Đặc Điểm Dịch Tễ Học và Yếu Tố Nguy Cơ Mắc Sốt Rét Tại Huyện Krông Năng, Đắk Lắk (2009-2013)

• Người hướng dẫn: GS. Đặng Tuấn Đạt
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Đặc Điểm Dịch Tễ Học và Yếu Tố Nguy Cơ Mắc Sốt Rét Tại Huyện Krông Năng, Đắk Lắk (2009-2013)
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Đắk Lắk

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. BỆNH SỐT RÉT
• 1.2. KÝ SINH TRÙNG SỐT RÉT
• 1.3. QUÁ TRÌNH LÂY TRUYỀN BỆNH SỐT RÉT
• 1.4. LÂM SÀNG BỆNH SỐT RÉT
• 1.5. YẾU TỐ NGUY CƠ TRONG BỆNH SỐT RÉT
• 2. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 4. CHƯƠNG 4: VỀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Dịch Tễ Học Sốt Rét tại Krông Năng Đắk Lắk

Sốt rét vẫn là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt tại các khu vực như huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực phòng chống sốt rét trong những năm qua, bệnh vẫn tiếp tục gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và kinh tế xã hội. Nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học sốt rét và các yếu tố nguy cơ là vô cùng quan trọng để có thể đưa ra các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn. Tình hình bệnh sốt rét ở Việt Nam đã có những chuyển biến đáng kể từ năm 1991, tuy nhiên, sự phân bố không đồng đều và sự gia tăng trở lại ở một số khu vực, đặc biệt là khu vực miền Trung-Tây Nguyên, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt. Huyện Krông Năng, với đặc thù về dân cư di biến động, dân tộc thiểu số, và thói quen đi rừng, ngủ rẫy, là một điểm nóng cần được theo dõi sát sao. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc phân tích dữ liệu từ năm 2009-2013 để hiểu rõ hơn về tình hình sốt rét tại đây.

1.1. Tổng Quan Tình Hình Sốt Rét Toàn Cầu và Việt Nam

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG), sốt rét vẫn là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất trên thế giới. Ước tính năm 2013 có khoảng 207 triệu ca mắc sốt rét và 627.000 người chết. Tại Việt Nam, mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác phòng chống sốt rét, nhưng nguy cơ vẫn còn tiềm ẩn, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa và vùng có dân di biến động. Cần tiếp tục duy trì và tăng cường các biện pháp phòng ngừa sốt rét để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

1.2. Đặc Điểm Địa Lý và Dân Cư Huyện Krông Năng Đắk Lắk

Huyện Krông Năng thuộc tỉnh Đắk Lắk, có dân số 125.494 người và là vùng sốt rét lưu hành vừa ở Tây Nguyên. Đặc điểm địa lý và dân cư, đặc biệt là các xã vùng sâu, vùng xa với nhiều dân di biến động, đi rừng và ngủ rẫy, tạo ra những thách thức riêng trong công tác phòng chống sốt rét. Sự phức tạp trong thói quen sinh hoạt và điều kiện kinh tế xã hội của người dân cần được xem xét kỹ lưỡng khi xây dựng các chương trình can thiệp.

II. Thách Thức Gia Tăng Tỷ Lệ Mắc Sốt Rét ở Krông Năng 2009 2013

Mặc dù các biện pháp phòng chống sốt rét vẫn được triển khai, tình hình tại huyện Krông Năng cho thấy sự gia tăng trở lại của bệnh trong giai đoạn 2009-2013. Số ca nhiễm ký sinh trùng sốt rét tăng từ 60 ca năm 2009 lên 193 ca năm 2013. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả của các biện pháp hiện tại và sự cần thiết phải đánh giá lại các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình dịch bệnh. Sự di biến động dân cư, thói quen đi rừng ngủ rẫy, và kiến thức y tế cộng đồng hạn chế có thể là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việc xác định rõ các yếu tố nguy cơ là bước quan trọng để xây dựng các chương trình phòng chống sốt rét phù hợp và hiệu quả.

2.1. Phân Tích Số Liệu Thống Kê Bệnh Sốt Rét 2009 2013

Số liệu thống kê cho thấy xu hướng tăng của bệnh sốt rét tại huyện Krông Năng trong giai đoạn 2009-2013. Cần phân tích kỹ lưỡng sự biến động theo thời gian, theo địa phương, và theo nhóm dân cư để xác định các khu vực và đối tượng có nguy cơ cao nhất. Dữ liệu về số ca nhiễm ký sinh trùng, số ca lâm sàng, và các biến chứng liên quan cần được thu thập và phân tích một cách hệ thống.

2.2. Đánh Giá Hiệu Quả Các Biện Pháp Phòng Chống Sốt Rét Hiện Tại

Cần đánh giá một cách toàn diện hiệu quả của các biện pháp phòng chống sốt rét đang được triển khai tại huyện Krông Năng. Điều này bao gồm việc xem xét tính hiệu quả của việc phun thuốc diệt muỗi, phân phát màn tẩm hóa chất, và các chương trình giáo dục sức khỏe cộng đồng. Việc xác định những điểm yếu trong các chương trình hiện tại là cần thiết để đưa ra các điều chỉnh và cải thiện phù hợp.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Dịch Tễ Học Sốt Rét tại Krông Năng

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp hồi cứu, dựa trên số liệu thứ cấp thu thập từ sổ quản lý bệnh nhân sốt rét và bệnh án tại huyện Krông Năng trong giai đoạn 2009-2013. Tổng số bệnh nhân sốt rét được ghi nhận là 721 người, với tỷ lệ trung bình 1,18/1000 dân. Nghiên cứu cũng tiến hành một nghiên cứu bệnh-chứng trên 171 đối tượng tại xã Ea Đah để xác định các yếu tố nguy cơ. Các chỉ số và biến số nghiên cứu bao gồm đặc điểm dịch tễ học (thời gian mắc bệnh, phân bố theo tuổi, giới tính, địa lý) và các yếu tố nguy cơ (dân tộc, trình độ học vấn, nghề nghiệp, kiến thức, thực hành phòng bệnh, thói quen sinh hoạt, điều kiện kinh tế xã hội).

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu tương quan với số liệu thứ cấp được thu thập qua sổ quản lý BNSR và bệnh án tại huyện Krông Năng. Nghiên cứu bệnh chứng được thực hiện để xác định yếu tố nguy cơ. Việc thu thập dữ liệu cần được thực hiện một cách cẩn thận và chính xác để đảm bảo tính tin cậy của kết quả.

3.2. Các Biến Số và Chỉ Số Nghiên Cứu Chính

Các biến số nghiên cứu bao gồm các đặc điểm về dân tộc, tuổi, giới, nghề nghiệp, trình độ học vấn, kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống sốt rét. Các chỉ số chính bao gồm tỷ lệ mắc sốt rét/1000 dân, tỷ lệ KSTSR/1000 dân, và tỷ lệ sốt rét ác tính. Việc lựa chọn các biến số và chỉ số phù hợp là quan trọng để trả lời các câu hỏi nghiên cứu.

3.3. Phương Pháp Phân Tích Số Liệu Thống Kê

Sử dụng phần mềm thống kê để phân tích dữ liệu thu thập được. Phân tích mô tả để mô tả đặc điểm dịch tễ học. Sử dụng kiểm định thống kê (ví dụ: chi bình phương, hồi quy logistic) để xác định mối liên quan giữa các yếu tố nguy cơ và việc mắc sốt rét. Đảm bảo sử dụng các phương pháp thống kê phù hợp và giải thích kết quả một cách chính xác.

IV. Kết Quả Yếu Tố Nguy Cơ Mắc Sốt Rét tại Huyện Krông Năng

Kết quả nghiên cứu cho thấy một số yếu tố nguy cơ đáng chú ý liên quan đến việc mắc sốt rét tại huyện Krông Năng. Người có học vấn tiểu học có nguy cơ mắc sốt rét cao hơn so với người có học vấn trung học. Nơi ở không thường xuyên vệ sinh môi trường cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, việc ngủ màn không thường xuyên khi ở lại rẫy và thói quen đi rừng, ngủ rẫy làm tăng đáng kể nguy cơ mắc sốt rét. So với người không đi rừng, ngủ rẫy, nguy cơ mắc sốt rét của người đi rừng, đi rẫy cao gấp 3,23 lần và người thường xuyên ngủ rừng, ngủ rẫy nguy cơ mắc sốt rét cao gấp 4,49 lần.

4.1. Mối Liên Quan Giữa Trình Độ Học Vấn và Mắc Sốt Rét

Kết quả nghiên cứu cho thấy người có trình độ học vấn thấp (tiểu học) có nguy cơ mắc sốt rét cao hơn so với người có trình độ học vấn cao hơn. Điều này có thể liên quan đến kiến thức và thực hành phòng bệnh sốt rét còn hạn chế ở nhóm đối tượng này. Cần tập trung vào việc tăng cường giáo dục sức khỏe cho những người có trình độ học vấn thấp để cải thiện nhận thức và thực hành phòng bệnh.

4.2. Ảnh Hưởng Của Thói Quen Sinh Hoạt và Môi Trường Sống

Thói quen đi rừng, ngủ rẫy và điều kiện vệ sinh môi trường kém cũng được xác định là các yếu tố nguy cơ quan trọng. Người thường xuyên đi rừng, ngủ rẫy có nguy cơ phơi nhiễm với muỗi Anopheles cao hơn. Môi trường sống không đảm bảo vệ sinh cũng tạo điều kiện cho muỗi sinh sản và phát triển. Cần khuyến khích người dân thay đổi thói quen sinh hoạt và cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường để giảm nguy cơ mắc sốt rét.

4.3. Vai Trò Của Việc Sử Dụng Màn Ngủ và Phòng Chống Vector

Việc ngủ màn không thường xuyên, đặc biệt là khi ở lại rẫy, làm tăng nguy cơ mắc sốt rét. Việc sử dụng màn tẩm hóa chất là một biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa muỗi đốt. Ngoài ra, các biện pháp kiểm soát vector khác như phun thuốc diệt muỗi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc sốt rét. Cần đảm bảo việc cung cấp màn tẩm hóa chất và thực hiện các biện pháp kiểm soát vector một cách đầy đủ và kịp thời.

V. Giải Pháp Tăng Cường Phòng Chống Sốt Rét tại Krông Năng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp can thiệp phù hợp để giảm tỷ lệ mắc sốt rét tại huyện Krông Năng. Tăng cường truyền thông và giáo dục sức khỏe cho người dân, đặc biệt là ở những nơi có tỷ lệ mắc sốt rét cao. Vận động người dân đi rừng, ngủ rẫy thường xuyên sử dụng màn khi ngủ lại trong rừng, trong rẫy. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan y tế, chính quyền địa phương, và cộng đồng để triển khai các biện pháp phòng chống sốt rét một cách đồng bộ và hiệu quả.

5.1. Truyền Thông Giáo Dục Sức Khỏe Về Sốt Rét

Cần tăng cường các hoạt động truyền thông và giáo dục sức khỏe về bệnh sốt rét, bao gồm cách phòng bệnh, dấu hiệu nhận biết, và tầm quan trọng của việc điều trị sớm. Các thông điệp truyền thông cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm văn hóa và ngôn ngữ của từng nhóm dân cư. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng như truyền hình, phát thanh, báo chí, tờ rơi, và các buổi nói chuyện cộng đồng để tiếp cận đến nhiều người dân nhất có thể.

5.2. Cung Cấp và Vận Động Sử Dụng Màn Ngủ Tẩm Hóa Chất

Đảm bảo cung cấp đầy đủ màn ngủ tẩm hóa chất cho người dân, đặc biệt là ở những vùng có nguy cơ cao. Tổ chức các hoạt động vận động người dân sử dụng màn ngủ một cách thường xuyên và đúng cách. Theo dõi và đánh giá hiệu quả của việc sử dụng màn ngủ trong việc giảm tỷ lệ mắc sốt rét.

5.3. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Y Tế Địa Phương

Đảm bảo cán bộ y tế địa phương được đào tạo đầy đủ về kiến thức và kỹ năng phòng chống sốt rét. Tăng cường năng lực cho cán bộ y tế trong việc chẩn đoán, điều trị, và quản lý bệnh nhân sốt rét. Cung cấp cho cán bộ y tế các trang thiết bị và vật tư y tế cần thiết để thực hiện công tác phòng chống sốt rét một cách hiệu quả.

VI. Kết Luận Kiểm Soát Sốt Rét Hướng Đi Tương Lai ở Đắk Lắk

Nghiên cứu này đã cung cấp những thông tin quan trọng về đặc điểm dịch tễ học và yếu tố nguy cơ mắc sốt rét tại huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp và hiệu quả hơn. Cần tiếp tục theo dõi và đánh giá tình hình sốt rét, đồng thời tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan để đạt được mục tiêu kiểm soát và loại trừ bệnh sốt rét.

6.1. Tóm Tắt Các Kết Quả Nghiên Cứu Chính

Nghiên cứu đã xác định được các yếu tố nguy cơ quan trọng liên quan đến việc mắc sốt rét tại huyện Krông Năng, bao gồm trình độ học vấn thấp, thói quen đi rừng ngủ rẫy, điều kiện vệ sinh môi trường kém, và việc sử dụng màn ngủ không thường xuyên. Các kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường giáo dục sức khỏe, cải thiện điều kiện sống, và khuyến khích sử dụng màn ngủ.

6.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp, xác định các chủng loại ký sinh trùng sốt rét và kháng thuốc, và tìm hiểu các yếu tố xã hội và văn hóa ảnh hưởng đến hành vi phòng bệnh. Các nghiên cứu định tính cũng có thể được thực hiện để hiểu sâu hơn về nhận thức và kinh nghiệm của người dân về bệnh sốt rét.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk, với dân số khoảng 125.494 người, là vùng sốt rét lưu hành vừa của khu vực Tây Nguyên. Từ năm 2009 đến 2013, tình hình bệnh sốt rét tại đây có xu hướng tăng trở lại, mặc dù các biện pháp phòng chống đã được triển khai. Tổng số bệnh nhân sốt rét (BNSR) trong giai đoạn này là 721 người, với tỷ lệ mắc trung bình 1,18/1000 dân và tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) trung bình 1,09/1000 dân. Đặc biệt, số ca mắc sốt rét tăng gần gấp ba lần từ năm 2009 đến 2013, từ 68 ca lên 202 ca, trong đó tỷ lệ BNSR có KSTSR chiếm 92,6%. Bệnh sốt rét phân bố quanh năm, tăng cao vào các tháng mưa nhiều như tháng 5-6 và 9-11.

Nghiên cứu nhằm mô tả đặc điểm dịch tễ học và xác định một số yếu tố nguy cơ mắc sốt rét tại huyện Krông Năng trong giai đoạn 2009-2013, tập trung tại xã Ea Đah – một xã vùng sâu, vùng xa có tỷ lệ mắc sốt rét cao nhất huyện (5,27/1000 dân). Mục tiêu cụ thể là phân tích diễn biến bệnh, cơ cấu ký sinh trùng, phân bố theo thời gian và địa điểm, đồng thời xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh sốt rét nhằm đề xuất các giải pháp phòng chống hiệu quả.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp số liệu cập nhật, làm cơ sở khoa học cho công tác phòng chống sốt rét tại địa phương, góp phần giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và nâng cao sức khỏe cộng đồng. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ các cơ quan y tế trong việc xây dựng chiến lược can thiệp phù hợp, đặc biệt với nhóm dân di biến động, người đi rừng, ngủ rẫy – những đối tượng có nguy cơ cao mắc sốt rét.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình dịch tễ học bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là bệnh sốt rét, bao gồm:

• Chu trình lây truyền sốt rét: Ký sinh trùng Plasmodium phát triển trong cơ thể người và muỗi Anopheles – trung gian truyền bệnh. Quá trình này chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm và lượng mưa, ảnh hưởng đến sự phát triển của muỗi và ký sinh trùng.

• Mô hình yếu tố nguy cơ: Bao gồm các yếu tố sinh học (dân tộc, tuổi, giới), yếu tố môi trường (sinh cảnh, khí hậu), yếu tố xã hội – kinh tế (trình độ học vấn, nghề nghiệp, tập quán sinh hoạt), và yếu tố hành vi (sử dụng màn, đi rừng, ngủ rẫy).

• Khái niệm về kiến thức, thái độ, thực hành (KAP) trong phòng chống sốt rét, nhằm đánh giá mức độ hiểu biết và hành vi của người dân liên quan đến bệnh.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: Bệnh nhân sốt rét (BNSR), ký sinh trùng sốt rét (KSTSR), sốt rét lâm sàng (SRLS), sốt rét ác tính (SRAT), dân di biến động, ngủ rẫy, và các biện pháp phòng chống như ngủ màn, vệ sinh môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế gồm hai phần chính:

1. Mô tả đặc điểm dịch tễ học: Thu thập số liệu thứ cấp từ hồ sơ bệnh án, sổ quản lý BNSR, kết quả xét nghiệm KSTSR tại các trạm y tế xã, Trung tâm y tế huyện và Bệnh viện đa khoa huyện Krông Năng trong giai đoạn 2009-2013. Tổng số mẫu là 721 bệnh nhân sốt rét.

2. Xác định yếu tố nguy cơ mắc sốt rét: Thiết kế nghiên cứu bệnh – chứng có ghép cặp tại xã Ea Đah, với 171 đối tượng gồm 57 bệnh nhân sốt rét KSTSR dương tính và 114 người không mắc sốt rét KSTSR âm tính. Hai nhóm được ghép cặp theo giới, tuổi và địa phương cư trú.

Phương pháp chọn mẫu: Chọn ngẫu nhiên từ danh sách bệnh nhân trong 2 năm gần nhất (2012-2013), bổ sung nếu thiếu mẫu. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên phần mềm Sample size 2.0 của WHO với độ tin cậy 95%, lực mẫu 90%, tỷ lệ tiếp xúc yếu tố nguy cơ nhóm chứng 23%, nhóm bệnh 51%, tỷ số chênh OR 3,52.

Thu thập số liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập qua phiếu thu thập thông tin bệnh nhân. Số liệu sơ cấp thu thập qua phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi chuẩn, kết hợp quan sát thực tế về việc sử dụng màn, vệ sinh môi trường.

Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Epidata 3.1 để nhập liệu và SPSS 19 để phân tích. Thống kê mô tả bằng tần suất, tỷ lệ, trung bình; phân tích yếu tố nguy cơ bằng tỷ số chênh (OR), khoảng tin cậy 95%, kiểm định Chi-square với mức ý nghĩa p<0,05.

Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2014.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm dịch tễ học sốt rét tại huyện Krông Năng (2009-2013)

   • Tổng số BNSR là 721 người, trong đó nam giới chiếm 88,1%, dân tộc thiểu số chiếm 65,2%, chủ yếu là dân di cư từ các tỉnh phía Bắc (48,7%).
   • Tỷ lệ mắc sốt rét trung bình 1,18/1000 dân, tăng từ 0,56/1000 dân năm 2009 lên 1,61/1000 dân năm 2013, tăng gần 3 lần.
   • Tỷ lệ BNSR có KSTSR chiếm 92,6%, sốt rét lâm sàng chiếm 7,4%.
   • Cơ cấu ký sinh trùng gồm P. falciparum chiếm 79,3%, P. vivax chiếm 19,5%, và phối hợp 1,2%. P. falciparum giảm dần qua các năm, P. vivax tăng từ 15% lên 30,1%.
   • Bệnh phân bố quanh năm, tăng cao vào tháng 5-6 và 9-11, tương ứng với mùa mưa nhiều.
   • Tỷ lệ mắc sốt rét cao nhất tại xã Ea Đah (5,27/1000 dân), tiếp theo là Ea Puk và Cư Klông.

2. Yếu tố nguy cơ mắc sốt rét tại xã Ea Đah

   • Trong 171 đối tượng nghiên cứu, dân tộc thiểu số chiếm 67,3%, dân tộc Kinh 32,7%.
   • Trình độ học vấn thấp (tiểu học) làm tăng nguy cơ mắc sốt rét; nhóm học tiểu học có nguy cơ cao hơn nhóm học trung học.
   • Nghề nghiệp chủ yếu là nông dân (85,4%), trong đó nhóm mắc sốt rét có tỷ lệ làm nông cao hơn nhóm không mắc.
   • Người ở nơi không thường xuyên vệ sinh môi trường có nguy cơ mắc sốt rét cao hơn so với nơi vệ sinh thường xuyên.
   • Người ngủ màn không thường xuyên khi ở lại rẫy có nguy cơ mắc sốt rét cao gấp 2,67 lần so với người ngủ màn thường xuyên.
   • Người đi rừng, đi rẫy có nguy cơ mắc sốt rét cao gấp 3,23 lần; người thường xuyên ngủ rừng, ngủ rẫy có nguy cơ cao gấp 4,49 lần so với người không đi rừng, ngủ rẫy.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sốt rét tại huyện Krông Năng có xu hướng gia tăng trong giai đoạn 2009-2013, trái ngược với xu hướng giảm chung của cả nước. Nguyên nhân có thể do đặc điểm địa bàn có nhiều dân di biến động, tập quán đi rừng, ngủ rẫy và điều kiện vệ sinh môi trường kém. Cơ cấu ký sinh trùng chuyển dịch với tỷ lệ P. vivax tăng, điều này phù hợp với các nghiên cứu trong khu vực Tây Nguyên và miền Trung, phản ánh sự thay đổi trong đặc điểm dịch tễ và khả năng kháng thuốc của ký sinh trùng.

Yếu tố học vấn thấp làm giảm khả năng tiếp nhận thông tin phòng chống sốt rét, dẫn đến hành vi phòng bệnh kém hiệu quả. Tập quán đi rừng, ngủ rẫy làm tăng tiếp xúc với muỗi truyền bệnh, đặc biệt khi không sử dụng màn ngủ. Vệ sinh môi trường kém tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển. Các phát hiện này tương đồng với nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước về mối liên hệ giữa hành vi, điều kiện sống và nguy cơ mắc sốt rét.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố số ca theo tháng, bảng tỷ lệ mắc theo xã, biểu đồ cơ cấu ký sinh trùng theo năm, và bảng phân tích yếu tố nguy cơ với OR và khoảng tin cậy. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng xu hướng dịch tễ và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố nguy cơ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe

   • Mục tiêu: Nâng cao kiến thức và thực hành phòng chống sốt rét cho người dân, đặc biệt nhóm dân di biến động và dân tộc thiểu số.
   • Thời gian: Triển khai liên tục hàng năm, tập trung vào mùa mưa.
   • Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, trạm y tế xã, các tổ chức cộng đồng.

2. Khuyến khích và hỗ trợ sử dụng màn tẩm hóa chất

   • Mục tiêu: Đảm bảo 100% người đi rừng, ngủ rẫy sử dụng màn khi ngủ để giảm nguy cơ lây nhiễm.
   • Thời gian: Triển khai trước mùa mưa hàng năm.
   • Chủ thể: Trung tâm phòng chống sốt rét, các tổ chức y tế địa phương phối hợp với cộng đồng.

3. Cải thiện vệ sinh môi trường sống

   • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ vệ sinh môi trường thường xuyên tại các khu dân cư, đặc biệt vùng sâu, vùng xa.
   • Thời gian: Thực hiện liên tục, có kế hoạch kiểm tra, giám sát định kỳ.
   • Chủ thể: Ban quản lý địa phương, cộng đồng dân cư, các tổ chức xã hội.

4. Tăng cường giám sát và quản lý bệnh nhân sốt rét

   • Mục tiêu: Phát hiện sớm, điều trị kịp thời các ca sốt rét, giảm tỷ lệ tử vong và lây lan.
   • Thời gian: Thường xuyên, đặc biệt trong các tháng cao điểm dịch.
   • Chủ thể: Hệ thống y tế cơ sở, bệnh viện đa khoa huyện, trạm y tế xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế công cộng và phòng chống dịch bệnh

   • Lợi ích: Nắm bắt đặc điểm dịch tễ và yếu tố nguy cơ sốt rét tại địa phương để xây dựng kế hoạch phòng chống hiệu quả.
   • Use case: Thiết kế chương trình truyền thông, can thiệp y tế phù hợp với đặc điểm dân cư và tập quán sinh hoạt.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, dịch tễ học

   • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và kết quả thực tiễn về sốt rét vùng Tây Nguyên.
   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc áp dụng mô hình nghiên cứu tương tự.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và chính sách

   • Lợi ích: Cung cấp số liệu khoa học để xây dựng chính sách, phân bổ nguồn lực phòng chống sốt rét.
   • Use case: Đánh giá hiệu quả các chương trình phòng chống sốt rét và điều chỉnh chiến lược phù hợp.

4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực y tế

   • Lợi ích: Hiểu rõ nguy cơ và biện pháp phòng chống sốt rét, nâng cao nhận thức và hành vi bảo vệ sức khỏe.
   • Use case: Tổ chức các hoạt động truyền thông, hỗ trợ cung cấp màn tẩm hóa chất và vệ sinh môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao sốt rét lại tăng trở lại ở huyện Krông Năng trong giai đoạn 2009-2013?
   Sốt rét tăng trở lại do đặc điểm dân cư có nhiều người di biến động, tập quán đi rừng, ngủ rẫy không sử dụng màn, cùng với điều kiện vệ sinh môi trường kém và khí hậu thuận lợi cho muỗi phát triển. Các yếu tố này làm tăng nguy cơ lây truyền bệnh.

2. Loài ký sinh trùng sốt rét nào chiếm ưu thế tại Krông Năng?
   P. falciparum chiếm đa số (79,3%) nhưng có xu hướng giảm dần, trong khi P. vivax tăng từ 15% lên 30,1% trong giai đoạn nghiên cứu. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến đặc điểm lâm sàng và chiến lược điều trị.

3. Yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc sốt rét ở người dân địa phương?
   Học vấn thấp, nghề nghiệp làm nông, không vệ sinh môi trường thường xuyên, không sử dụng màn khi ngủ ở rẫy, đi rừng và ngủ rẫy thường xuyên là những yếu tố nguy cơ chính làm tăng khả năng mắc sốt rét.

4. Biện pháp phòng chống sốt rét hiệu quả nhất cho nhóm dân đi rừng, ngủ rẫy là gì?
   Sử dụng màn tẩm hóa chất khi ngủ rẫy, kết hợp với truyền thông nâng cao nhận thức và cải thiện vệ sinh môi trường là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc sốt rét cho nhóm này.

5. Làm thế nào để giảm tỷ lệ mắc sốt rét tại các xã có tỷ lệ cao như Ea Đah?
   Cần tăng cường truyền thông, cung cấp màn tẩm hóa chất, tổ chức vệ sinh môi trường thường xuyên, giám sát và điều trị kịp thời các ca bệnh, đồng thời phối hợp với cộng đồng để thay đổi tập quán sinh hoạt nguy cơ cao.

Kết luận

• Bệnh sốt rét tại huyện Krông Năng có xu hướng tăng từ 2009 đến 2013, với tỷ lệ mắc trung bình 1,18/1000 dân và tỷ lệ KSTSR 1,09/1000 dân.
• P. falciparum là loài ký sinh trùng chủ yếu, tuy nhiên P. vivax có xu hướng tăng qua các năm.
• Các yếu tố nguy cơ chính gồm học vấn thấp, nghề nghiệp làm nông, vệ sinh môi trường kém, không sử dụng màn khi ngủ rẫy, đi rừng và ngủ rẫy thường xuyên.
• Cần triển khai các giải pháp truyền thông, cung cấp màn tẩm hóa chất, cải thiện vệ sinh môi trường và tăng cường giám sát điều trị để kiểm soát sốt rét hiệu quả.
• Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo gồm mở rộng nghiên cứu tại nhiều xã, đánh giá hiệu quả các can thiệp và phát triển chương trình phòng chống sốt rét phù hợp với đặc điểm địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan y tế và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp phòng chống sốt rét, đặc biệt tập trung vào nhóm dân di biến động và người đi rừng, nhằm giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và nâng cao sức khỏe cộng đồng tại huyện Krông Năng.