Thực Trạng Và Yếu Tố Liên Quan Đến Tuân Thủ Điều Trị ARV Của Bệnh Nhân Nhiễm HIV/AIDS Tại Phòng Khám Ngoại Trú Hoàng Mai, Hà Nội

• Tác giả: Nguyễn Thị Dung
• Người hướng dẫn: TS. Lê Nhân Tuấn
• Trường học: Đại học Y tế Công cộng
• Chuyên ngành: Y tế công cộng
• Đề tài: Nghiên Cứu Tuân Thủ Điều Trị ARV Ở Bệnh Nhân HIV/AIDS Tại Hà Nội
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm liên quan đến HIV/AIDS và điều trị ARV
• 1.2. Tuân thủ điều trị ARV
• 1.3. Tình hình dịch HIV/AIDS và chương trình điều trị ARV
• 1.4. Một số nghiên cứu về thực trạng tuân thủ điều trị ARV
• 1.5. Nghiên cứu về các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV
• 1.6. Một số đặc điểm về địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp chọn mẫu
• 2.6. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6.1. Kỹ thuật thu thập thông tin
• 2.6.2. Công cụ thu thập thông tin
• 2.7. Tổ chức thực hiện thu thập số liệu
• 2.8. Các biến số nghiên cứu
• 2.9. Các tiêu chuẩn đánh giá được sử dụng trong nghiên cứu
• 2.9.1. Tuân thủ điều trị ARV trong vòng 7 ngày trước thời điểm phát vấn
• 2.9.2. Tuân thủ điều trị ARV có hiệu quả
• 2.9.3. Kiến thức đạt về điều trị ARV
• 2.10. Quản lý và phân tích số liệu
• 2.11. Khía cạnh đạo đức nghiên cứu
• 2.12. Sai số và biện pháp khắc phục
• 3. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Một số thông tin về đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Thực trạng tuân thủ điều trị ARV
• 3.3. Mô tả một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV
• 4. CHƯƠNG IV: BÀN LUẬN
• 4.1. Một số đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Thực trạng tuân thủ điều trị ARV của bệnh nhân
• 4.3. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV của bệnh nhân
• 4.4. Bàn luận về hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Điều Trị ARV Tại Hà Nội

Nghiên cứu về tuân thủ điều trị ARV là vô cùng quan trọng trong bối cảnh dịch HIV/AIDS vẫn còn là một thách thức lớn trên toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp. Điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (ARV) được xem là phương pháp hiệu quả nhất giúp người nhiễm HIV/AIDS nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ, giảm tử vong và giảm sự lây truyền HIV. Nghiên cứu này tập trung vào thực trạng tuân thủ điều trị ARV ở bệnh nhân HIV/AIDS tại Hà Nội, một trong những thành phố có số người nhiễm HIV/AIDS cao của Việt Nam. Mục tiêu là xác định tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV và các yếu tố liên quan, nhằm đưa ra giải pháp góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị. Theo thống kê, tính đến cuối năm 2014, toàn thế giới có 36,9 triệu người đang sống chung với HIV/AIDS và 1,2 triệu người đã chết vì AIDS[48]. Tại Việt Nam, tính đến ngày 30/6/2015, toàn quốc có 227.114 người nhiễm HIV/AIDS và 74.442 trường hợp đã tử vong[10].

1.1. Định Nghĩa và Tầm Quan Trọng của Tuân Thủ Điều Trị ARV

Tuân thủ điều trị ARV được định nghĩa là bệnh nhân thực hiện uống thuốc đúng liều, đúng giờ, đúng cách theo chỉ định của bác sĩ. Đây là yếu tố sống còn quyết định sự thành công của điều trị. Nếu bệnh nhân không tuân thủ, nồng độ thuốc trong máu sẽ thấp, dẫn đến kháng thuốc và thất bại điều trị. Điều này có thể làm giảm hiệu quả điều trị ARV, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của bệnh nhân.

1.2. Tình Hình Dịch Tễ HIV AIDS tại Hà Nội Hiện Nay

Hà Nội là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch HIV/AIDS. Tính đến ngày 31/8/2015, tổng số trường hợp nhiễm HIV/AIDS còn sống trên địa bàn là 18.241 trường hợp, tập trung chủ yếu ở 12 quận nội thành. Quận Hoàng Mai là một trong năm quận có số người nhiễm HIV/AIDS cao nhất thành phố. Điều này đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến việc chăm sóc và điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS tại địa phương.

1.3. Mục Tiêu 90 90 90 và Vai Trò của Nghiên Cứu Tuân Thủ ARV

Nghiên cứu về tuân thủ điều trị ARV đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu 90-90-90 của Liên hiệp quốc đến năm 2020. Mục tiêu này hướng đến việc 90% số người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm của mình, 90% số người được chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV liên tục, và 90% số người được điều trị ARV có mức ức chế virus ổn định. Việc cải thiện tỷ lệ tuân thủ ARV là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu này.

II. Thách Thức Trong Tuân Thủ Điều Trị ARV Cho Bệnh Nhân HIV AIDS

Việc duy trì tuân thủ điều trị ARV ở mức cao (≥ 95%) là một thách thức lớn đối với bệnh nhân và cán bộ y tế. Điều trị ARV là quá trình liên tục, kéo dài suốt đời, đòi hỏi bệnh nhân phải uống thuốc đúng liều, đúng giờ, đúng cách theo chỉ định. Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị, bao gồm yếu tố cá nhân, yếu tố liên quan đến thuốc, yếu tố kinh tế xã hội và yếu tố liên quan đến hệ thống y tế. Một số rào cản phổ biến bao gồm tác dụng phụ của thuốc, sự kỳ thị và phân biệt đối xử, khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế, và chi phí điều trị.

2.1. Tác Dụng Phụ Của Thuốc ARV và Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ

Tác dụng phụ ARV là một trong những rào cản lớn nhất đối với tuân thủ điều trị. Các tác dụng phụ có thể bao gồm buồn nôn, tiêu chảy, mệt mỏi, phát ban, và các vấn đề về thần kinh. Những tác dụng phụ này có thể khiến bệnh nhân cảm thấy khó chịu và không muốn tiếp tục điều trị. Vì vậy, việc quản lý tác dụng phụ một cách hiệu quả là rất quan trọng.

2.2. Kỳ Thị và Phân Biệt Đối Xử Rào Cản Tâm Lý Đối Với Tuân Thủ

Kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS vẫn còn tồn tại trong xã hội, gây ra những rào cản tâm lý lớn đối với bệnh nhân. Sợ bị kỳ thị có thể khiến bệnh nhân giấu bệnh, ngại tiếp cận dịch vụ y tế, và không tuân thủ điều trị. Cần có những nỗ lực để giảm thiểu kỳ thị và tạo môi trường hỗ trợ cho bệnh nhân.

2.3. Khó Khăn Trong Tiếp Cận Dịch Vụ Y Tế và Chi Phí Điều Trị

Tiếp cận dịch vụ y tế và chi phí điều trị ARV cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tuân thủ. Bệnh nhân ở vùng sâu vùng xa hoặc có hoàn cảnh khó khăn có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế và mua thuốc. Chính sách hỗ trợ tài chính và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ y tế là cần thiết để cải thiện tuân thủ.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Tuân Thủ Điều Trị ARV Tại Hà Nội

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu cắt ngang có phân tích để đánh giá thực trạng tuân thủ điều trị ARV và các yếu tố liên quan. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú Hoàng Mai, Hà Nội. Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn bằng phiếu tự điền và hồi cứu thông tin từ bệnh án. Các biến số nghiên cứu bao gồm thông tin cá nhân, đặc điểm điều trị, kiến thức về HIV/AIDS, thái độ đối với điều trị, và thực hành tuân thủ. Các tiêu chuẩn đánh giá được sử dụng bao gồm tỷ lệ tuân thủ điều trị trong vòng 7 ngày trước thời điểm điều tra và tỷ lệ tuân thủ điều trị có hiệu quả (dựa trên cân nặng, số lượng tế bào CD4, và tình trạng nhiễm trùng cơ hội).

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu Cắt Ngang và Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu

Thiết kế nghiên cứu cắt ngang cho phép thu thập dữ liệu tại một thời điểm duy nhất, giúp đánh giá thực trạng tuân thủ ARV và các yếu tố liên quan một cách nhanh chóng. Phương pháp thu thập dữ liệu kết hợp phỏng vấn bằng phiếu tự điền và hồi cứu bệnh án giúp đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của thông tin.

3.2. Tiêu Chí Đánh Giá Tuân Thủ Điều Trị ARV trong Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng hai tiêu chí chính để đánh giá tuân thủ điều trị ARV: tỷ lệ tuân thủ điều trị trong vòng 7 ngày trước thời điểm điều tra và tỷ lệ tuân thủ điều trị có hiệu quả. Tiêu chí thứ hai đánh giá hiệu quả của việc tuân thủ dựa trên các chỉ số lâm sàng quan trọng như cân nặng, số lượng tế bào CD4, và tình trạng nhiễm trùng cơ hội.

3.3. Phân Tích Dữ Liệu và Xác Định Yếu Tố Liên Quan Đến Tuân Thủ

Dữ liệu thu thập được sẽ được phân tích bằng các phương pháp thống kê phù hợp để xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV. Các yếu tố có thể bao gồm thông tin cá nhân, đặc điểm điều trị, kiến thức về HIV/AIDS, thái độ đối với điều trị, và hỗ trợ xã hội. Kết quả phân tích sẽ giúp xác định các yếu tố cần can thiệp để cải thiện tuân thủ.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Trạng và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tuân Thủ ARV

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV trong vòng 7 ngày trước thời điểm điều tra là 73,7%. Tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ điều trị có cân nặng tăng, số lượng tế bào CD4 tăng và không có nhiễm trùng cơ hội lần lượt là 67,3%, 85,9% và 64,7%. Tỷ lệ bệnh nhân có kiến thức đạt về tuân thủ điều trị chỉ đạt 35,6%. Phân tích mô hình hồi quy đa biến logistic, chúng tôi tìm thấy ba yếu tố thực sự có tác động đến thực hành tuân thủ điều trị của bệnh nhân là tôn giáo, kiến thức của bệnh nhân về tuân thủ điều trị ARV và biện pháp nhắc uống thuốc.

4.1. Tỷ Lệ Tuân Thủ Điều Trị ARV Hiện Tại và So Sánh Với Nghiên Cứu Khác

Kết quả cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV trong vòng 7 ngày trước thời điểm điều tra là 73,7%. Con số này cần được so sánh với các nghiên cứu khác để đánh giá mức độ tuân thủ của bệnh nhân tại Hà Nội so với các địa phương khác và trên thế giới. Sự khác biệt có thể do đặc điểm của đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, và hệ thống chăm sóc y tế.

4.2. Mối Liên Quan Giữa Kiến Thức Tôn Giáo và Biện Pháp Nhắc Uống Thuốc

Phân tích hồi quy cho thấy ba yếu tố chính ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV là tôn giáo, kiến thức về tuân thủ, và biện pháp nhắc uống thuốc. Điều này cho thấy việc nâng cao kiến thức, tôn trọng tín ngưỡng và khuyến khích sử dụng biện pháp hỗ trợ có thể cải thiện tuân thủ.

4.3. Đánh Giá Hiệu Quả Điều Trị ARV Dựa Trên Các Chỉ Số Lâm Sàng

Nghiên cứu cũng đánh giá hiệu quả điều trị ARV dựa trên các chỉ số lâm sàng như cân nặng, số lượng tế bào CD4, và tình trạng nhiễm trùng cơ hội. Kết quả cho thấy tỷ lệ bệnh nhân có cân nặng tăng, số lượng tế bào CD4 tăng và không có nhiễm trùng cơ hội lần lượt là 67,3%, 85,9% và 64,7%. Những con số này cho thấy việc tuân thủ có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe của bệnh nhân.

V. Giải Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Điều Trị ARV Cho Bệnh Nhân Tại Hà Nội

Từ kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp cụ thể để nâng cao tuân thủ điều trị ARV cho bệnh nhân HIV/AIDS tại Hà Nội. Đối với phòng khám ngoại trú, cán bộ y tế cần nhắc nhở và cung cấp thông tin về tuân thủ điều trị thường xuyên cho bệnh nhân trong các lần tái khám. Đối với bệnh nhân, nên duy trì thói quen sử dụng biện pháp hỗ trợ nhắc uống thuốc như đặt chuông báo điện thoại hoặc sử dụng đồng hồ báo thức. Các chương trình hỗ trợ tâm lý xã hội cũng cần được tăng cường để giúp bệnh nhân vượt qua kỳ thị và khó khăn trong cuộc sống.

5.1. Tăng Cường Giáo Dục Sức Khỏe Về Tuân Thủ Điều Trị ARV

Giáo dục sức khỏe là một công cụ quan trọng để nâng cao kiến thức về HIV/AIDS và tuân thủ điều trị ARV. Cán bộ y tế cần cung cấp thông tin đầy đủ, dễ hiểu về tầm quan trọng của việc tuân thủ, cách sử dụng thuốc đúng cách, và cách quản lý tác dụng phụ. Các buổi nói chuyện nhóm, tài liệu in ấn, và video giáo dục có thể được sử dụng để truyền tải thông tin.

5.2. Hỗ Trợ Tâm Lý Xã Hội Cho Bệnh Nhân HIV AIDS

Hỗ trợ tâm lý và hỗ trợ xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân vượt qua những khó khăn trong cuộc sống và tuân thủ điều trị. Các nhóm hỗ trợ, tư vấn cá nhân, và chương trình can thiệp hành vi có thể giúp bệnh nhân giảm căng thẳng, giải quyết vấn đề, và tăng cường sự tự tin.

5.3. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Theo Dõi và Hỗ Trợ Tuân Thủ ARV

Ứng dụng công nghệ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và hỗ trợ tuân thủ điều trị ARV. Các ứng dụng trên điện thoại di động có thể được sử dụng để nhắc nhở uống thuốc, ghi lại lịch sử uống thuốc, và cung cấp thông tin về thuốc. Hệ thống tin nhắn SMS cũng có thể được sử dụng để gửi tin nhắn nhắc nhở và hỗ trợ cho bệnh nhân.

VI. Kết Luận Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tuân Thủ ARV

Nghiên cứu này đã cung cấp những thông tin quan trọng về thực trạng tuân thủ điều trị ARV và các yếu tố liên quan tại Hà Nội. Kết quả cho thấy vẫn còn nhiều thách thức trong việc đảm bảo tuân thủ ở mức cao. Cần có những nỗ lực phối hợp từ cán bộ y tế, bệnh nhân, gia đình và cộng đồng để cải thiện tình hình. Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp cụ thể và tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố tâm lý xã hội ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV.

6.1. Tổng Kết Các Yếu Tố Chính Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Điều Trị

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng kiến thức, tôn giáo và biện pháp nhắc nhở đóng vai trò quan trọng trong việc tuân thủ điều trị. Ngoài ra, còn rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị, một số trong đó bao gồm tác dụng phụ, sự kỳ thị và khó khăn về kinh tế.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Đánh Giá Hiệu Quả Can Thiệp

Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp cụ thể như giáo dục sức khỏe, hỗ trợ tâm lý, và ứng dụng công nghệ. Các nghiên cứu này cần sử dụng thiết kế nghiên cứu mạnh mẽ (ví dụ: thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên) để đánh giá tác động của các biện pháp can thiệp một cách khách quan.

6.3. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Định Tính Để Hiểu Sâu Sắc Hơn

Nghiên cứu định tính (ví dụ: phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm) có thể giúp hiểu sâu sắc hơn về những trải nghiệm, quan điểm, và rào cản của bệnh nhân liên quan đến tuân thủ điều trị ARV. Những thông tin này có thể giúp phát triển các biện pháp can thiệp phù hợp với nhu cầu thực tế của bệnh nhân.

Tổng quan nghiên cứu

HIV/AIDS vẫn là một thách thức lớn đối với y tế công cộng toàn cầu, với khoảng 36,9 triệu người đang sống chung với HIV/AIDS tính đến năm 2014 và hơn 1,2 triệu người tử vong do AIDS. Tại Việt Nam, tính đến giữa năm 2015, có hơn 227.000 người nhiễm HIV/AIDS, trong đó Hà Nội là thành phố có số người nhiễm cao thứ hai cả nước với hơn 18.000 trường hợp còn sống. Điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (ARV) là phương pháp hiệu quả nhất giúp người nhiễm HIV/AIDS nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ và giảm lây truyền virus. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả điều trị tối ưu, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị với mức độ cao, ít nhất 95%. Thực trạng tuân thủ điều trị ARV tại Phòng khám ngoại trú Hoàng Mai, Hà Nội năm 2016 được nghiên cứu nhằm xác định tỷ lệ tuân thủ và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị của bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS. Nghiên cứu được thực hiện trên 323 bệnh nhân đang điều trị ARV với thời gian điều trị ít nhất 6 tháng, sử dụng phương pháp nghiên cứu cắt ngang kết hợp hồi cứu thông tin từ hồ sơ bệnh án. Kết quả cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị trong vòng 7 ngày trước thời điểm khảo sát là 73,7%, trong khi tỷ lệ tuân thủ điều trị có hiệu quả (tăng cân, tăng tế bào CD4, không có nhiễm trùng cơ hội) lần lượt là 67,3%, 85,9% và 64,7%. Nghiên cứu cũng chỉ ra kiến thức đạt về điều trị ARV của bệnh nhân chỉ đạt 35,6%, cho thấy cần có các biện pháp nâng cao nhận thức và hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình điều trị. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc và điều trị HIV/AIDS tại địa phương, góp phần thực hiện mục tiêu 90-90-90 của Liên Hợp quốc đến năm 2020.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV, bao gồm:

• Yếu tố cá nhân: Tuổi, giới tính, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, nghề nghiệp, người sống cùng, khoảng cách đến phòng khám, kiến thức về điều trị ARV, hành vi nguy cơ như sử dụng rượu, bia, ma túy.
• Yếu tố về thuốc: Thời gian điều trị, phác đồ điều trị, tác dụng phụ, đúng liều, đúng giờ, đúng cách.
• Yếu tố dịch vụ y tế: Sự hài lòng với cán bộ y tế, thời gian chờ đợi, tư vấn và hỗ trợ trong quá trình điều trị.
• Yếu tố gia đình và xã hội: Người hỗ trợ điều trị tại nhà, biện pháp nhắc uống thuốc, sự tham gia câu lạc bộ đồng đẳng.

Khung lý thuyết này được tham khảo từ các nghiên cứu trong và ngoài nước, đặc biệt là các nghiên cứu tại Ninh Bình, Hà Nội và Hải Dương, nhằm phản ánh đầy đủ các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả có phân tích, kết hợp hồi cứu thông tin từ hồ sơ bệnh án. Đối tượng nghiên cứu là 323 bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS đang điều trị ARV tại Phòng khám ngoại trú Hoàng Mai, Hà Nội, với thời gian điều trị ít nhất 6 tháng. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV tham khảo từ nghiên cứu trước đó (p=0,7), sai số chấp nhận 5%, và được bổ sung 10% dự phòng.

Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ bệnh nhân đủ điều kiện theo ngày tái khám và lĩnh thuốc cho đến khi đủ số lượng mẫu. Dữ liệu được thu thập qua phiếu tự điền do bệnh nhân hoàn thành, kết hợp với thông tin hồi cứu từ hồ sơ bệnh án về các chỉ số như cân nặng, số lượng tế bào CD4, tình trạng nhiễm trùng cơ hội.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 18.0, với kiểm định χ2 để phân tích mối liên quan giữa các yếu tố và tuân thủ điều trị. Mô hình hồi quy logistic đa biến được áp dụng để xác định các yếu tố ảnh hưởng độc lập đến tuân thủ điều trị ARV. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV trong vòng 7 ngày trước thời điểm khảo sát là 73,7%. Đây là mức tuân thủ tương đối cao so với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, tuy nhiên vẫn chưa đạt mức yêu cầu ≥95% để đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu.

2. Tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ điều trị có hiệu quả được đánh giá qua các chỉ số: tăng cân (67,3%), tăng số lượng tế bào CD4 (85,9%) và không có nhiễm trùng cơ hội (64,7%). Tỷ lệ tăng tế bào CD4 cao cho thấy hiệu quả điều trị ARV được duy trì ở phần lớn bệnh nhân.

3. Kiến thức đạt về điều trị ARV của bệnh nhân chỉ đạt 35,6%, cho thấy phần lớn bệnh nhân còn thiếu hiểu biết đầy đủ về tầm quan trọng và cách thức tuân thủ điều trị.

4. Phân tích hồi quy đa biến logistic xác định ba yếu tố ảnh hưởng độc lập đến tuân thủ điều trị ARV:

   • Bệnh nhân không theo tôn giáo có khả năng tuân thủ tốt hơn 2,73 lần so với bệnh nhân có tôn giáo.
   • Bệnh nhân có kiến thức tốt về tuân thủ điều trị ARV có khả năng tuân thủ cao gấp 1,85 lần so với nhóm kiến thức không đạt.
   • Sử dụng biện pháp nhắc uống thuốc giúp bệnh nhân tuân thủ tốt hơn 2,46 lần so với nhóm không sử dụng biện pháp nhắc.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV 73,7% tại Phòng khám ngoại trú Hoàng Mai tương đối cao so với một số nghiên cứu trong nước như tại Ninh Bình (64,2%) hay Hà Nội và Nam Định (41,9%), nhưng thấp hơn so với các nghiên cứu quốc tế như Nepal (94,8%) hay Trung Quốc (80,7%). Sự khác biệt này có thể do điều kiện kinh tế, văn hóa, mức độ hỗ trợ y tế và nhận thức của bệnh nhân khác nhau.

Hiệu quả điều trị được thể hiện qua tăng số lượng tế bào CD4 và cân nặng, cũng như giảm nhiễm trùng cơ hội, phản ánh mối liên hệ chặt chẽ giữa tuân thủ điều trị và kết quả điều trị. Việc kiến thức về điều trị ARV còn thấp là một rào cản lớn, đồng thời việc sử dụng biện pháp nhắc nhở uống thuốc như đồng hồ báo thức hay điện thoại di động được chứng minh là giúp cải thiện tuân thủ.

Yếu tố tôn giáo ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị có thể liên quan đến các quan niệm, thói quen sinh hoạt hoặc sự hỗ trợ xã hội trong cộng đồng tôn giáo. Kết quả này cần được nghiên cứu sâu hơn để có giải pháp phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ điều trị và hiệu quả điều trị theo từng chỉ số, cũng như bảng hồi quy đa biến logistic minh họa các yếu tố ảnh hưởng với giá trị OR và khoảng tin cậy.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông và giáo dục kiến thức về điều trị ARV cho bệnh nhân tại Phòng khám ngoại trú Hoàng Mai, thông qua các buổi tư vấn, phát tài liệu và sử dụng các phương tiện truyền thông đa dạng nhằm nâng cao nhận thức và hiểu biết về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị. Thời gian thực hiện: liên tục trong các lần tái khám.

2. Khuyến khích và hỗ trợ bệnh nhân sử dụng các biện pháp nhắc uống thuốc như đặt chuông báo điện thoại, đồng hồ báo thức hoặc ứng dụng nhắc nhở trên điện thoại di động để giảm thiểu tình trạng quên thuốc, góp phần nâng cao tỷ lệ tuân thủ. Chủ thể thực hiện: cán bộ y tế và bệnh nhân, triển khai ngay trong năm 2024.

3. Tăng cường hỗ trợ tâm lý và xã hội cho bệnh nhân, đặc biệt nhóm có tôn giáo, nhằm giải quyết các rào cản liên quan đến quan niệm và thói quen sinh hoạt, qua đó cải thiện sự tuân thủ điều trị. Thời gian: xây dựng kế hoạch trong 6 tháng và triển khai trong năm tiếp theo.

4. Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế tại phòng khám, giảm thời gian chờ đợi, tăng cường tư vấn và hỗ trợ cá nhân hóa cho bệnh nhân, giúp bệnh nhân cảm thấy hài lòng và gắn bó hơn với quá trình điều trị. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý phòng khám, cán bộ y tế, thực hiện trong vòng 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế và nhân viên phòng khám ngoại trú điều trị HIV/AIDS: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về tuân thủ điều trị ARV và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải thiện chất lượng chăm sóc và tư vấn bệnh nhân.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế công cộng: Thông tin về thực trạng tuân thủ và các yếu tố liên quan hỗ trợ xây dựng các chương trình can thiệp hiệu quả, góp phần đạt mục tiêu 90-90-90.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, y học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và đánh giá tuân thủ điều trị ARV trong bối cảnh Việt Nam.

4. Tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị để thiết kế các hoạt động hỗ trợ phù hợp, nâng cao hiệu quả can thiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuân thủ điều trị ARV là gì và tại sao quan trọng?
   Tuân thủ điều trị ARV là việc bệnh nhân uống thuốc đúng liều, đúng giờ và đúng cách theo chỉ định. Tuân thủ ≥95% giúp ức chế virus HIV, ngăn ngừa kháng thuốc và nâng cao hiệu quả điều trị, kéo dài tuổi thọ.

2. Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV tại Phòng khám Hoàng Mai như thế nào?
   Tỷ lệ tuân thủ trong vòng 7 ngày trước khảo sát là 73,7%, cho thấy phần lớn bệnh nhân có mức độ tuân thủ tương đối tốt nhưng vẫn cần cải thiện để đạt mức tối ưu.

3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến tuân thủ điều trị ARV?
   Kiến thức về điều trị ARV, việc sử dụng biện pháp nhắc uống thuốc và yếu tố tôn giáo được xác định là các yếu tố ảnh hưởng độc lập đến tuân thủ điều trị.

4. Làm thế nào để nâng cao tuân thủ điều trị ARV cho bệnh nhân?
   Cần tăng cường giáo dục kiến thức, hỗ trợ sử dụng biện pháp nhắc nhở uống thuốc, cải thiện dịch vụ y tế và hỗ trợ tâm lý xã hội cho bệnh nhân.

5. Kết quả điều trị ARV được đánh giá bằng những chỉ số nào?
   Hiệu quả điều trị được đánh giá qua tăng cân, tăng số lượng tế bào CD4 và không có nhiễm trùng cơ hội, phản ánh sự phục hồi miễn dịch và kiểm soát virus.

Kết luận

• Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV tại Phòng khám ngoại trú Hoàng Mai năm 2016 đạt 73,7%, với hiệu quả điều trị thể hiện qua tăng cân, tăng tế bào CD4 và giảm nhiễm trùng cơ hội.
• Kiến thức về điều trị ARV của bệnh nhân còn thấp, chỉ đạt 35,6%, ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ.
• Ba yếu tố chính ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị là tôn giáo, kiến thức về điều trị và biện pháp nhắc uống thuốc.
• Cần triển khai các giải pháp nâng cao nhận thức, hỗ trợ nhắc nhở uống thuốc và cải thiện dịch vụ y tế để nâng cao tuân thủ điều trị.
• Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các chương trình chăm sóc, điều trị HIV/AIDS tại địa phương, hướng tới mục tiêu kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và cán bộ y tế cần áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để nâng cao chất lượng điều trị ARV, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật dữ liệu và giải pháp phù hợp hơn.