Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt trong giáo dục phổ thông tại Việt Nam. Theo báo cáo của ngành giáo dục, hơn 90% học sinh trung học phổ thông hiện nay học tiếng Anh như ngoại ngữ bắt buộc. Tuy nhiên, kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh của học sinh lớp 11 tại nhiều trường phổ thông, trong đó có trường Trung học Phổ thông Ngô Quyền, Nam Định, vẫn còn nhiều hạn chế. Việc nâng cao kỹ năng đọc hiểu không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả mà còn hỗ trợ phát triển các kỹ năng ngôn ngữ khác như nghe, nói và viết.

Luận văn tập trung nghiên cứu việc cải thiện kỹ năng đọc hiểu cho học sinh lớp 11 thông qua việc áp dụng các bài tập trọng điểm (focused tasks) trong quá trình dạy học. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) làm rõ các khái niệm về đọc và đọc hiểu; (2) xác định những khó khăn trong việc dạy và học đọc tại trường Ngô Quyền; (3) đề xuất các bài tập trọng điểm phù hợp nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 11 tại trường Ngô Quyền trong năm học 2012-2013.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục ngoại ngữ ở bậc trung học phổ thông. Các chỉ số như tỷ lệ học sinh yêu thích đọc tiếng Anh đạt 66%, và 58% học sinh tự đánh giá khả năng đọc của mình ở mức khá, cho thấy tiềm năng phát triển kỹ năng này nếu có phương pháp phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đọc và đọc hiểu trong giảng dạy tiếng Anh như ngoại ngữ. Đọc được định nghĩa là quá trình tương tác giữa người đọc và văn bản nhằm hiểu được ý tưởng của tác giả, không chỉ đơn thuần là nhận diện từ ngữ (Smith, 1978; Goodman, 1988). Đọc hiểu là khả năng trích xuất thông tin cần thiết từ văn bản một cách hiệu quả, bao gồm cả hiểu nghĩa tường minh và hàm ý (Grellet, 1981; Richard & Thomas, 1987).

Phân loại đọc theo mục đích gồm: đọc để giải trí, đọc để lấy thông tin và đọc để phát triển ngôn ngữ. Theo cách thức, đọc được chia thành đọc to và đọc thầm, trong đó đọc thầm được sử dụng phổ biến hơn trong học tập. Các kỹ năng đọc bao gồm nhận diện chữ viết, suy luận từ ngữ, hiểu cấu trúc câu, xác định ý chính, tóm tắt và sử dụng các chiến lược đọc như skimming, scanning, intensive và extensive reading (Grellet, 1981; Tomlinson & Ellis, 1980).

Bài tập trọng điểm (focused tasks) được hiểu là các hoạt động có cấu trúc nhằm phát triển kỹ năng đọc hiểu thông qua việc tập trung vào các đặc điểm ngôn ngữ hoặc kỹ năng cụ thể, đồng thời kích thích sự tham gia tích cực của học sinh (Breen, 1989; Ellis, 2003).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp với quan sát lớp học để thu thập dữ liệu. Cỡ mẫu gồm 155 học sinh lớp 11 và 8 giáo viên tiếng Anh tại trường Ngô Quyền, Nam Định. Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên các lớp và giáo viên đang giảng dạy.

Dữ liệu được thu thập qua hai bộ bảng hỏi dành cho học sinh và giáo viên, tập trung vào thái độ, khó khăn, phương pháp dạy và học đọc, cũng như các bài tập được sử dụng. Bên cạnh đó, quan sát lớp học được thực hiện trong 4 tiết học với các đơn vị bài học có đoạn văn dài và nhiều từ mới nhằm đánh giá thực trạng giảng dạy và tiếp nhận của học sinh.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2012-2013, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, biểu đồ và bảng số liệu để minh họa các phát hiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ học sinh với đọc tiếng Anh: 66% học sinh thích đọc tiếng Anh, trong khi 34% không thích do gặp khó khăn về từ vựng và nội dung. Điều này cho thấy sự quan tâm lớn của phần đông học sinh đối với kỹ năng đọc.

  2. Mục đích đọc: 41% học sinh đọc để cải thiện tiếng Anh, 23% đọc để nâng cao kiến thức nền, 14% đọc để giải trí. Tỷ lệ học sinh có mục đích đúng đắn chiếm đa số, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các bài tập trọng điểm.

  3. Khó khăn trong làm bài tập đọc: 75% học sinh gặp khó khăn với nội dung bài đọc, 19% với độ dài văn bản, 15% với từ vựng và ngữ pháp mới. Giáo viên cũng nhận định 87.5% học sinh thiếu vốn từ và cấu trúc ngữ pháp, 75% hạn chế kiến thức nền.

  4. Chiến lược đọc: 46% học sinh cố gắng đoán nghĩa từ ngữ mới dựa vào ngữ cảnh, nhưng 32% thường tra từ điển hoặc hỏi giáo viên, làm chậm quá trình đọc hiểu. 54% học sinh không thích làm thêm bài tập bổ trợ, trong khi 39% thể hiện sự hứng thú với các bài tập này.

  5. Phương pháp giảng dạy: Giáo viên thường sử dụng các dạng bài tập như câu hỏi trả lời, đúng/sai, trắc nghiệm, nhưng thiếu đa dạng và chưa phù hợp hoàn toàn với trình độ học sinh. Quan sát lớp học cho thấy giáo viên áp dụng kỹ thuật dạy từ vựng trước khi đọc, tổ chức hoạt động nhóm và trò chơi để tăng tính tương tác, tuy nhiên một số bài tập quá khó hoặc gây áp lực về thời gian cho học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc áp dụng các bài tập trọng điểm có thể nâng cao hiệu quả đọc hiểu nếu được thiết kế phù hợp với trình độ và mục đích học tập của học sinh. Việc học sinh chưa có chiến lược đọc hiệu quả như quá phụ thuộc vào tra từ điển làm giảm tốc độ và khả năng hiểu tổng thể văn bản. Điều này đồng nhất với các nghiên cứu trong ngành giáo dục ngoại ngữ, nhấn mạnh vai trò của việc hướng dẫn chiến lược đọc và phát triển vốn từ vựng.

So sánh với các nghiên cứu tương tự, việc kết hợp các bài tập đa dạng như hoàn thành câu, chọn đáp án, sắp xếp câu, và tóm tắt giúp học sinh phát triển toàn diện kỹ năng đọc. Việc tổ chức hoạt động nhóm và trò chơi cũng góp phần tăng động lực học tập, giảm sự nhàm chán trong các tiết học đọc truyền thống.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh thích đọc, các khó khăn gặp phải, và biểu đồ cột so sánh các loại bài tập được sử dụng, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và nhu cầu cải tiến phương pháp dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thiết kế và áp dụng đa dạng bài tập trọng điểm: Giáo viên cần xây dựng các bài tập phù hợp với trình độ học sinh, tập trung vào kỹ năng đoán nghĩa từ ngữ, hiểu câu phức, và tổng hợp ý chính. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ hoàn thành bài tập đúng và tăng khả năng đọc hiểu trong vòng 1 học kỳ.

  2. Đào tạo chiến lược đọc cho học sinh: Tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ năng đọc như skimming, scanning, đoán nghĩa từ ngữ dựa vào ngữ cảnh, giúp học sinh giảm phụ thuộc vào tra từ điển. Thời gian thực hiện trong 2 tháng đầu học kỳ, do giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường hoạt động tương tác trong lớp: Sử dụng các trò chơi, thảo luận nhóm, và các hoạt động bổ trợ nhằm kích thích sự hứng thú và chủ động của học sinh trong tiết đọc. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia tích cực lên trên 80% trong mỗi tiết học.

  4. Cải tiến tài liệu và phương pháp giảng dạy: Lựa chọn và biên soạn các đoạn văn phù hợp với trình độ và sở thích của học sinh, đồng thời cập nhật phương pháp giảng dạy hiện đại, giảm thiểu dịch thuật, tăng cường sử dụng hình ảnh và minh họa. Thực hiện trong năm học tiếp theo, do ban giám hiệu và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nhận được các phương pháp và bài tập trọng điểm để nâng cao hiệu quả dạy đọc hiểu, từ đó cải thiện kết quả học tập của học sinh.

  2. Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Học hỏi về lý thuyết và thực tiễn giảng dạy kỹ năng đọc, chuẩn bị tốt hơn cho công tác giảng dạy trong tương lai.

  3. Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và lựa chọn tài liệu phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục ngoại ngữ: Tham khảo dữ liệu thực nghiệm và phương pháp nghiên cứu để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về kỹ năng đọc hiểu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng đọc hiểu lại quan trọng trong học tiếng Anh?
    Đọc hiểu giúp học sinh tiếp thu kiến thức, phát triển vốn từ và ngữ pháp, đồng thời hỗ trợ các kỹ năng khác như viết và nói. Ví dụ, học sinh có kỹ năng đọc tốt thường viết bài luận và tham gia thảo luận hiệu quả hơn.

  2. Bài tập trọng điểm là gì và có tác dụng ra sao?
    Bài tập trọng điểm là các hoạt động tập trung vào kỹ năng hoặc kiến thức cụ thể nhằm nâng cao khả năng đọc hiểu. Chúng giúp học sinh luyện tập có mục tiêu, tăng sự chủ động và cải thiện kết quả học tập.

  3. Làm thế nào để học sinh xử lý từ mới khi đọc?
    Học sinh nên học cách đoán nghĩa từ ngữ dựa vào ngữ cảnh, sử dụng các chỉ dẫn trong câu và đoạn văn thay vì tra từ điển ngay lập tức, giúp duy trì mạch đọc và hiểu sâu hơn.

  4. Giáo viên nên làm gì để tăng hứng thú đọc cho học sinh?
    Sử dụng đa dạng bài tập, kết hợp trò chơi, hoạt động nhóm và chọn lựa tài liệu phù hợp với sở thích, trình độ của học sinh sẽ giúp tăng động lực và sự tham gia tích cực.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả của các bài tập trọng điểm?
    Có thể sử dụng các bài kiểm tra định kỳ, quan sát sự tiến bộ trong khả năng trả lời câu hỏi đọc hiểu, và thu thập phản hồi từ học sinh về mức độ hứng thú và khó khăn khi làm bài tập.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ vai trò quan trọng của các bài tập trọng điểm trong việc nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh lớp 11 tại trường Ngô Quyền, Nam Định.
  • Thái độ tích cực của học sinh và giáo viên tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các phương pháp mới trong dạy học đọc.
  • Các khó khăn chủ yếu liên quan đến vốn từ vựng hạn chế và chiến lược đọc chưa hiệu quả của học sinh.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như đa dạng bài tập, đào tạo chiến lược đọc và tăng cường hoạt động tương tác trong lớp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong năm học tới và đánh giá hiệu quả qua các chỉ số về kỹ năng đọc và sự hài lòng của học sinh.

Hãy áp dụng các bài tập trọng điểm được đề xuất để nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiếng Anh tại trường bạn!