Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ giao tiếp quốc tế quan trọng nhất. Tại Việt Nam, nhu cầu sử dụng tiếng Anh trong học tập và công việc ngày càng tăng, đặc biệt đối với sinh viên đại học không chuyên ngành. Tuy nhiên, nhiều sinh viên năm nhất tại các trường đại học, trong đó có Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội (HaUI), vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nói tiếng Anh do thiếu tự tin, vốn từ hạn chế và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp. Theo khảo sát với 60 sinh viên và 10 giảng viên tại Khoa Cơ khí - HaUI trong năm học 2020-2021, chỉ khoảng 40% sinh viên đạt trình độ nói tiếng Anh ở mức khá trở lên.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên năm nhất không chuyên ngành tại HaUI thông qua việc áp dụng hoạt động đóng vai (role play). Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng nói, đánh giá hiệu quả của phương pháp đóng vai trong việc nâng cao kỹ năng nói, cũng như thái độ của sinh viên đối với phương pháp này. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong năm học 2020-2021 tại HaUI, với đối tượng là sinh viên và giảng viên Khoa Cơ khí.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp giải pháp giảng dạy sáng tạo, giúp sinh viên nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Anh, đồng thời hỗ trợ giảng viên đổi mới phương pháp dạy học. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần làm phong phú thêm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về giảng dạy kỹ năng nói tiếng Anh trong bối cảnh đại học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nói và phương pháp đóng vai trong giảng dạy tiếng Anh. Kỹ năng nói được định nghĩa là khả năng sản xuất lời nói có hệ thống để truyền đạt ý nghĩa (Nunan, 2003), bao gồm các yếu tố như phát âm, ngữ pháp, từ vựng, sự lưu loát và khả năng hiểu. Việc giảng dạy kỹ năng nói cần chú trọng cả tính chính xác và lưu loát, đồng thời tạo cơ hội thực hành giao tiếp thực tế cho người học.

Phương pháp đóng vai (role play) được xem là một kỹ thuật giảng dạy hiệu quả trong tiếp cận giao tiếp, giúp người học thực hành ngôn ngữ trong các tình huống xã hội khác nhau và vai trò khác nhau. Theo Ladousse (1989), đóng vai giúp người học, đặc biệt là những người nhút nhát, có "mặt nạ" để tự tin tương tác mà không lo sợ sai sót. Các loại đóng vai bao gồm đóng vai có kịch bản đầy đủ, đóng vai có kịch bản một phần và đóng vai không kịch bản, trong đó đóng vai có kịch bản một phần và không kịch bản được áp dụng phù hợp với trình độ sinh viên HaUI.

Các bước thực hiện hoạt động đóng vai gồm: lựa chọn tình huống phù hợp, thiết kế kịch bản, chuẩn bị ngôn ngữ cần thiết, cung cấp thông tin chi tiết về vai trò, phân công vai trò và tổ chức hoạt động, cuối cùng là phản hồi và đánh giá sau hoạt động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (Action Research) theo mô hình của Kemmis và McTaggart (2000), gồm các giai đoạn: lập kế hoạch, thực hiện, quan sát và phản hồi. Cỡ mẫu gồm 60 sinh viên năm nhất không chuyên ngành Khoa Cơ khí và 10 giảng viên tiếng Anh tại HaUI.

Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: bảng hỏi (questionnaires) dành cho sinh viên và giảng viên, quan sát lớp học (classroom observation) và phỏng vấn bán cấu trúc (semi-structured interviews). Bảng hỏi được thiết kế gồm các câu hỏi đóng và mở nhằm đánh giá thực trạng, thái độ và hiệu quả của phương pháp đóng vai. Quan sát tập trung vào sự tham gia, khả năng nói và tương tác của sinh viên trong các hoạt động đóng vai. Phỏng vấn nhằm làm rõ thêm quan điểm và trải nghiệm của giảng viên và sinh viên.

Phương pháp phân tích dữ liệu kết hợp định lượng và định tính, sử dụng thang điểm đánh giá kỹ năng nói theo khung Harris (1969) với các tiêu chí: phát âm, ngữ pháp, từ vựng, lưu loát và hiểu biết, thang điểm từ 1 đến 5. Tiêu chí thành công được đặt ra là ít nhất 60% sinh viên đạt mức khá trở lên trong các yếu tố ngôn ngữ khi thực hiện đóng vai.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kỹ năng nói và thái độ học tập: Qua khảo sát, 55% giảng viên đánh giá kỹ năng nói là quan trọng, 40% cho là rất quan trọng đối với sinh viên không chuyên ngành. Tuy nhiên, chỉ khoảng 35% sinh viên tự đánh giá có khả năng nói tiếng Anh ở mức khá trở lên, trong khi 65% còn lại cảm thấy thiếu tự tin và gặp khó khăn trong giao tiếp.

  2. Hiệu quả của hoạt động đóng vai: Sau hai chu kỳ áp dụng đóng vai trong giảng dạy, tỷ lệ sinh viên đạt mức khá trở lên trong kỹ năng nói tăng từ khoảng 40% lên gần 65%. Điểm trung bình về phát âm, ngữ pháp, từ vựng, lưu loát và hiểu biết đều có sự cải thiện rõ rệt, ví dụ điểm trung bình phát âm tăng từ 2.8 lên 3.7 trên thang 5 điểm.

  3. Thái độ của sinh viên đối với đóng vai: Hơn 70% sinh viên cho biết họ cảm thấy hứng thú và tự tin hơn khi tham gia các hoạt động đóng vai. Khoảng 60% sinh viên nhận thấy đóng vai giúp họ luyện tập giao tiếp trong các tình huống thực tế và giảm bớt sự e ngại khi nói trước lớp.

  4. Khó khăn và thách thức: Giảng viên gặp khó khăn trong việc chuẩn bị kịch bản phù hợp với trình độ sinh viên và quản lý thời gian trong lớp học. Sinh viên cũng gặp khó khăn khi thiếu vốn từ và ngữ pháp để diễn đạt ý tưởng trong vai trò được giao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động đóng vai là phương pháp hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên năm nhất không chuyên ngành tại HaUI. Việc tăng tỷ lệ sinh viên đạt mức khá trở lên trong các yếu tố ngôn ngữ chứng tỏ đóng vai giúp cải thiện cả về mặt kỹ thuật ngôn ngữ và sự tự tin giao tiếp. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò tích cực của đóng vai trong giảng dạy tiếng Anh giao tiếp.

Nguyên nhân của sự cải thiện có thể do đóng vai tạo môi trường học tập tương tác, sinh động, giúp sinh viên thực hành ngôn ngữ trong bối cảnh gần gũi với thực tế, đồng thời giảm áp lực tâm lý nhờ vai trò "mặt nạ" như Ladousse (1989) đề cập. So sánh với các phương pháp truyền thống, đóng vai kích thích sự chủ động và sáng tạo của người học, từ đó nâng cao động lực học tập.

Tuy nhiên, khó khăn trong việc chuẩn bị và tổ chức hoạt động đòi hỏi giảng viên cần được đào tạo thêm về kỹ thuật thiết kế kịch bản và quản lý lớp học. Ngoài ra, việc bổ sung vốn từ và ngữ pháp cơ bản cho sinh viên cũng cần được chú trọng song song để đảm bảo hiệu quả của đóng vai.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng điểm trung bình các yếu tố kỹ năng nói qua hai chu kỳ đóng vai, bảng so sánh tỷ lệ sinh viên đạt mức khá trở lên trước và sau khi áp dụng phương pháp, cũng như biểu đồ tròn thể hiện thái độ tích cực của sinh viên đối với hoạt động đóng vai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng hoạt động đóng vai trong giảng dạy: Các giảng viên nên tích hợp đóng vai thường xuyên trong các bài học nói để nâng cao kỹ năng giao tiếp của sinh viên. Mục tiêu đạt ít nhất 60% sinh viên đạt trình độ khá trở lên trong vòng 1 học kỳ. Khoa Ngoại ngữ và các khoa chuyên ngành phối hợp xây dựng kế hoạch triển khai.

  2. Đào tạo giảng viên về kỹ thuật thiết kế kịch bản và quản lý lớp học: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp đóng vai, cách xây dựng kịch bản phù hợp với trình độ sinh viên và kỹ năng quản lý thời gian, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám hiệu và Khoa Ngoại ngữ chủ trì.

  3. Phát triển tài liệu hỗ trợ học tập: Biên soạn và cập nhật các tài liệu, kịch bản đóng vai đa dạng, sát với thực tế ngành nghề và trình độ sinh viên, giúp sinh viên dễ dàng tiếp cận và thực hành. Thời gian hoàn thành trong 1 năm, do nhóm giảng viên chuyên môn đảm nhiệm.

  4. Tăng cường hỗ trợ sinh viên về ngữ pháp và từ vựng: Tổ chức các lớp học bổ trợ hoặc câu lạc bộ tiếng Anh nhằm nâng cao vốn từ và kiến thức ngữ pháp cơ bản, tạo nền tảng vững chắc cho sinh viên khi tham gia hoạt động đóng vai. Thời gian triển khai liên tục trong năm học, do Khoa Ngoại ngữ phối hợp với các khoa chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy sáng tạo, giúp giảng viên nâng cao hiệu quả dạy kỹ năng nói, đặc biệt với sinh viên không chuyên ngành.

  2. Sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh và các ngành liên quan: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu rõ về phương pháp đóng vai và cách áp dụng trong thực tế giảng dạy, từ đó chuẩn bị tốt hơn cho nghề nghiệp tương lai.

  3. Nhà quản lý giáo dục và các đơn vị đào tạo ngoại ngữ: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh trong bối cảnh hội nhập.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh: Nghiên cứu góp phần làm phong phú thêm kho tàng lý thuyết và thực tiễn về phương pháp đóng vai, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về cải tiến kỹ năng nói cho sinh viên đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng nói tiếng Anh lại quan trọng đối với sinh viên không chuyên ngành?
    Kỹ năng nói giúp sinh viên giao tiếp hiệu quả trong công việc và cuộc sống, tăng cơ hội nghề nghiệp. Nhiều nhà tuyển dụng đánh giá cao khả năng giao tiếp tiếng Anh của ứng viên, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

  2. Hoạt động đóng vai có ưu điểm gì so với phương pháp truyền thống?
    Đóng vai tạo môi trường học tập tương tác, sinh động, giúp sinh viên thực hành ngôn ngữ trong các tình huống thực tế, tăng sự tự tin và giảm áp lực tâm lý khi nói trước đám đông.

  3. Làm thế nào để giảng viên thiết kế kịch bản đóng vai phù hợp với trình độ sinh viên?
    Giảng viên cần dựa trên trình độ ngôn ngữ hiện tại của sinh viên, lựa chọn tình huống gần gũi, cung cấp từ vựng và cấu trúc ngữ pháp cần thiết, đồng thời tạo không gian sáng tạo cho sinh viên trong quá trình thực hành.

  4. Sinh viên gặp khó khăn gì khi tham gia hoạt động đóng vai?
    Khó khăn phổ biến là thiếu vốn từ và ngữ pháp để diễn đạt ý tưởng, cũng như e ngại khi phải nói trước lớp. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và hỗ trợ từ giảng viên giúp giảm bớt những trở ngại này.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hoạt động đóng vai trong giảng dạy?
    Có thể sử dụng thang điểm đánh giá kỹ năng nói dựa trên các tiêu chí như phát âm, ngữ pháp, từ vựng, lưu loát và hiểu biết, kết hợp quan sát và phản hồi từ sinh viên để đánh giá toàn diện.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định hoạt động đóng vai là phương pháp hiệu quả giúp cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên năm nhất không chuyên ngành tại HaUI.
  • Tỷ lệ sinh viên đạt trình độ khá trở lên trong kỹ năng nói tăng đáng kể sau khi áp dụng đóng vai.
  • Sinh viên thể hiện thái độ tích cực, tăng sự tự tin và hứng thú khi tham gia các hoạt động đóng vai.
  • Giảng viên cần được đào tạo thêm về kỹ thuật thiết kế kịch bản và quản lý lớp học để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng áp dụng phương pháp đóng vai, phát triển tài liệu hỗ trợ và tăng cường các lớp bổ trợ ngữ pháp, từ vựng cho sinh viên.

Hành động ngay hôm nay: Giảng viên và nhà quản lý giáo dục tại các trường đại học nên cân nhắc tích hợp hoạt động đóng vai vào chương trình giảng dạy tiếng Anh để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu thực tiễn của sinh viên trong thời đại hội nhập.