I. Tổng quan về văn hóa thẩm mỹ và nghiên cứu liên quan
Luận án tập trung nghiên cứu văn hóa thẩm mỹ (VHTM) trong nhà trường quân đội (NTQĐ) hiện nay. VHTM được định nghĩa là lĩnh vực văn hóa đặc thù, phản ánh trình độ phát triển cao của văn hóa, thể hiện mối quan hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực. VHTM thẩm thấu trong mọi hoạt động xã hội, chắt lọc giá trị từ đời sống thẩm mỹ để tác động đến tâm thức con người, tôn vinh cái đẹp, hướng sự phát triển nhân cách theo chuẩn mực chân - thiện - mỹ.
Tác giả đã khảo sát các công trình nghiên cứu liên quan đến VHTM trong và ngoài nước. Các nghiên cứu nước ngoài tập trung vào vai trò của VHTM trong giáo dục, khẳng định VHTM là thành tố của văn hóa tinh thần, giúp con người phát triển nhu cầu và khả năng cảm thụ cái đẹp. Các tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của GDTM trong gia đình và nhà trường để khơi gợi sự thụ cảm thẩm mỹ, giúp người học phát triển năng lực thẩm mỹ và xây dựng cái đẹp.
Các nghiên cứu trong nước bàn về vai trò của VHTM và nghệ thuật trong đời sống tinh thần, phát triển nhân cách, đặc biệt là đối với người cán bộ lãnh đạo. Các nghiên cứu này khẳng định nghệ thuật có sức mạnh phát triển tính cách, khí chất, nâng cao thị hiếu và năng lực cảm thụ cái đẹp. Tuy nhiên, luận án cũng chỉ ra rằng trong bối cảnh kinh tế thị trường, những giá trị tiêu cực có thể ảnh hưởng đến đời sống VHTM, đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu sâu hơn về VHTM trong NTQĐ.
II. Lý luận về văn hóa thẩm mỹ trong nhà trường quân đội
Chương này tập trung vào lý luận về VHTM trong NTQĐ ở Việt Nam. VHTM được hiểu là sự phản ánh mối quan hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực, thông qua hoạt động thẩm mỹ, chắt lọc những giá trị từ đời sống thẩm mỹ để tác động trở lại tâm thức con người. VHTM trong NTQĐ mang những đặc trưng riêng, gắn liền với nhiệm vụ xây dựng quân đội, đào tạo người quân nhân cách mạng. Nó không chỉ đơn thuần là việc cảm thụ cái đẹp mà còn là sự hun đúc lý tưởng, phẩm chất, đạo đức cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
VHTM trong NTQĐ được thể hiện qua các hoạt động giáo dục, đào tạo, rèn luyện, sinh hoạt văn hóa tinh thần. Môi trường quân đội với tính kỷ luật, tính tập thể cao, yêu cầu sự nghiêm túc, chính xác, đồng thời cũng đề cao tinh thần lạc quan, yêu đời, tạo nên nét đặc thù cho VHTM trong NTQĐ. Việc giáo dục, bồi dưỡng VHTM cho học viên quân đội cần chú trọng đến việc kết hợp giữa truyền thống văn hóa dân tộc với bản sắc văn hóa quân đội, giữa lý luận và thực tiễn, giữa hưởng thụ và sáng tạo. Điều này giúp hình thành nhân cách toàn diện cho người quân nhân, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
III. Thực trạng văn hóa thẩm mỹ trong nhà trường quân đội hiện nay
Luận án khảo sát thực trạng VHTM tại 3 NTQĐ tiêu biểu: Học viện Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1 và Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Kết quả cho thấy VHTM đã được các NTQĐ quan tâm, góp phần xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, nâng cao chất lượng đào tạo. Các hoạt động VHTM như văn nghệ, thể thao, hội họa, triển lãm được tổ chức thường xuyên, tạo điều kiện cho học viên phát triển năng lực thẩm mỹ.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực trạng VHTM trong NTQĐ vẫn còn một số hạn chế. Một số nhà trường chưa thực sự coi trọng VHTM, hoạt động còn mang tính hình thức, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của học viên. Việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động VHTM còn hạn chế. Nội dung, hình thức hoạt động chưa đa dạng, phong phú, chưa thu hút được đông đảo học viên tham gia. Một bộ phận học viên còn thụ động trong việc tiếp nhận và tham gia các hoạt động VHTM. Luận án chỉ ra rằng cần có sự đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động VHTM trong NTQĐ để đáp ứng yêu cầu đào tạo người quân nhân hiện đại.
IV. Giải pháp phát triển văn hóa thẩm mỹ trong nhà trường quân đội
Dựa trên những phân tích về lý luận và thực trạng, luận án đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển VHTM trong NTQĐ. Cần nâng cao nhận thức của cán bộ, giảng viên về vai trò của VHTM trong đào tạo, xây dựng môi trường sư phạm quân sự lành mạnh. Đẩy mạnh hoạt động GDTM, lồng ghép nội dung GDTM vào các môn học, chương trình đào tạo. Đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động VHTM, tạo sự hấp dẫn, thu hút học viên tham gia. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động VHTM.
Bên cạnh đó, cần chú trọng phát triển đội ngũ cán bộ làm công tác VHTM, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú trong NTQĐ, tạo điều kiện cho học viên giao lưu, học hỏi, trải nghiệm văn hóa. Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục VHTM cho học viên. Luận án khẳng định việc phát triển VHTM trong NTQĐ là nhiệm vụ quan trọng, góp phần đào tạo người quân nhân có phẩm chất đạo đức, năng lực toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
