Nghiên cứu về nội dung văn hóa trong tài liệu đọc của học sinh lớp 12 và thái độ của họ

• Tác giả: Vũ Thị Tuyết An
• Người hướng dẫn: Assoc. Võ Đại Quang
• Trường học: Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Nghiên cứu nội dung văn hóa trong tài liệu đọc của học sinh lớp 12 và thái độ của họ
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHƯƠNG 1: INTRODUCTION
• 1.1. Aims of the study
• 1.2. Objectives of the study
• 1.3. Methods of the study
• 1.4. Scope of the study
• 1.5. Significances of the study
• 1.6. Structural organization of the study
• 2. CHƯƠNG 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Theoretical background of language and culture
• 2.2. Definition of language
• 2.3. Definition of culture
• 2.4. Interrelationship between language and culture
• 2.5. Culture and cultural learning
• 2.6. Theoretical background of textbook
• 2.7. The role of textbook in teaching and learning
• 2.8. Theoretical background of reading skill
• 2.9. Definition of reading and reading comprehension
• 2.10. Reading passages and the load of cultural background knowledge
• 2.11. Review of the related studies
• 2.12. Studies on Classification of cultural content in ELT textbooks
• 2.13. Studies on cultural categories in foreign language textbooks
• 2.14. Studies on attitudes and expectations towards cultural learning and contents in English textbooks
• 2.15. Restatement of research questions
• 2.16. The fitness of the research approach
• 2.17. The context at Phuc Tho High school
• 2.18. Textbook under Evaluation
• 2.19. Data collection methods
• 2.20. Checklist One used for the investigating the cultural groups
• 2.21. Checklist Two used for the investigating the cultural categories
• 2.22. Data collection and data analysis procedure
• 2.23. Data collection and data analysis procedure on textbook analysis
• 2.24. Data collection and data analysis procedure on students’ attitudes
• 4. CHƯƠNG 4: FINDINGS AND DISCUSSIONS
• 4.1. Attitudes of cultural contents in English 12 textbook
• 4.2. Expectations of cultural contents in terms of cultural categories in the textbook
• 4.3. Expectations of the preferred cultural groups in EFL textbooks
• 4.4. Students’ attitudes towards cultural learning
• 4.5. Students’ attitudes towards learning cultural groups and reasons for learning cultural groups
• 4.6. Students’ attitudes towards situations of current cultural teaching and learning in EFL classrooms at Phuc Tho high school
• 4.7. Summary of main findings
• 4.8. Implications of the study
• 4.9. Limitations and recommendations for further research
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES

I. Nội dung văn hóa trong tài liệu đọc

Nội dung văn hóa trong tài liệu đọc của học sinh lớp 12 là một yếu tố quan trọng trong việc phát triển khả năng giao tiếp và hiểu biết văn hóa của học sinh. Tài liệu đọc trong sách giáo khoa Tiếng Anh 12 thường chứa đựng các yếu tố văn hóa đa dạng, từ phong tục tập quán đến các giá trị xã hội. Việc phân tích nội dung văn hóa này giúp xác định mức độ hiện diện của các nhóm văn hóa và các thể loại văn hóa trong tài liệu. Theo nghiên cứu, nhiều học sinh không nhận thức được sự phong phú của văn hóa trong tài liệu đọc, dẫn đến việc họ không thể áp dụng kiến thức văn hóa vào thực tiễn giao tiếp. Điều này cho thấy sự cần thiết phải cải thiện nội dung văn hóa trong tài liệu đọc để nâng cao nhận thức văn hóa của học sinh.

1.1. Các nhóm văn hóa trong tài liệu đọc

Các nhóm văn hóa được trình bày trong tài liệu đọc của sách giáo khoa Tiếng Anh 12 bao gồm văn hóa Việt Nam và văn hóa các nước nói tiếng Anh. Việc phân tích các nhóm văn hóa này cho thấy sự thiếu hụt trong việc giới thiệu văn hóa Việt Nam, trong khi văn hóa phương Tây lại được nhấn mạnh. Điều này có thể dẫn đến sự không cân bằng trong việc hiểu biết văn hóa của học sinh. Học sinh cần được tiếp cận với cả hai nền văn hóa để phát triển khả năng giao tiếp và hiểu biết đa chiều. Việc tích hợp các nhóm văn hóa vào tài liệu đọc không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn hóa mà còn tạo cơ hội cho họ phát triển kỹ năng giao tiếp trong môi trường đa văn hóa.

II. Thái độ của học sinh đối với nội dung văn hóa

Thái độ của học sinh lớp 12 đối với nội dung văn hóa trong tài liệu đọc có ảnh hưởng lớn đến quá trình học tập và tiếp thu văn hóa. Nghiên cứu cho thấy nhiều học sinh có thái độ tích cực đối với việc học văn hóa, nhưng họ cũng bày tỏ sự thiếu hụt trong việc tiếp cận các nội dung văn hóa phong phú. Học sinh mong muốn có nhiều tài liệu hơn về văn hóa Việt Nam và các nền văn hóa khác. Điều này cho thấy sự cần thiết phải điều chỉnh nội dung tài liệu đọc để đáp ứng nhu cầu của học sinh. Việc tạo ra một môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động văn hóa sẽ giúp nâng cao thái độ của họ đối với việc học văn hóa.

2.1. Kỳ vọng của học sinh về nội dung văn hóa

Học sinh lớp 12 có nhiều kỳ vọng về nội dung văn hóa trong tài liệu đọc. Họ mong muốn được tìm hiểu về các giá trị văn hóa, phong tục tập quán và lịch sử của các nền văn hóa khác nhau. Nghiên cứu cho thấy rằng học sinh cảm thấy hứng thú khi được học về văn hóa thông qua các hoạt động thực tế, như tham gia vào các buổi giao lưu văn hóa hoặc các dự án nghiên cứu. Điều này cho thấy rằng việc kết hợp nội dung văn hóa vào chương trình học không chỉ giúp học sinh nâng cao kiến thức mà còn tạo ra sự hứng thú trong việc học tập.

III. Giá trị và ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu về nội dung văn hóa trong tài liệu đọc của học sinh lớp 12 không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn cao. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải thiện nội dung sách giáo khoa, giúp giáo viên và nhà trường điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh. Việc nâng cao nhận thức văn hóa trong giáo dục sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp và khả năng hòa nhập vào môi trường đa văn hóa. Hơn nữa, nghiên cứu cũng góp phần vào việc xây dựng chương trình giảng dạy hiệu quả hơn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường trung học.

3.1. Đề xuất cho giáo viên và nhà trường

Dựa trên kết quả nghiên cứu, giáo viên và nhà trường cần có những điều chỉnh trong việc giảng dạy văn hóa. Cần tích cực đưa các nội dung văn hóa vào chương trình học, không chỉ thông qua tài liệu đọc mà còn qua các hoạt động ngoại khóa. Việc tổ chức các buổi hội thảo, giao lưu văn hóa sẽ giúp học sinh có cơ hội trải nghiệm và hiểu biết sâu sắc hơn về văn hóa. Đồng thời, giáo viên cũng cần được đào tạo để có thể truyền đạt kiến thức văn hóa một cách hiệu quả, từ đó tạo ra một môi trường học tập tích cực và hấp dẫn cho học sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ giao tiếp quan trọng trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, thương mại và khoa học. Tại Việt Nam, tiếng Anh được giảng dạy bắt buộc trong hệ thống giáo dục phổ thông, tuy nhiên, việc tập trung chủ yếu vào ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng ngôn ngữ đã dẫn đến sự thiếu hụt trong việc truyền tải kiến thức văn hóa trong quá trình học tập. Luận văn này tập trung phân tích các nội dung văn hóa có trong các bài đọc của sách giáo khoa Tiếng Anh 12, đồng thời khảo sát thái độ và mong đợi của học sinh lớp 12 trường THPT Phúc Thọ về nội dung văn hóa được chuyển tải trong sách và việc học văn hóa tại trường.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) xác định các nhóm văn hóa và các loại nội dung văn hóa được trình bày trong các bài đọc của sách Tiếng Anh 12; (2) tìm hiểu thái độ và mong đợi của học sinh về nội dung văn hóa trong sách và việc học văn hóa tại trường; (3) đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức văn hóa và hiệu quả học tập tiếng Anh. Nghiên cứu được thực hiện tại trường THPT Phúc Thọ, với sự tham gia của 84 học sinh lớp 12, trong năm học 2016. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển năng lực giao tiếp liên văn hóa và nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh trong bối cảnh giáo dục phổ thông Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa, trong đó ngôn ngữ được xem là phương tiện truyền tải văn hóa và văn hóa là nền tảng hình thành ngôn ngữ. Các khái niệm chính bao gồm: ngôn ngữ như một thực hành xã hội (Kramsch, 1994), văn hóa được định nghĩa là tập hợp các giá trị, niềm tin, hành vi và sản phẩm xã hội (Samovar, Porter & Stefani, 1998), và năng lực giao tiếp liên văn hóa (Byram, 1997) với các thành phần: năng lực ngôn ngữ, năng lực xã hội-ngôn ngữ, năng lực chiến lược và năng lực diễn ngôn. Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các phân loại văn hóa trong sách giáo khoa của Cortazzi và Jin (1999) về các nhóm văn hóa: văn hóa tiếng Anh, văn hóa Việt Nam, văn hóa quốc tế, văn hóa phổ quát và so sánh liên quốc gia; cùng với các danh mục văn hóa theo Hirsch et al. (1988) và Chastain (1988) như giáo dục, thể thao, phong tục, giá trị, lối sống, v.v.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp phân tích nội dung định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập từ hai nguồn chính: (1) phân tích nội dung các bài đọc trong sách giáo khoa Tiếng Anh 12 dựa trên hai bảng kiểm tra (checklists) về nhóm văn hóa và loại nội dung văn hóa; (2) khảo sát thái độ và mong đợi của 84 học sinh lớp 12 trường THPT Phúc Thọ thông qua bảng hỏi gồm các câu hỏi trắc nghiệm Likert, câu hỏi xếp hạng và câu hỏi mở. Cỡ mẫu được chọn ngẫu nhiên từ các lớp học khác nhau, đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS, tính tần suất, phần trăm, điểm trung bình và thứ tự xếp hạng; dữ liệu định tính được phân loại và phân tích nội dung nhằm làm rõ các quan điểm và lý do của học sinh. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2016 tại trường THPT Phúc Thọ, Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố nhóm văn hóa trong sách Tiếng Anh 12: Văn hóa phổ quát chiếm tỷ lệ cao nhất với 35%, tiếp theo là văn hóa nói tiếng Anh (30%), văn hóa quốc tế và văn hóa Việt Nam cùng chiếm 15%, trong khi so sánh liên quốc gia chỉ chiếm 5%. Điều này cho thấy sách tập trung nhiều vào các chủ đề mang tính toàn cầu và văn hóa các nước nói tiếng Anh, đặc biệt là Anh và Mỹ.

2. Phân bố các loại nội dung văn hóa: Các loại văn hóa được đề cập nhiều nhất là Giáo dục, Thể thao và Lối sống, mỗi loại chiếm 12,5%. Các loại khác như Kinh tế, Lịch sử, Địa lý, Phong tục, Giá trị, Sở thích, Ngôn ngữ cơ thể, Thiên nhiên và Sức khỏe chiếm khoảng 6,25%. Các lĩnh vực như Chính trị, Văn học/Nghệ thuật, Kiến trúc, Âm nhạc, Ẩm thực và Lễ hội không được đề cập.

3. Thái độ của học sinh về nội dung văn hóa trong sách: Học sinh đồng ý rằng sách tập trung chủ yếu vào văn hóa các nước nói tiếng Anh (mean=3.45), nhưng không đồng tình với việc sách tập trung vào văn hóa Việt Nam (mean=2.05) và các nước không nói tiếng Anh (mean=2.26). Học sinh cũng nhận thấy các bài tập chủ yếu tập trung vào ngôn ngữ hơn là học văn hóa.

4. Mong đợi của học sinh về nội dung văn hóa: Học sinh ưu tiên các chủ đề Lối sống (17,7%), Phong tục (15,5%), Giá trị (10,7%), Giáo dục và Kinh tế (9,5%). Về nhóm văn hóa, 63% học sinh mong muốn học văn hóa của các nước nói tiếng Anh, 27% mong muốn học văn hóa Việt Nam, và 10% quan tâm đến văn hóa quốc tế.

5. Thái độ học sinh về việc học văn hóa: Học sinh thể hiện thái độ tích cực với việc học văn hóa, đặc biệt là văn hóa các nước nói tiếng Anh (mean=4.67), văn hóa Việt Nam (mean=4.58) và văn hóa các nước không nói tiếng Anh (mean=4.38). Học sinh cũng đánh giá cao việc học các sản phẩm và đóng góp xã hội như chính trị, kinh tế, lịch sử (mean=3.86) và các khía cạnh đời sống hàng ngày như ẩm thực, lễ hội, lối sống (mean=3.53).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sách giáo khoa Tiếng Anh 12 tại Việt Nam hiện nay tập trung nhiều vào văn hóa phổ quát và văn hóa các nước nói tiếng Anh, đặc biệt là Anh và Mỹ, trong khi văn hóa Việt Nam và các nước khác ít được đề cập. Điều này phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa và nhu cầu học tiếng Anh như ngôn ngữ quốc tế, nhưng cũng đặt ra thách thức về việc cân bằng giữa việc học ngôn ngữ và văn hóa bản địa. Học sinh thể hiện mong muốn được học đa dạng các chủ đề văn hóa, đặc biệt là các khía cạnh liên quan đến lối sống, phong tục và giá trị, điều này phản ánh nhu cầu thực tế trong giao tiếp và hội nhập văn hóa.

Việc sách tập trung nhiều vào ngôn ngữ hơn là văn hóa trong các bài tập có thể làm giảm hiệu quả nâng cao nhận thức văn hóa của học sinh. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với nhận định rằng sách giáo khoa thường trình bày văn hóa một cách nông cạn và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu học tập văn hóa của người học. Việc thiếu các chủ đề như chính trị, nghệ thuật, âm nhạc và lễ hội cũng cho thấy sự hạn chế trong việc cung cấp kiến thức văn hóa toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các nhóm văn hóa và các loại nội dung văn hóa trong sách, cũng như bảng xếp hạng mong đợi của học sinh về các chủ đề văn hóa. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và ưu tiên của từng nhóm nội dung, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất cải tiến.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tích hợp nội dung văn hóa Việt Nam và các nước không nói tiếng Anh: Các nhà biên soạn sách giáo khoa nên bổ sung thêm các bài đọc và hoạt động liên quan đến văn hóa Việt Nam và các nền văn hóa đa dạng khác nhằm cân bằng nội dung và nâng cao nhận thức văn hóa cho học sinh. Mục tiêu đạt được trong vòng 1-2 năm, do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia biên soạn.

2. Phát triển các bài tập và hoạt động học tập tập trung vào văn hóa: Thiết kế các bài tập không chỉ tập trung vào ngôn ngữ mà còn khuyến khích học sinh khám phá, so sánh và thảo luận về các khía cạnh văn hóa khác nhau. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do giáo viên và nhà trường thực hiện.

3. Tổ chức các buổi ngoại khóa, câu lạc bộ văn hóa và giao lưu quốc tế: Tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm thực tế và nâng cao kỹ năng giao tiếp liên văn hóa thông qua các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ tiếng Anh và các chương trình giao lưu. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do nhà trường phối hợp với các tổ chức giáo dục.

4. Đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng giảng dạy văn hóa cho giáo viên tiếng Anh: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về tích hợp văn hóa trong giảng dạy tiếng Anh nhằm giúp giáo viên nâng cao năng lực và đổi mới phương pháp. Kế hoạch đào tạo trong vòng 6-12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo và các trung tâm đào tạo phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để giáo viên hiểu rõ hơn về vai trò của văn hóa trong giảng dạy tiếng Anh, từ đó điều chỉnh phương pháp và nội dung giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

2. Nhà biên soạn sách giáo khoa và tài liệu giảng dạy: Luận văn giúp các tác giả và nhà xuất bản nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong việc tích hợp nội dung văn hóa, từ đó cải tiến thiết kế sách giáo khoa đáp ứng nhu cầu học sinh và xu hướng giáo dục hiện đại.

3. Quản lý giáo dục và các cơ quan hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng giúp các nhà quản lý xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hướng dẫn giảng dạy tiếng Anh có tính thực tiễn và hiệu quả hơn.

4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Sư phạm tiếng Anh, Ngôn ngữ Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, học tập về phương pháp giảng dạy tiếng Anh tích hợp văn hóa, cũng như phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến giáo dục ngôn ngữ và văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc tích hợp văn hóa trong dạy tiếng Anh lại quan trọng?
   Việc tích hợp văn hóa giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về ngôn ngữ, nâng cao năng lực giao tiếp liên văn hóa và tránh hiểu nhầm trong giao tiếp. Ví dụ, học sinh biết cách sử dụng các biểu đạt phù hợp trong từng ngữ cảnh văn hóa khác nhau.

2. Nội dung văn hóa nào được học sinh quan tâm nhất trong sách Tiếng Anh 12?
   Học sinh ưu tiên các chủ đề về lối sống, phong tục, giá trị, giáo dục và kinh tế, vì những chủ đề này gần gũi và thiết thực với cuộc sống hàng ngày cũng như nhu cầu giao tiếp.

3. Phương pháp nào hiệu quả để dạy văn hóa trong lớp học tiếng Anh?
   Kết hợp các hoạt động tương tác như thảo luận nhóm, đóng vai, dự án văn hóa và sử dụng các tài liệu đa phương tiện giúp học sinh tiếp cận văn hóa một cách sinh động và thực tế hơn.

4. Làm thế nào để giáo viên có thể nâng cao nhận thức về văn hóa trong giảng dạy?
   Giáo viên nên tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về văn hóa và phương pháp giảng dạy tích hợp văn hóa, đồng thời tự học hỏi qua các nguồn tài liệu, trải nghiệm thực tế và trao đổi với đồng nghiệp.

5. Sách giáo khoa hiện tại có đáp ứng đủ nhu cầu học văn hóa của học sinh không?
   Theo nghiên cứu, sách giáo khoa Tiếng Anh 12 hiện tập trung nhiều vào văn hóa các nước nói tiếng Anh và văn hóa phổ quát, còn thiếu sự cân bằng với văn hóa Việt Nam và các nền văn hóa khác, do đó cần được bổ sung và cải tiến.

Kết luận

• Sách giáo khoa Tiếng Anh 12 chủ yếu tập trung vào văn hóa phổ quát và văn hóa các nước nói tiếng Anh, trong khi văn hóa Việt Nam và các nền văn hóa khác ít được đề cập.
• Các chủ đề văn hóa được nhấn mạnh gồm Giáo dục, Thể thao và Lối sống, phù hợp với nhu cầu học sinh lớp 12 chuẩn bị cho tương lai.
• Học sinh có thái độ tích cực với việc học văn hóa và mong muốn được học đa dạng các chủ đề văn hóa, đặc biệt là lối sống, phong tục và giá trị.
• Việc thiết kế bài tập trong sách còn thiên về ngôn ngữ hơn là văn hóa, cần cải tiến để nâng cao hiệu quả học tập văn hóa.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường tích hợp văn hóa trong sách giáo khoa và giảng dạy, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng của giáo viên.

Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các đề xuất cải tiến sách giáo khoa, tổ chức đào tạo giáo viên và phát triển các hoạt động ngoại khóa về văn hóa. Đề nghị các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và nhà biên soạn sách phối hợp thực hiện để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam.

Hành động ngay hôm nay: Các giáo viên và nhà trường nên bắt đầu đánh giá lại nội dung văn hóa trong chương trình giảng dạy hiện tại và lên kế hoạch bổ sung các hoạt động văn hóa phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu học sinh và xu hướng giáo dục hiện đại.