I. Tổng Quan Xúc Tiến Thương Mại Lạng Sơn Đòn Bẩy Kinh Tế
Hoạt động xúc tiến thương mại Lạng Sơn đóng vai trò chiến lược trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội của tỉnh. Với vị thế là cửa ngõ giao thương quan trọng, đặc biệt qua cửa khẩu Hữu Nghị và cửa khẩu Tân Thanh, các chương trình này không chỉ giúp hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa địa phương. Trọng tâm của các hoạt động này là tạo ra sự kết nối bền vững giữa nhà sản xuất, nhà phân phối và người tiêu dùng. Các chương trình được xây dựng dựa trên định hướng phát triển xuất khẩu, khai thác thị trường nội địa và phát triển thương mại miền núi, phù hợp với chiến lược chung của tỉnh trong từng giai đoạn. Vai trò của các cơ quan nhà nước, đặc biệt là Sở Công Thương Lạng Sơn và Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại, là vô cùng quan trọng trong việc định hướng, xây dựng và tổ chức thực thi các chính sách này. Hiệu quả của công tác tổ chức thực thi không chỉ đo lường bằng kim ngạch xuất khẩu mà còn ở sự phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp và việc quảng bá sản phẩm đặc trưng của tỉnh, điển hình là các sản phẩm OCOP và nông sản đặc sản Lạng Sơn.
1.1. Vai trò của chính sách xúc tiến thương mại với kinh tế
Các chính sách xúc tiến thương mại của Lạng Sơn được xây dựng nhằm mục tiêu kép: vừa thúc đẩy xuất khẩu, vừa phát triển thị trường nội địa. Đối với xuất khẩu, các chương trình tập trung vào việc tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường Trung Quốc và các thị trường tiềm năng khác. Điều này bao gồm việc tổ chức các đoàn khảo sát thị trường, tham gia hội chợ triển lãm Lạng Sơn và quốc tế, cung cấp thông tin về rào cản kỹ thuật và tập quán thương mại. Đối với thị trường trong nước, mục tiêu là đưa hàng hóa Lạng Sơn, đặc biệt là nông sản, đến với người tiêu dùng trên cả nước thông qua các chương trình kết nối cung cầu, đưa hàng Việt về nông thôn. Những chính sách này là chất xúc tác cần thiết, giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản ban đầu khi thâm nhập thị trường mới.
1.2. Cơ quan chủ trì Sở Công Thương và Trung tâm XTTM
Sở Công Thương Lạng Sơn là cơ quan quản lý nhà nước, chịu trách nhiệm chính trong việc hướng dẫn xây dựng, giám sát và đánh giá hiệu quả chương trình xúc tiến thương mại. Trong khi đó, Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại là đơn vị trực tiếp thực thi, xây dựng các kế hoạch xúc tiến thương mại chi tiết hàng năm, tổ chức các sự kiện, và là đầu mối tiếp nhận, hỗ trợ doanh nghiệp. Theo nghiên cứu của Trần Hoàng Bảo (2018), sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai cơ quan này là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của toàn bộ chương trình. Bộ máy tổ chức được hoàn thiện, phân công rõ trách nhiệm giúp các hoạt động được triển khai một cách khoa học, đồng bộ và hiệu quả.
II. Thách Thức Trong Thực Thi Xúc Tiến Thương Mại Tại Lạng Sơn
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác tổ chức thực thi chương trình xúc tiến thương mại tại Lạng Sơn vẫn đối mặt với không ít thách thức. Báo cáo giai đoạn 2014-2017 cho thấy một trong những điểm yếu lớn nhất là hoạt động còn dàn trải, chưa có sự tập trung vào các ngành hàng và thị trường trọng điểm. Hệ thống thông tin thương mại và dự báo thị trường chưa đáp ứng được yêu cầu, khiến doanh nghiệp thiếu chủ động trong việc nắm bắt cơ hội kinh doanh. Năng lực của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn hạn chế trong việc xây dựng thương hiệu, marketing và tìm kiếm đối tác. Các hoạt động như hội nghị, hội thảo đôi khi còn mang tính hình thức, chưa thực sự giải quyết được những vướng mắc cốt lõi của doanh nghiệp. Những tồn tại này đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ để cải thiện, từ đó tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả chương trình xúc tiến thương mại.
2.1. Nguồn lực dàn trải và thiếu chiến lược tập trung rõ rệt
Một trong những nguyên nhân của điểm yếu được chỉ ra là công tác tổ chức còn dàn trải, chưa tập trung. Nguồn kinh phí và nhân lực được phân bổ cho nhiều hoạt động nhỏ lẻ thay vì dồn lực cho các chương trình, đề án mang tính đột phá, có sức lan tỏa lớn. Việc xác định nhu cầu xúc tiến thương mại của doanh nghiệp đôi khi chưa sâu sát, chủ yếu dựa trên khảo sát các doanh nghiệp đã quen thuộc, bỏ sót tiềm năng từ các cơ sở sản xuất nhỏ và mới nổi. Điều này dẫn đến việc một số chương trình chưa thực sự phù hợp với nguyện vọng và khả năng của đại đa số doanh nghiệp, làm giảm hiệu quả chung và gây lãng phí nguồn lực.
2.2. Hạn chế về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp địa phương
Bản thân các doanh nghiệp địa phương cũng là một nhân tố ảnh hưởng. Nhiều doanh nghiệp còn yếu về kỹ năng marketing, xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế. Khả năng tìm kiếm, khai thác thị trường còn thấp, thiếu tính chủ động và sáng tạo. Theo khảo sát, các doanh nghiệp chủ yếu tiếp nhận thông tin thị trường một cách bị động qua các báo cáo hoạt động XTTM, thay vì tự phân tích để ra quyết định. Việc nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp thông qua đào tạo, tư vấn chuyên sâu là một yêu cầu cấp thiết nhưng việc triển khai vẫn còn nhiều hạn chế.
2.3. Hiệu quả kết nối giao thương chưa tương xứng tiềm năng
Hoạt động kết nối giao thương dù được tổ chức thường xuyên nhưng hiệu quả mang lại chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh. Số lượng doanh nghiệp tham gia các đoàn khảo sát thị trường quốc tế còn ít, chưa đa dạng về ngành nghề. Các hợp đồng lớn, mang tính chiến lược được ký kết sau các hội chợ, triển lãm chưa nhiều. Nguyên nhân một phần đến từ kinh phí hỗ trợ còn hạn chế và sự yếu kém trong công tác quảng bá, giới thiệu sản phẩm một cách chuyên nghiệp tới các đối tác tiềm năng, đặc biệt là các nhà mua hàng lớn từ thị trường xuất khẩu.
III. Phương Pháp Xây Dựng Kế Hoạch Xúc Tiến Thương Mại Hiệu Quả
Để khắc phục những hạn chế, việc hoàn thiện phương pháp xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại là giải pháp nền tảng. Một kế hoạch hiệu quả phải xuất phát từ nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và định hướng phát triển của tỉnh. Thay vì dàn trải, chương trình cần xác định rõ các ngành hàng chủ lực (như nông sản, sản phẩm OCOP), thị trường mục tiêu (như thị trường Trung Quốc, thị trường nội địa các tỉnh lớn) để tập trung nguồn lực. Việc xây dựng kế hoạch cần có sự tham gia đóng góp ý kiến từ hiệp hội doanh nghiệp Lạng Sơn và các doanh nghiệp tiêu biểu. Quá trình này đòi hỏi phải điều tra, khảo sát một cách bài bản để nắm bắt chính xác mong muốn và khó khăn của doanh nghiệp. Từ đó, các hình thức xúc tiến như tổ chức hội chợ triển lãm Lạng Sơn, đoàn giao thương, quảng bá trên nền tảng số mới được lựa chọn và thiết kế cho phù hợp, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả cao.
3.1. Xây dựng chương trình dựa trên nhu cầu thực tế doanh nghiệp
Giải pháp cốt lõi là chuyển từ cách tiếp cận từ trên xuống sang lấy doanh nghiệp làm trung tâm. Trước khi xây dựng kế hoạch hàng năm, Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại cần tổ chức các cuộc điều tra, khảo sát tổng thể và chuyên sâu để phân loại nhu cầu của từng nhóm doanh nghiệp (doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp bán lẻ, hợp tác xã...). Các buổi đối thoại, tọa đàm cần được tổ chức thực chất hơn để doanh nghiệp mạnh dạn đưa ra vướng mắc. Dữ liệu thu thập được sẽ là cơ sở để thiết kế các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đúng và trúng, từ đó tăng tỷ lệ tham gia và mức độ hài lòng.
3.2. Chú trọng quảng bá nông sản đặc sản Lạng Sơn và OCOP
Lạng Sơn có thế mạnh về các loại nông sản đặc sản Lạng Sơn như Na Chi Lăng, Hồi, Quế và các sản phẩm OCOP khác. Kế hoạch xúc tiến thương mại cần xây dựng các chương trình riêng, mang tính chiến lược để quảng bá sản phẩm này. Các hoạt động có thể bao gồm: xây dựng bộ nhận diện thương hiệu chung, tổ chức các tuần hàng nông sản Lạng Sơn tại Hà Nội và các thành phố lớn, đẩy mạnh quảng bá trên các sàn thương mại điện tử, kết nối trực tiếp với các hệ thống siêu thị. Việc tập trung nguồn lực cho các sản phẩm thế mạnh sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa, nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu cho nông sản của tỉnh.
IV. Bí Quyết Tổ Chức Thực Thi XTTM Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Tối Đa
Hiệu quả của một chương trình không chỉ nằm ở kế hoạch mà còn ở khâu tổ chức thực thi. Để hỗ trợ doanh nghiệp một cách tối đa, cần đa dạng hóa các hình thức xúc tiến và nâng cao chất lượng tổ chức. Các sự kiện như hội chợ cần được chuyên nghiệp hóa, thu hút đúng đối tượng khách hàng tiềm năng. Công tác đào tạo cần được cải tiến, tập trung vào các kỹ năng thực chiến như marketing số, đàm phán thương mại, và quản trị xuất nhập khẩu. Đặc biệt, việc cải cách thủ tục hành chính, công khai, minh bạch các chính sách xúc tiến thương mại sẽ tạo điều kiện thuận lợi và khuyến khích doanh nghiệp tích cực tham gia. Phân công trách nhiệm rõ ràng cho các cá nhân, đơn vị liên quan và có cơ chế giám sát chặt chẽ là yếu tố đảm bảo chương trình đi đúng hướng và đạt mục tiêu đề ra.
4.1. Đa dạng hóa hình thức hội chợ triển lãm và kết nối
Bên cạnh các hội chợ truyền thống, cần phát triển các hình thức mới như hội chợ trực tuyến, phiên kết nối giao thương 1:1, tuần hàng chuyên đề. Đối với các hội chợ quốc tế như Hội chợ Việt - Trung, cần nâng tầm quy mô và chất lượng, tập trung mời các nhà mua hàng lớn, có uy tín. Tổ chức các đoàn doanh nghiệp đi khảo sát thị trường nước ngoài cần được chuẩn bị kỹ lưỡng hơn, có lịch trình làm việc cụ thể với các đối tác tiềm năng thay vì chỉ tham quan chung chung. Sự đa dạng và chuyên nghiệp hóa sẽ giúp doanh nghiệp có nhiều lựa chọn và cơ hội tiếp cận thị trường hiệu quả hơn.
4.2. Tăng cường đào tạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh
Các chương trình đào tạo cần được thiết kế lại theo hướng chuyên sâu và thực tế. Nội dung không chỉ dừng ở kiến thức cơ bản mà cần đi vào các case study cụ thể, giải quyết các vấn đề mà doanh nghiệp Lạng Sơn đang gặp phải. Mời các chuyên gia đầu ngành về thương mại, marketing, xuất khẩu để giảng dạy. Đồng thời, cần tổ chức các khóa huấn luyện về thương mại điện tử, kỹ năng bán hàng trên các nền tảng xuyên biên giới để giúp doanh nghiệp thích ứng với xu thế mới, từ đó trực tiếp nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững.
V. Đánh Giá Hiệu Quả Chương Trình Xúc Tiến Thương Mại 2014 2017
Việc đánh giá hiệu quả chương trình xúc tiến thương mại là bước quan trọng để rút kinh nghiệm và điều chỉnh chiến lược. Giai đoạn 2014-2017, các hoạt động do Sở Công Thương Lạng Sơn chủ trì đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Công tác tổ chức và tham gia hội chợ triển lãm đã giúp nhiều doanh nghiệp tìm kiếm được đối tác, ký kết hợp đồng. Chương trình đưa hàng Việt về nông thôn đã góp phần nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và mở rộng kênh phân phối cho hàng hóa nội tỉnh. Hoạt động cung cấp thông tin thương mại ngày càng phong phú. Tuy nhiên, theo báo cáo hoạt động XTTM, việc đo lường hiệu quả cụ thể sau mỗi chương trình (ví dụ: giá trị hợp đồng, số lượng khách hàng mới) vẫn còn là một điểm yếu, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng và khoa học hơn để có cái nhìn toàn diện.
5.1. Kết quả thực tiễn từ hoạt động hội chợ kết nối giao thương
Trong giai đoạn 2014-2017, Lạng Sơn đã tổ chức và tham gia hàng chục hội chợ lớn nhỏ. Điển hình là Hội chợ Thương mại quốc tế Việt-Trung được tổ chức định kỳ đã trở thành một sự kiện uy tín, thu hút hàng trăm doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc. Thông qua các sự kiện này, nhiều nông sản đặc sản Lạng Sơn đã được giới thiệu rộng rãi. Các hoạt động này đã tạo ra một kênh quan trọng giúp doanh nghiệp quảng bá sản phẩm, tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng và đối tác, góp phần tăng doanh số và mở rộng thị phần.
5.2. Mở rộng thị trường xuất khẩu đặc biệt là thị trường Trung Quốc
Với lợi thế địa lý, việc khai thác thị trường Trung Quốc là một trong những mục tiêu trọng tâm. Các chương trình xúc tiến thương mại đã hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ tại Bằng Tường (Quảng Tây), tổ chức các đoàn giao thương, kết nối với doanh nghiệp Trung Quốc. Nhờ đó, kim ngạch xuất khẩu qua các cửa khẩu như cửa khẩu Hữu Nghị đã duy trì được đà tăng trưởng. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu vẫn chủ yếu là tiểu ngạch, giá trị gia tăng chưa cao. Việc hướng đến xuất khẩu chính ngạch và xây dựng thương hiệu bền vững tại thị trường xuất khẩu này vẫn là một thách thức lớn.
VI. Định Hướng Tương Lai Cho Xúc Tiến Thương Mại Lạng Sơn Đến 2025
Hướng tới năm 2025, hoạt động xúc tiến thương mại Lạng Sơn cần có những bước chuyển mình mạnh mẽ để thích ứng với bối cảnh mới. Chuyển đổi số và ứng dụng thương mại điện tử sẽ là xu hướng tất yếu, giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường toàn cầu với chi phí thấp hơn. Cần xây dựng một hệ sinh thái xúc tiến thương mại toàn diện, kết nối chặt chẽ giữa xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư và phát triển du lịch để tạo hiệu ứng cộng hưởng. Việc hình thành Quỹ xúc tiến thương mại cũng là một giải pháp cần cân nhắc để chủ động hơn về nguồn lực. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một môi trường kinh doanh năng động, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững, đưa thương hiệu hàng hóa Lạng Sơn vươn xa trên bản đồ trong nước và quốc tế.
6.1. Chuyển đổi số và ứng dụng thương mại điện tử trong XTTM
Trong tương lai, các hoạt động XTTM truyền thống cần được kết hợp với nền tảng số. Cần xây dựng cổng thông tin XTTM Lạng Sơn hiện đại, cung cấp dữ liệu thị trường, danh bạ doanh nghiệp và cơ hội giao thương. Hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng website chuyên nghiệp, tham gia các sàn thương mại điện tử lớn trong và ngoài nước. Tổ chức các khóa đào tạo về marketing số, bán hàng trực tuyến là nhiệm vụ ưu tiên. Việc đẩy mạnh thương mại điện tử không chỉ giúp quảng bá sản phẩm hiệu quả hơn mà còn mở ra kênh phân phối mới, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh dịch bệnh và xu hướng mua sắm online.
6.2. Gắn kết xúc tiến thương mại với thu hút đầu tư và du lịch
Ba lĩnh vực xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư và du lịch có mối quan hệ tương hỗ chặt chẽ. Một chương trình XTTM thành công sẽ quảng bá hình ảnh của tỉnh, tạo sức hút với các nhà đầu tư. Ngược lại, một môi trường đầu tư tốt sẽ tạo ra nhiều sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao để xúc tiến. Cần lồng ghép các hoạt động này, ví dụ như tổ chức hội nghị đầu tư kết hợp triển lãm sản phẩm đặc trưng, hay xây dựng các tour du lịch trải nghiệm gắn với các vùng sản xuất nông sản đặc sản Lạng Sơn. Sự gắn kết này sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quảng bá toàn diện cho tỉnh.
