I. Tổng Quan Nghiên Cứu Tuân Thủ ARV Tại Bệnh Viện Đồng Tháp
Nghiên cứu về tuân thủ điều trị ARV tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp là rất quan trọng trong bối cảnh dịch HIV/AIDS vẫn còn diễn biến phức tạp ở Việt Nam. Việc điều trị ARV suốt đời đòi hỏi sự tuân thủ tuyệt đối để kiểm soát virus HIV, cải thiện sức khỏe và giảm nguy cơ lây nhiễm. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu mô tả thực trạng tuân thủ, xác định các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp. Theo báo cáo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS năm 2017, Việt Nam có 250.000 người nhiễm HIV. Thuốc ARV điều trị cho người bệnh HIV là liệu pháp dự phòng tốt, đây là quá trình liên tục kéo dài suốt đời, đòi hỏi sự tuân thủ điều trị tuyệt đối.
1.1. Tầm quan trọng của tuân thủ điều trị ARV
Tuân thủ điều trị ARV là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả điều trị HIV/AIDS. Việc uống đúng thuốc, đúng liều, đúng giờ và đúng cách giúp kiểm soát tải lượng virus HIV trong máu, ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ kháng thuốc. Tuân thủ kém dẫn đến thất bại điều trị, tăng nguy cơ lây nhiễm và gánh nặng chi phí y tế. Theo nghiên cứu, tỷ lệ người bệnh tuân thủ điều trị ARV trong các nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy, tùy từng nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu mức dao động trung bình khoảng 60%.
1.2. Bối cảnh dịch HIV AIDS tại Đồng Tháp
Đồng Tháp, với đường biên giới phức tạp và tình hình tệ nạn xã hội tiềm ẩn, là một trong những tỉnh có nguy cơ cao về lây nhiễm HIV/AIDS. Số lượng bệnh nhân cần điều trị ARV tăng nhanh, tạo áp lực lên hệ thống y tế địa phương. Nghiên cứu này tập trung vào Phòng khám Ngoại trú (PKNT) Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp, nơi có số lượng bệnh nhân HIV/AIDS điều trị lớn nhất tỉnh, chủ yếu là phụ nữ mại dâm và người nghiện chích ma túy. Năm 2018 toàn tỉnh với 3 cơ sở điều trị ngoại trú đã tiếp nhận điều trị ARV cho 1.732 người bệnh , tăng gấp 2,5 lần so với năm 2013.
II. Thách Thức Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tuân Thủ ARV Tại Đồng Tháp
Nghiên cứu chỉ ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV ở bệnh nhân HIV/AIDS tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp. Các yếu tố này bao gồm yếu tố cá nhân, đặc điểm điều trị, sử dụng rượu bia, kiến thức về điều trị ARV, dịch vụ y tế và sự hỗ trợ từ gia đình, xã hội. Hiểu rõ những yếu tố này giúp xây dựng các can thiệp hiệu quả. Nhóm yếu tố ảnh hưởng chính chủ yếu tập trung vào: yếu tố tiền đề (thông tin về đối tượng, thời gian điều trị, đặc điểm điều trị ARV,…), tăng cường (sự hỗ trợ tác động từ gia đình, cộng đồng,.), yếu tố tạo điều kiện thuận lợi (tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh, mối quan hệ của người bệnh và CBYT, sự hài lòng của người bệnh về dịch vụ,.), yếu tố về thuốc ( tác dụng không mong muốn của thuốc, sự phức tạp của phác đồ điều trị,. Thực tế ở PKNT Bệnh viện đa khoa Đồng Tháp, số lượng người bệnh nhiều nhưng số cán bộ chuyên trách chương trình ARV chỉ có 01 cán bộ.
2.1. Ảnh hưởng của yếu tố cá nhân đến tuân thủ
Yếu tố cá nhân như tình trạng kinh tế, trình độ học vấn, tâm lý và lối sống có thể ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV. Ví dụ, bệnh nhân gặp khó khăn về tài chính có thể không đủ khả năng chi trả cho việc đi lại, khám chữa bệnh và mua thuốc. Bệnh nhân có tiền sử sử dụng chất kích thích hoặc mắc các bệnh tâm thần có thể gặp khó khăn trong việc tuân thủ phác đồ điều trị. Bên cạnh đó, những bệnh nhân sống một mình, không có sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè, cũng có xu hướng tuân thủ kém hơn.
2.2. Tác động của yếu tố liên quan đến điều trị ARV
Các yếu tố liên quan đến điều trị ARV như tác dụng phụ của thuốc, sự phức tạp của phác đồ điều trị, tần suất uống thuốc và thời gian điều trị cũng có thể ảnh hưởng đến tuân thủ. Bệnh nhân gặp tác dụng phụ khó chịu có thể tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi liều lượng. Phác đồ điều trị phức tạp, đòi hỏi uống nhiều loại thuốc vào các thời điểm khác nhau, có thể gây khó khăn cho bệnh nhân. Việc phải điều trị ARV suốt đời cũng là một thách thức lớn, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực của bệnh nhân.
2.3. Ảnh hưởng của dịch vụ y tế và hỗ trợ xã hội
Chất lượng dịch vụ y tế và sự hỗ trợ từ gia đình, xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tuân thủ điều trị ARV. Bệnh nhân được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao, được tư vấn, hỗ trợ và theo dõi sát sao có xu hướng tuân thủ tốt hơn. Sự hỗ trợ, động viên và giúp đỡ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng giúp bệnh nhân vượt qua khó khăn và duy trì tuân thủ điều trị. Hiện tại Đồng Tháp vẫn chưa thực hiện đề tài nào về việc đánh giá, theo dõi tuân thủ điều trị ARV của người bệnh và đánh giá nguyên nhân dẫn đến tình trạng không tuân thủ điều trị tại PKNT Bệnh viện đa khoa Đồng Tháp.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tuân Thủ ARV Tại Bệnh Viện Đồng Tháp
Nghiên cứu này sử dụng thiết kế cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân và phỏng vấn sâu cán bộ y tế. Đánh giá tuân thủ điều trị ARV dựa trên tự báo cáo của bệnh nhân và hồ sơ bệnh án. Phân tích thống kê để xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ. Kết quả PVS được gỡ băng và phân tích theo chủ đề. Phương pháp định tính nhằm làm sâu sắc thêm và bổ sung thông tin cho kết quả định lượng. Thiết kế này phù hợp để mô tả thực trạng tuân thủ điều trị, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đưa ra các khuyến nghị can thiệp.
3.1. Thiết kế và đối tượng nghiên cứu định lượng
Nghiên cứu định lượng sử dụng thiết kế cắt ngang phân tích. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân HIV/AIDS đang điều trị ARV tại PKNT Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp vào thời điểm nghiên cứu. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên tỷ lệ tuân thủ điều trị ước tính và sai số cho phép. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống, đảm bảo tính đại diện của mẫu. Nghiên cứu thực hiện phát vấn 167 người bệnh.
3.2. Nghiên cứu định tính Mục tiêu và phương pháp
Nghiên cứu định tính sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu. Đối tượng phỏng vấn là bệnh nhân HIV/AIDS, người nhà và cán bộ y tế. Mục tiêu của nghiên cứu định tính là làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV, đặc biệt là các yếu tố mang tính chủ quan và bối cảnh xã hội. Phân tích nội dung được sử dụng để phân tích dữ liệu định tính, tập trung vào các chủ đề chính liên quan đến tuân thủ điều trị. 11 cuộc PVS người bệnh, người nhà và cán bộ y tế.
IV. Kết Quả Tỷ Lệ Tuân Thủ và Yếu Tố Ảnh Hưởng ARV
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV của bệnh nhân HIV/AIDS tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp còn chưa cao. Nhiều bệnh nhân không uống thuốc đúng giờ, bỏ thuốc hoặc uống thuốc sai cách. Các yếu tố như tình trạng hôn nhân, tiền sử điều trị, thái độ của cán bộ y tế và sự tham gia vào các câu lạc bộ/nhóm đồng đẳng có liên quan đến tuân thủ điều trị. Từ kết quả nghiên cứu để người bệnh tuân thủ điều trị tốt cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tư vấn, phối hợp giữa người bệnh và nhân viên y tế trong việc phát hiện và xử trí kịp thời tác dụng phụ của thuốc; Đặc biệt quan tâm hỗ trợ các người bệnh từ phòng khám khác chuyển đển; Vận động thành lập và truyền thông để người bệnh tham gia các câu lạc bộ/nhóm đồng đẳng.
4.1. Thực trạng tuân thủ điều trị ARV tại Bệnh viện Đồng Tháp
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người bệnh điều trị ARV bỏ thuốc từ 2 lần/tháng trở lên là 7,8%, tỷ lệ người bệnh uống thuốc sai giờ từ 2 lần/tháng trở lên là 23,4% và uống thuốc sai cách từ 2 lần/tháng trở lên là 29,9% trong vòng một tháng trước thời điểm phát vấn. Tỷ lệ người bệnh tuân thủ điều trị (đạt cả 3 tiêu chí trên) là 65,9%.
4.2. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV
Kết quả về một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị gồm: Người bệnh không có gia đình có nguy cơ không tuân thủ điều trị cao gấp 2 lần người có gia đình OR: 2,06 (1,077-3,949) (p<0,05), Những người đã từng điều trị ARV ở nơi khác có nguy cơ không tuân thủ điều trị cao gấp 10 lần người chỉ điều trị ARV tại phòng khám OR: 10,48 (1,194-92,005) (p<0,05). Người bệnh hài lòng về thái độ của cán bộ y tế tuân thủ điều trị cao gấp 3 lần người bệnh không hài lòng OR: 3,13 (1,123-8,731) (p<0,05). Người bệnh tham gia sinh hoạt câu lạc bộ/nhóm đồng đẳng và người bệnh sử dụng biện pháp nhắc uống thuốc tuân thủ điều trị tốt hơn; Người bệnh đã gặp tác dụng phụ của thuốc tuân thủ điều trị thấp hơn người chưa gặp tác dụng phụ của thuốc.
V. Giải Pháp Cải Thiện Tuân Thủ ARV Cho Bệnh Nhân HIV AIDS
Cần tăng cường công tác tư vấn, giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị ARV. Cải thiện mối quan hệ giữa bệnh nhân và cán bộ y tế. Tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình, xã hội và các tổ chức cộng đồng. Đảm bảo cung cấp thuốc ARV đầy đủ và kịp thời. Xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp với từng nhóm đối tượng bệnh nhân. Cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tư vấn, phối hợp giữa người bệnh và nhân viên y tế trong việc phát hiện và xử trí kịp thời tác dụng phụ của thuốc; Đặc biệt quan tâm hỗ trợ các người bệnh từ phòng khám khác chuyển đển; Vận động thành lập và truyền thông để người bệnh tham gia các câu lạc bộ/nhóm đồng đẳng.
5.1. Tăng cường tư vấn và giáo dục sức khỏe
Cán bộ y tế cần dành thời gian tư vấn, giải thích cặn kẽ cho bệnh nhân về phác đồ điều trị ARV, tác dụng phụ của thuốc và tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị. Sử dụng các phương pháp truyền thông đa dạng, phù hợp với trình độ và văn hóa của bệnh nhân. Tổ chức các buổi nói chuyện, thảo luận nhóm để bệnh nhân chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau. Cần phải nâng cao kiến thức về ARV cho bệnh nhân.
5.2. Xây dựng mối quan hệ tốt giữa bệnh nhân và cán bộ y tế
Cán bộ y tế cần có thái độ thân thiện, tôn trọng và lắng nghe bệnh nhân. Tạo môi trường thoải mái, tin tưởng để bệnh nhân dễ dàng chia sẻ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình điều trị ARV. Xây dựng hệ thống theo dõi, hỗ trợ bệnh nhân thường xuyên, đảm bảo bệnh nhân luôn nhận được sự giúp đỡ khi cần thiết. Cần có sự phối hợp giữa người bệnh và nhân viên y tế trong việc phát hiện và xử trí kịp thời tác dụng phụ của thuốc.
VI. Kết Luận Nâng Cao Tuân Thủ Chiến Thắng Đại Dịch HIV AIDS
Nghiên cứu về tuân thủ điều trị ARV tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp cung cấp những thông tin quan trọng để cải thiện chất lượng điều trị HIV/AIDS tại địa phương. Việc nâng cao tuân thủ điều trị là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu 90-90-90 và kiểm soát đại dịch HIV/AIDS. Nghiên cứu này góp phần cung cấp thông tin cập nhật, chính xác tiếp tục cải thiện trong công tác điều trị ARV người bệnh HIV điều trị nơi phòng khám nói riêng và tại các cơ sở điều trị ARV của tỉnh nói chung.
6.1. Tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu và đánh giá
Cần tiếp tục thực hiện các nghiên cứu và đánh giá định kỳ về tuân thủ điều trị ARV để theo dõi tiến độ và phát hiện những vấn đề mới phát sinh. Các nghiên cứu này cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp và xác định các yếu tố nguy cơ mới ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị.
6.2. Hướng đi trong tương lai để cải thiện công tác điều trị
Trong tương lai, cần tập trung vào việc xây dựng các chương trình can thiệp toàn diện, kết hợp nhiều yếu tố để nâng cao tuân thủ điều trị ARV. Các chương trình này cần được thiết kế dựa trên nhu cầu thực tế của bệnh nhân và có sự tham gia của bệnh nhân, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội. Phải đặc biệt quan tâm hỗ trợ các người bệnh từ phòng khám khác chuyển đến Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp.
