năng hợp tác và hồi phục tương đối.

Phương pháp thu thập số liệu gồm:

  • Phỏng vấn trực tiếp người bệnh bằng phiếu khảo sát EORTC QLQ-C30.
  • Thu thập thông tin lâm sàng từ hồ sơ bệnh án.
  • Phỏng vấn sâu 9 người bệnh và 6 cán bộ y tế (3 phẫu thuật viên, 3 điều dưỡng viên) để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và nhu cầu người bệnh.

Phân tích số liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 16.0 với các phương pháp mô tả (tỷ lệ %, trung bình, độ lệch chuẩn) và kiểm định ANOVA để so sánh điểm CLCS giữa các nhóm. Dữ liệu định tính được mã hóa, phân tích theo chủ đề nhằm bổ sung và giải thích các kết quả định lượng.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được Hội đồng đạo đức trường Đại học Y tế công cộng phê duyệt, đảm bảo sự đồng thuận và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Điểm CLCS tổng quát của người bệnh UTDD sau phẫu thuật đạt trung bình 62,7 điểm trên thang 0-100, cho thấy mức độ CLCS ở mức trung bình khá.

  2. Lĩnh vực chức năng cảm xúc và nhận thức có điểm trung bình cao lần lượt là 83,1 và 86,1 điểm, phản ánh người bệnh duy trì trạng thái tinh thần và khả năng nhận thức tương đối tốt sau phẫu thuật.

  3. Chức năng thể chất, hoạt động và xã hội có điểm thấp hơn, lần lượt là 63,9; 66,7 và 61,3 điểm, cho thấy người bệnh gặp khó khăn trong vận động, sinh hoạt và giao tiếp xã hội.

  4. Lĩnh vực triệu chứng và khó khăn tài chính ghi nhận điểm cao ở mệt mỏi (35,2 điểm), mất ngủ (33,3 điểm), buồn nôn và nôn (17,7 điểm), chán ăn (11,8 điểm) và khó khăn tài chính (47,7 điểm), cho thấy các triệu chứng thể chất và gánh nặng chi phí ảnh hưởng đáng kể đến CLCS.

  5. Yếu tố môi trường, xã hội: 77,2% người bệnh cần sự hỗ trợ chăm sóc từ gia đình và người thân, trong khi chỉ 54,5% nhận được sự hỗ trợ từ cán bộ y tế, ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS.

  6. Yếu tố kinh tế tài chính: Chi phí điều trị cao so với thu nhập khiến nhiều người bệnh bị nghèo hóa nhanh chóng, tác động xấu đến chất lượng cuộc sống.

  7. Nhu cầu thông tin và tư vấn: Người bệnh mong muốn được cung cấp thông tin đầy đủ về bệnh, điều trị và chăm sóc, ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng và CLCS.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy CLCS của người bệnh UTDD sau phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức tương tự các nghiên cứu quốc tế, với điểm CLCS tổng quát ở mức trung bình khá. Điểm chức năng cảm xúc và nhận thức cao phản ánh sự thích nghi tâm lý tốt, trong khi chức năng thể chất và xã hội thấp hơn do ảnh hưởng của phẫu thuật và các triệu chứng hậu phẫu.

Điểm triệu chứng mệt mỏi và mất ngủ cao phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy cần chú trọng chăm sóc giảm nhẹ và hỗ trợ dinh dưỡng. Khó khăn tài chính là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, đồng nhất với các báo cáo tại Hàn Quốc và Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của chính sách bảo hiểm y tế và hỗ trợ tài chính.

Sự hỗ trợ từ gia đình là yếu tố quan trọng giúp cải thiện CLCS, trong khi sự hỗ trợ từ cán bộ y tế còn hạn chế, cho thấy cần nâng cao kỹ năng giao tiếp và tư vấn cho nhân viên y tế. Nhu cầu thông tin của người bệnh rất lớn, phù hợp với các nghiên cứu cho thấy việc cung cấp thông tin đầy đủ giúp người bệnh giảm lo lắng, tăng hợp tác điều trị và cải thiện CLCS.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điểm trung bình các lĩnh vực chức năng và triệu chứng, bảng so sánh điểm CLCS theo nhóm tuổi, giới tính, phương pháp phẫu thuật và giai đoạn bệnh để minh họa sự khác biệt và yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chăm sóc toàn diện: Xây dựng chương trình chăm sóc sau phẫu thuật bao gồm hỗ trợ dinh dưỡng, giảm triệu chứng mệt mỏi, mất ngủ và các vấn đề tiêu hóa nhằm nâng cao chức năng thể chất và hoạt động của người bệnh. Thời gian thực hiện: ngay sau khi ra viện; Chủ thể: đội ngũ điều dưỡng và bác sĩ chuyên khoa.

  2. Nâng cao kỹ năng tư vấn và hỗ trợ tâm lý: Đào tạo cán bộ y tế về kỹ năng giao tiếp, tư vấn thông tin và hỗ trợ tâm lý cho người bệnh UTDD sau phẫu thuật để tăng cường sự hỗ trợ xã hội và cải thiện chức năng cảm xúc. Thời gian: trong 6 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng đào tạo.

  3. Chính sách hỗ trợ tài chính: Đề xuất cơ quan chức năng cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí hoặc hỗ trợ chi phí điều trị cho người bệnh ung thư nhằm giảm gánh nặng tài chính, nâng cao CLCS. Thời gian: dài hạn; Chủ thể: Bộ Y tế, Bộ Tài chính và các tổ chức bảo hiểm.

  4. Tăng cường cung cấp thông tin cho người bệnh: Thiết lập hệ thống tư vấn thông tin về bệnh, điều trị, chăm sóc và phục hồi chức năng qua các kênh trực tiếp và truyền thông đa phương tiện nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của người bệnh. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Khoa Ung Bướu, phòng truyền thông bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ và điều dưỡng chuyên khoa ung bướu, ngoại khoa tiêu hóa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về CLCS và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải thiện kế hoạch điều trị và chăm sóc người bệnh UTDD sau phẫu thuật.

  2. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về nhu cầu hỗ trợ tài chính và chăm sóc toàn diện giúp xây dựng chính sách và chương trình hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính trong lĩnh vực đánh giá chất lượng cuộc sống người bệnh ung thư.

  4. Tổ chức phi chính phủ và các nhóm hỗ trợ người bệnh ung thư: Hiểu rõ nhu cầu và khó khăn của người bệnh UTDD sau phẫu thuật để thiết kế các chương trình hỗ trợ tâm lý, dinh dưỡng và tài chính hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng cuộc sống của người bệnh ung thư dạ dày sau phẫu thuật được đánh giá như thế nào?
    Sử dụng bộ công cụ EORTC QLQ-C30, điểm CLCS tổng quát trung bình là 62,7 điểm, với chức năng cảm xúc và nhận thức cao nhưng chức năng thể chất và xã hội thấp hơn, phản ánh sự ảnh hưởng của phẫu thuật và triệu chứng hậu phẫu.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng cuộc sống của người bệnh?
    Khó khăn tài chính và sự hỗ trợ xã hội từ gia đình, người thân đóng vai trò quan trọng. Chi phí điều trị cao gây áp lực tài chính, trong khi sự hỗ trợ từ cán bộ y tế còn hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS.

  3. Nhu cầu thông tin của người bệnh ung thư dạ dày sau phẫu thuật là gì?
    Người bệnh mong muốn được cung cấp đầy đủ thông tin về bệnh, phương pháp điều trị, tác dụng phụ và chăm sóc hậu phẫu để giảm lo lắng và tăng sự hợp tác trong điều trị.

  4. Phương pháp phẫu thuật có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống không?
    Các nghiên cứu cho thấy người bệnh cắt một phần dạ dày có CLCS tốt hơn so với cắt toàn bộ, tuy nhiên các triệu chứng tiêu hóa vẫn tồn tại và ảnh hưởng đến CLCS.

  5. Làm thế nào để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh UTDD sau phẫu thuật?
    Cần chăm sóc toàn diện bao gồm hỗ trợ dinh dưỡng, giảm triệu chứng, tư vấn tâm lý, nâng cao kỹ năng giao tiếp của cán bộ y tế và chính sách hỗ trợ tài chính nhằm giảm gánh nặng cho người bệnh.

Kết luận

  • Người bệnh ung thư dạ dày sau phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức có chất lượng cuộc sống tổng quát ở mức trung bình khá (62,7 điểm).
  • Chức năng cảm xúc và nhận thức duy trì tốt, trong khi chức năng thể chất, hoạt động và xã hội còn hạn chế.
  • Triệu chứng mệt mỏi, mất ngủ và khó khăn tài chính là những vấn đề nổi bật ảnh hưởng đến CLCS.
  • Yếu tố môi trường xã hội, kinh tế tài chính và nhu cầu thông tin của người bệnh có tác động rõ rệt đến chất lượng cuộc sống.
  • Cần triển khai các giải pháp chăm sóc toàn diện, nâng cao hỗ trợ tâm lý, cải thiện tư vấn thông tin và chính sách tài chính để nâng cao CLCS cho người bệnh UTDD sau phẫu thuật.

Next steps: Triển khai các chương trình chăm sóc và đào tạo cán bộ y tế, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính cho người bệnh ung thư.

Call to action: Các nhà quản lý và cán bộ y tế cần quan tâm hơn đến đánh giá và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh UTDD sau phẫu thuật nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và chăm sóc toàn diện.