Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển của lực lượng Công an nhân dân (CAND) Việt Nam, việc nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ, chiến sĩ là nhiệm vụ trọng yếu nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự xã hội. Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II (CSND II) đóng vai trò then chốt trong công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành. Hoạt động học tập của học viên tại trường không chỉ là quá trình tiếp thu kiến thức mà còn là sự phát huy tính tích cực, chủ động trong học tập nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo. Theo ước tính, học viên trường CSND II chủ yếu trong độ tuổi 19-25, thuộc lứa tuổi thanh niên với đặc điểm tâm lý riêng biệt do môi trường học tập vừa mang tính sư phạm vừa mang tính quân ngũ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng tính tích cực trong hoạt động học tập của học viên trường CSND II, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao tính tích cực học tập, góp phần cải thiện kết quả đào tạo. Nghiên cứu tập trung vào các biểu hiện nhận thức, thái độ và hành động học tập của học viên trong giai đoạn 2014-2018, với khách thể chính là học viên hệ Cao đẳng và Trung cấp chính quy cùng sự tham gia của giảng viên trường. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác giáo dục trong môi trường đặc thù của lực lượng CAND.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học và giáo dục học về tính tích cực trong hoạt động học tập. Lý thuyết của L.Piaget nhấn mạnh tính tích cực là biểu hiện của hoạt động chủ động của cá nhân trong quá trình nhận thức và học tập. Robert Fisher đề xuất các chiến lược dạy học tích cực nhằm phát triển tư duy và khả năng học tập hiệu quả của người học. Các nghiên cứu của Carroll E. Jzard về thái độ và cảm xúc cho thấy tính tò mò và khao khát khám phá là thành phần quan trọng của tính tích cực học tập.

Tại Việt Nam, các nhà tâm lý học như Phạm Minh Hạc, Nguyễn Quang Uẩn và Trần Trọng Thủy đã phát triển quan điểm về tính tích cực như một phẩm chất nhân cách, bao gồm các thành tố tâm lý như nhu cầu, động cơ, hứng thú và niềm tin. Khái niệm tính tích cực học tập được hiểu là sự tự giác, chủ động huy động các chức năng tâm lý nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập một cách hiệu quả. Các biểu hiện của tính tích cực học tập bao gồm nhận thức rõ mục đích học tập, thái độ tích cực và hành động học tập chủ động, sáng tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp điều tra khảo sát, phỏng vấn và quan sát. Mẫu nghiên cứu gồm học viên hệ Cao đẳng chính quy các khóa H02S (2014-2017), H03S (2015-2018) và hệ Trung cấp chính quy K22S (2015-2017) của trường CSND II, cùng với giảng viên nhà trường. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm học viên và giảng viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Bảng hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên các tiêu chí về biểu hiện nhận thức, thái độ, hành động học tập và các yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập. Phỏng vấn trực tiếp nhằm thu thập thông tin sâu về các biểu hiện và nguyên nhân ảnh hưởng. Quan sát các tiết học, giờ tự học giúp đánh giá thực tế biểu hiện tính tích cực của học viên. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 11.5, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích so sánh nhằm đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tính tích cực học tập của học viên: Kết quả khảo sát cho thấy tính tích cực học tập của học viên trường CSND II đạt mức trung bình với khoảng 65% học viên thể hiện thái độ tích cực trong học tập. Trong đó, 70% học viên nhận thức rõ mục đích và ý nghĩa của môn học, 60% có thái độ học tập đúng đắn với nhu cầu và hứng thú cao, 55% chủ động vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

  2. Biểu hiện nhận thức và thái độ học tập: Khoảng 68% học viên có chú ý học tập tốt, 62% hăng hái tham gia phát biểu ý kiến và các hoạt động học tập trên lớp. Tuy nhiên, chỉ có 50% học viên hoàn thành đầy đủ các nhiệm vụ học tập được giao và 45% duy trì sự kiên trì vượt khó trong học tập.

  3. Ảnh hưởng của yếu tố chủ quan và khách quan: Yếu tố chủ quan như nhu cầu, động cơ, hứng thú học tập chiếm ảnh hưởng lớn nhất, với 75% học viên cho biết động cơ nội tại thúc đẩy họ tích cực học tập. Yếu tố khách quan như phương pháp giảng dạy, môi trường học tập cũng có tác động đáng kể, khoảng 60% học viên đánh giá phương pháp giảng dạy đổi mới giúp tăng tính tích cực.

  4. So sánh theo giới tính và hệ đào tạo: Học viên nữ có mức độ tích cực học tập cao hơn học viên nam khoảng 10%. Học viên hệ Cao đẳng thể hiện tính tích cực cao hơn hệ Trung cấp khoảng 12%, phản ánh sự khác biệt về trình độ và yêu cầu học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với giả thuyết khoa học rằng tính tích cực học tập của học viên trường CSND II đạt mức trung bình và chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi yếu tố chủ quan. Nguyên nhân chủ yếu do đặc thù môi trường học tập vừa mang tính sư phạm vừa mang tính quân ngũ, đòi hỏi học viên phải thích nghi với phương pháp học mới, nội dung chuyên ngành sâu rộng. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục và tâm lý học, kết quả này tương đồng với các nghiên cứu về tính tích cực học tập của sinh viên các trường chuyên ngành khác, trong đó động cơ nội tại và phương pháp giảng dạy đóng vai trò quyết định.

Việc học viên nữ có tính tích cực cao hơn có thể giải thích do sự khác biệt về thái độ học tập và khả năng thích nghi với môi trường học tập. Sự khác biệt giữa hệ Cao đẳng và Trung cấp phản ánh mức độ yêu cầu và khối lượng kiến thức khác nhau, từ đó ảnh hưởng đến mức độ tích cực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ tích cực theo giới tính và hệ đào tạo, cũng như bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để nhà trường và các giảng viên có thể xây dựng các biện pháp nâng cao tính tích cực học tập, từ đó cải thiện chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực CAND hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của học viên về vai trò của tính tích cực trong học tập: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm giúp học viên hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực trong học tập. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do phòng Công tác học viên phối hợp với khoa Tâm lý học đảm nhiệm.

  2. Khuyến khích học viên xây dựng phương pháp học tập phù hợp: Hướng dẫn học viên tự đánh giá và lựa chọn phương pháp học tập hiệu quả, phát huy thế mạnh cá nhân. Triển khai các lớp kỹ năng học tập và tự học trong vòng 1 năm, do các giảng viên chủ nhiệm và cố vấn học tập thực hiện.

  3. Nâng cao nhận thức và kỹ năng giảng viên về phát huy tính tích cực của học viên: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá nhằm tạo môi trường học tập chủ động, sáng tạo. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do phòng Đào tạo và khoa Tâm lý học phối hợp thực hiện.

  4. Đảm bảo điều kiện vật chất và môi trường học tập thuận lợi: Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, thư viện, phòng thực hành để hỗ trợ học viên phát huy tính tích cực. Lập kế hoạch đầu tư và nâng cấp trong 2 năm, do Ban giám hiệu và phòng Hành chính quản trị chịu trách nhiệm.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, khoa và học viên nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong việc nâng cao tính tích cực học tập.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục trong các trường CAND: Nghiên cứu giúp hiểu rõ đặc điểm tâm lý và tính tích cực học tập của học viên, từ đó áp dụng các phương pháp giảng dạy và quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Học viên và sinh viên các trường chuyên ngành an ninh, công an: Tham khảo để nhận thức rõ vai trò của tính tích cực trong học tập, từ đó tự điều chỉnh phương pháp học tập, phát huy tối đa năng lực bản thân.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tâm lý học giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về tính tích cực học tập trong môi trường đặc thù, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo trong ngành công an: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, đào tạo cán bộ chiến sĩ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tính tích cực học tập là gì và tại sao nó quan trọng?
    Tính tích cực học tập là sự chủ động, tự giác và nỗ lực cao của người học trong quá trình tiếp thu kiến thức và kỹ năng. Nó quan trọng vì quyết định hiệu quả học tập và sự phát triển toàn diện của học viên, đặc biệt trong môi trường đào tạo chuyên ngành như trường CSND II.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến tính tích cực học tập của học viên?
    Yếu tố chủ quan như nhu cầu, động cơ và hứng thú học tập có ảnh hưởng lớn nhất, chiếm khoảng 75% tác động. Ngoài ra, phương pháp giảng dạy và môi trường học tập cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Làm thế nào để nâng cao tính tích cực học tập của học viên?
    Có thể nâng cao bằng cách nâng cao nhận thức về vai trò của tính tích cực, hướng dẫn phương pháp học tập phù hợp, đổi mới phương pháp giảng dạy và cải thiện điều kiện học tập.

  4. Tính tích cực học tập có khác biệt theo giới tính hay hệ đào tạo không?
    Có, nghiên cứu cho thấy học viên nữ có tính tích cực học tập cao hơn nam khoảng 10%, và học viên hệ Cao đẳng tích cực hơn hệ Trung cấp khoảng 12%, phản ánh sự khác biệt về thái độ và yêu cầu học tập.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp và quan sát thực tế, với mẫu nghiên cứu đại diện và xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS.

Kết luận

  • Tính tích cực học tập của học viên trường Cao đẳng CSND II đạt mức trung bình, chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi yếu tố chủ quan như nhu cầu và động cơ học tập.
  • Biểu hiện tính tích cực thể hiện rõ ở nhận thức mục đích học tập, thái độ tích cực và hành động học tập chủ động, tuy còn tồn tại một số hạn chế về kiên trì và hoàn thành nhiệm vụ.
  • Giới tính và hệ đào tạo có ảnh hưởng đến mức độ tích cực học tập, với học viên nữ và hệ Cao đẳng có mức độ tích cực cao hơn.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao tính tích cực học tập bao gồm nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp giảng dạy, hỗ trợ học viên xây dựng phương pháp học tập phù hợp và cải thiện điều kiện học tập.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lực lượng Công an nhân dân.

Tiếp theo, các đơn vị liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả đào tạo và phát huy tối đa tiềm năng của học viên. Đề nghị các giảng viên, cán bộ quản lý và học viên trường CSND II tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo trong thời gian tới.