Vận Dụng Phương Pháp Nghiên Cứu Trường Hợp Trong Dạy Học Môn Công Tác Quốc Phòng, An Ninh

Phương pháp nghiên cứu trường hợp (Case Study) là một phương pháp giảng dạy trong đó sinh viên sẽ được giao một tình huống cụ thể, một ví dụ tình huống quốc phòng an ninh có thực hoặc được xây dựng dựa trên thực tế. Sinh viên cần phân tích, đánh giá tình huống đó để đưa ra các giải pháp, quyết định. Theo Khuất Thế Tùng và Trần Khánh Đức, nghiên cứu trường hợp là một phương pháp dạy học, trong đó người học nghiên cứu một tình huống cụ thể và giải quyết vấn đề của tình huống đó. Điều quan trọng là sinh viên phải vận dụng các kiến thức đã học, kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn để đưa ra các giải pháp phù hợp.

Điểm khác biệt của phương pháp case study quốc phòng an ninh so với các phương pháp khác nằm ở tính thực tiễn và gắn liền với bối cảnh cụ thể. Các tình huống được lựa chọn thường phản ánh những vấn đề, thách thức đang đặt ra trong lĩnh vực quốc phòng an ninh. Sinh viên không chỉ học lý thuyết mà còn phải vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế, từ đó nâng cao khả năng tư duy, phân tích, và ra quyết định. Do đó, tính thực tiễn là yếu tố then chốt của phương pháp này, giúp sinh viên có sự chuẩn bị tốt nhất cho công việc sau này.

Một trong những lợi ích quan trọng nhất của case study quốc phòng an ninh là khả năng phát triển kỹ năng phân tích tình huống cho sinh viên. Các tình huống phức tạp đòi hỏi sinh viên phải thu thập thông tin, đánh giá các yếu tố liên quan, xác định vấn đề cốt lõi, và đưa ra các giải pháp khả thi. Quá trình này giúp sinh viên rèn luyện tư duy logic, khả năng suy luận, và kỹ năng ra quyết định trong môi trường áp lực cao.

Lý thuyết suông sẽ trở nên khô khan và khó nhớ nếu không được áp dụng vào thực tiễn. Case study giúp sinh viên thấy được mối liên hệ giữa lý thuyết và thực tế, từ đó hiểu sâu sắc hơn về bản chất của vấn đề và cách giải quyết chúng trong môi trường công tác thực tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực quốc phòng an ninh, nơi các quyết định có thể ảnh hưởng đến an nguy của quốc gia.

Phương pháp dạy học tích cực quốc phòng an ninh nhấn mạnh vai trò chủ động của sinh viên trong quá trình học tập. Case study tạo cơ hội cho sinh viên tự khám phá, tìm tòi, và xây dựng kiến thức thông qua việc thảo luận, tranh luận, và giải quyết vấn đề. Giảng viên đóng vai trò là người hướng dẫn, hỗ trợ, và tạo điều kiện cho sinh viên phát huy tối đa khả năng của mình.

Việc lựa chọn ví dụ tình huống quốc phòng an ninh là bước quan trọng nhất trong quá trình triển khai case study. Tình huống cần có tính thực tế, hấp dẫn, và liên quan đến nội dung bài học. Đồng thời, cần đảm bảo tính phù hợp với trình độ của sinh viên, tránh tình huống quá phức tạp hoặc quá đơn giản. Các tình huống có thể được lấy từ thực tế, từ các phương tiện truyền thông, hoặc được xây dựng dựa trên kinh nghiệm của giảng viên.

Hệ thống câu hỏi là công cụ hỗ trợ sinh viên phân tích tình huống một cách có hệ thống. Câu hỏi cần được xây dựng theo hướng gợi mở, khuyến khích sinh viên suy nghĩ, đánh giá, và đưa ra các giải pháp. Câu hỏi có thể tập trung vào các khía cạnh khác nhau của tình huống, như nguyên nhân, hậu quả, các bên liên quan, các giải pháp khả thi, và các bài học kinh nghiệm.

Thảo luận nhóm là cơ hội để sinh viên chia sẻ ý kiến, tranh luận, và học hỏi lẫn nhau. Giảng viên cần tạo không khí cởi mở, thân thiện, và khuyến khích tất cả sinh viên tham gia. Giảng viên cũng cần điều phối thảo luận, đảm bảo rằng mọi ý kiến đều được lắng nghe và tôn trọng. Kết thúc thảo luận, giảng viên tổng kết, đánh giá, và rút ra những bài học kinh nghiệm.

Giả sử có một cuộc biểu tình bạo loạn xảy ra tại một khu vực trọng yếu về an ninh quốc gia. Tình huống đặt ra nhiều thách thức về an ninh trật tự, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng. Sinh viên cần phân tích nguyên nhân dẫn đến biểu tình, đánh giá mức độ nguy hiểm, và đưa ra các phương án xử lý tình huống, đảm bảo an toàn cho người dân và bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng.

Bối cảnh hội nhập quốc tế tạo ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro về quốc phòng an ninh. Sinh viên cần phân tích các rủi ro tiềm ẩn, như khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, và các hoạt động xâm phạm chủ quyền, lãnh thổ. Đồng thời, cần đề xuất các biện pháp phòng ngừa và ứng phó hiệu quả, đảm bảo an ninh quốc gia trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Đánh giá kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề là mục tiêu quan trọng trong case study. Có thể sử dụng các bài tập tình huống, yêu cầu sinh viên phân tích tình huống, đưa ra giải pháp, và bảo vệ quan điểm của mình. Tiêu chí đánh giá cần tập trung vào khả năng phân tích thông tin, xác định vấn đề cốt lõi, đề xuất giải pháp khả thi, và đánh giá hiệu quả của các giải pháp.

Phản hồi từ sinh viên là nguồn thông tin quý giá để đánh giá hiệu quả của case study. Có thể sử dụng các bảng khảo sát, phỏng vấn, hoặc thảo luận nhóm để thu thập phản hồi từ sinh viên về mức độ hài lòng, những khó khăn gặp phải, và những đề xuất cải thiện. Phản hồi này sẽ giúp giảng viên điều chỉnh và cải thiện phương pháp dạy học, đảm bảo rằng nó đáp ứng nhu cầu của sinh viên.

Giảng viên cần có kiến thức sâu rộng về lĩnh vực quốc phòng an ninh để có thể xây dựng các tình huống case study thực tế và hấp dẫn. Việc bồi dưỡng kiến thức quốc phòng an ninh cho giảng viên có thể được thực hiện thông qua các khóa đào tạo, hội thảo, và các hoạt động thực tế. Đồng thời, giảng viên cũng cần tự học tập, nghiên cứu, và cập nhật thông tin thường xuyên.

Sự liên kết giữa nhà trường và các đơn vị quân đội là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính thực tế của case study. Việc tổ chức các chuyến tham quan, thực tập, và giao lưu với các đơn vị quân đội sẽ giúp giảng viên và sinh viên tiếp cận với thực tế công tác quốc phòng an ninh, từ đó xây dựng các tình huống case study sát với thực tiễn.