Thực Hành Chăm Sóc Trước Sinh Của Bà Mẹ Có Con Dưới 1 Tuổi Và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tại Huyện Can Lộc, Hà Tĩnh

• Tác giả: Ngô Thị Khuyên
• Người hướng dẫn: PGS. Đinh Thị Phương Hòa
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Thạc Sĩ Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Thực Hành Chăm Sóc Trước Sinh Cho Bà Mẹ Có Con Dưới 1 Tuổi Trong Bối Cảnh COVID-19
• Loại tài liệu: Luận Văn Tốt Nghiệp
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm
• 1.2. Tầm quan trọng của chăm sóc trước sinh
• 1.3. Thực hành chăm sóc trước sinh của các bà mẹ mang thai và sinh đẻ
• 1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ
• 1.5. Bối cảnh COVID-19
• 1.6. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Nghiên cứu định lượng
• 2.3. Nghiên cứu định tính
• 2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.5. Thiết kế nghiên cứu
• 2.6. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.6.1. Nghiên cứu định lượng
• 2.6.2. Nghiên cứu định tính
• 2.7. Phương pháp chọn mẫu
• 2.8. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.8.1. Phương pháp thu thập số liệu nghiên cứu định lượng
• 2.8.2. Phương pháp thu thập số liệu nghiên cứu định tính
• 2.9. Biến số nghiên cứu
• 2.9.1. Biến số nghiên cứu định lượng
• 2.10. Cơ sở xây dựng bộ câu hỏi đánh giá thực hành chăm sóc trước sinh
• 2.11. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.11.1. Nghiên cứu định lượng
• 2.11.2. Nghiên cứu định tính
• 2.12. Tiêu chuẩn đánh giá được sử dụng trong nghiên cứu
• 2.13. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Thực hành về chăm sóc trước sinh của phụ nữ có con dưới 1 tuổi
• 3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ
• 3.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến phân loại thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ
• 3.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến một số thực hành đáng chú ý về chăm sóc trước sinh của bà mẹ
• 3.6. COVID-19 và thực hành chăm sóc bà mẹ trước sinh
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực hành chăm sóc bà mẹ trước sinh
• 4.2. Đánh giá thực hành chăm sóc bà mẹ trước sinh
• 4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc bà mẹ trước sinh
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BẢNG BIỂU

I. Tổng quan chăm sóc trước sinh Vì sao cần thiết mùa COVID

Thời kỳ mang thai và sinh nở là giai đoạn quan trọng với những thay đổi lớn về thể chất, sinh lý và cảm xúc. Chăm sóc sức khỏe bà mẹ trong giai đoạn này ảnh hưởng lớn đến sự hình thành và phát triển của thai nhi. Việc này đảm bảo cho trẻ có một khởi đầu tốt đẹp. Nghiên cứu cho thấy nguy cơ gia tăng đáng kể khi có thiên tai, dịch bệnh. Đại dịch COVID-19 làm gián đoạn dịch vụ chăm sóc, ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc cho bà mẹ mang thai và trẻ sơ sinh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh nhận được sự chăm sóc thiết yếu nhất ngay cả khi khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc khó khăn trong đại dịch.

1.1. Định nghĩa chăm sóc trước sinh và vai trò quan trọng.

Chăm sóc trước sinh bao gồm các chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ từ thời điểm có thai đến trước khi sinh. Mục tiêu là đảm bảo quá trình mang thai an toàn, sinh con khỏe mạnh. Hoạt động bao gồm khám thai, tiêm phòng uốn ván, phát hiện dấu hiệu nguy hiểm, và tư vấn dinh dưỡng. Chăm sóc trước sinh không chỉ giúp theo dõi sức khỏe mẹ và bé mà còn giảm rủi ro trong thai kỳ, ngăn ngừa tai biến trong sinh nở, tăng cơ hội cho cả mẹ và con được an toàn và khỏe mạnh.

1.2. Ảnh hưởng của đại dịch COVID 19 và thai kỳ đến sức khỏe bà mẹ .

Đại dịch COVID-19 đặt ra thách thức lớn cho hệ thống y tế và cộng đồng. Phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh là đối tượng đặc biệt cần được bảo vệ. Dịch bệnh làm gián đoạn dịch vụ chăm sóc, gây khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu. Việc tiêm phòng vắc-xin COVID-19 và chăm sóc trẻ sơ sinh trong bối cảnh dịch bệnh đặt ra những yêu cầu mới và cần được quan tâm đặc biệt. Sự gián đoạn các dịch vụ chăm sóc bà mẹ và trẻ em trong bối cảnh đại dịch dẫn đến các nội dung thực hành chăm sóc bà mẹ mang thai và trẻ sơ sinh chưa đạt yêu cầu cần có.

II. Thách thức chăm sóc trước sinh cho bà mẹ mang thai mùa dịch

Dịch COVID-19 gây ra nhiều thách thức trong chăm sóc trước sinh. Các biện pháp giãn cách xã hội, hạn chế đi lại, và nguy cơ lây nhiễm khiến việc khám thai định kỳ trở nên khó khăn hơn. Nhiều bà mẹ e ngại đến bệnh viện, phòng khám, dẫn đến việc chậm trễ hoặc bỏ lỡ các lịch khám quan trọng. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc phát hiện và điều trị sớm các vấn đề sức khỏe của mẹ và bé. Ngoài ra, dịch bệnh cũng gây ra những lo lắng về tâm lý cho phụ nữ mang thai, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất.

2.1. Hạn chế tiếp cận dịch vụ khám thai định kỳ COVID 19

Dịch COVID-19 đã hạn chế tiếp cận dịch vụ khám thai do giãn cách xã hội và lo ngại lây nhiễm. Nhiều bà mẹ e ngại đến các cơ sở y tế, dẫn đến chậm trễ hoặc bỏ lỡ các lịch khám quan trọng. Theo Quyết định 3082/QĐ-BYT ngày 10/8/2021 của Bộ Y tế về việc ban hành hướng dẫn tạm thời khám sàng lọc tiêm chủng vắc-xin phòng COVID-19 đã bổ sung chỉ định tiêm chủng phụ nữ mang thai từ 13 tuần trở lên đồng thời đưa đối tượng phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ ra khỏi nhóm cần thận trọng tiêm vắc xin (3). Điều này ảnh hưởng đến việc phát hiện và điều trị sớm các vấn đề sức khỏe của mẹ và bé.

2.2. Tác động tâm lý của COVID 19 lên tâm lý bà bầu và sức khỏe bà mẹ .

Dịch COVID-19 gây ra những lo lắng, căng thẳng về sức khỏe, kinh tế và xã hội. Phụ nữ mang thai dễ bị ảnh hưởng bởi những tác động tâm lý này, dẫn đến stress, lo âu, và trầm cảm. Stress trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và sức khỏe của mẹ. Cần có các biện pháp hỗ trợ tâm lý cho bà mẹ mang thai để giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần.

III. Hướng dẫn chăm sóc trước sinh COVID 19 cho bà mẹ mang thai

Để đảm bảo chăm sóc trước sinh hiệu quả trong bối cảnh COVID-19, cần có các biện pháp cụ thể và linh hoạt. Các cơ sở y tế cần tăng cường các biện pháp phòng chống dịch bệnh, đảm bảo an toàn cho bà mẹ mang thai khi đến khám. Đồng thời, cần đẩy mạnh tư vấn và hỗ trợ từ xa thông qua điện thoại, internet. Phụ nữ mang thai cần tuân thủ các biện pháp phòng ngừa cá nhân, như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, và hạn chế tiếp xúc với người lạ. Việc tiêm vắc xin COVID-19 cho bà bầu từ 13 tuần trở lên cần được khuyến khích sau khi được tư vấn đầy đủ.

3.1. Biện pháp phòng ngừa COVID 19 cho bà bầu An toàn là trên hết.

Phòng ngừa lây nhiễm COVID-19 là ưu tiên hàng đầu. Bà mẹ mang thai nên đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, giữ khoảng cách an toàn với người khác, và tránh tụ tập đông người. Cần vệ sinh nhà cửa thường xuyên, đặc biệt là các bề mặt thường xuyên tiếp xúc. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.

3.2. Dinh dưỡng cho bà bầu COVID 19 Tăng cường hệ miễn dịch.

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch và đảm bảo sức khỏe cho bà mẹ mang thai và thai nhi. Cần ăn uống đầy đủ, đa dạng, và cân đối các nhóm chất dinh dưỡng. Bổ sung vitamin và khoáng chất, đặc biệt là sắt, acid folic, vitamin D, và canxi. Uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi. Tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, và đồ uống có cồn.

3.3 Vận động cho bà bầu COVID 19 Duy trì thể chất và tinh thần khỏe mạnh.

Vận động nhẹ nhàng giúp duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần. Bà mẹ mang thai nên đi bộ, tập yoga, hoặc thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng phù hợp với thể trạng. Vận động giúp giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ, và tăng cường tuần hoàn máu. Tránh các hoạt động vận động mạnh hoặc có nguy cơ té ngã.

IV. Tối ưu khám thai định kỳ COVID 19 và tầm soát COVID 19

Trong bối cảnh dịch bệnh, việc tối ưu hóa khám thai định kỳ COVID-19 là rất quan trọng. Các cơ sở y tế cần có lịch hẹn khám rõ ràng, phân luồng bệnh nhân, và thực hiện các biện pháp phòng chống dịch bệnh. Bà mẹ mang thai nên tuân thủ lịch hẹn khám, chuẩn bị đầy đủ thông tin, và đặt câu hỏi cho bác sĩ về những lo lắng của mình. Việc tầm soát COVID-19 cho bà mẹ mang thai cần được thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Y tế.

4.1. Lựa chọn bệnh viện sản khoa COVID 19 an toàn và uy tín.

Việc lựa chọn bệnh viện sản khoa COVID-19 an toàn và uy tín là rất quan trọng. Nên chọn các bệnh viện có uy tín, có trang thiết bị hiện đại, và có đội ngũ y tế chuyên nghiệp. Bệnh viện cần có các biện pháp phòng chống dịch bệnh nghiêm ngặt, đảm bảo an toàn cho bà mẹ mang thai và trẻ sơ sinh. Cần tìm hiểu kỹ thông tin về bệnh viện trước khi quyết định lựa chọn.

4.2. Tư vấn chăm sóc trước sinh từ xa Kết nối với chuyên gia.

Tư vấn chăm sóc trước sinh từ xa là một giải pháp hiệu quả trong bối cảnh dịch bệnh. Các cơ sở y tế có thể cung cấp dịch vụ tư vấn qua điện thoại, internet, hoặc video call. Bà mẹ mang thai có thể đặt câu hỏi, chia sẻ lo lắng, và nhận được lời khuyên từ các chuyên gia. Tư vấn từ xa giúp tiết kiệm thời gian, giảm nguy cơ lây nhiễm, và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ y tế.

V. Kết quả nghiên cứu Thực hành chăm sóc trước sinh thời COVID 19

Nghiên cứu về thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ có con dưới 1 tuổi tại Can Lộc, Hà Tĩnh trong bối cảnh COVID-19 cho thấy tỷ lệ bà mẹ có thực hành chăm sóc tốt là 70.4%. Bà mẹ sinh con dưới 3 lần có thực hành chăm sóc trước sinh tốt hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra một số bà mẹ không đi khám thai và khám thai không đúng lịch do e ngại dịch bệnh. Cán bộ y tế cần tăng cường truyền thông giáo dục để các bà mẹ hiểu rõ tầm quan trọng của việc khám thai trong 3 tháng cuối.

5.1. Đánh giá hiệu quả các biện pháp hỗ trợ sau sinh COVID 19

Nghiên cứu đã chứng minh tầm quan trọng của việc duy trì và tăng cường các biện pháp hỗ trợ sau sinh trong thời kỳ COVID-19. Các chương trình hỗ trợ sau sinh cần tập trung vào việc cung cấp thông tin, tư vấn và hỗ trợ về dinh dưỡng, chăm sóc trẻ sơ sinh, và sức khỏe tâm thần cho bà mẹ. Đồng thời, cần đảm bảo rằng các dịch vụ hỗ trợ sau sinh được cung cấp một cách an toàn và dễ tiếp cận cho tất cả bà mẹ, bất kể tình trạng kinh tế xã hội.

5.2. Bài học kinh nghiệm từ chăm sóc em bé dưới 1 tuổi COVID 19

Nghiên cứu đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu từ việc chăm sóc em bé dưới 1 tuổi trong bối cảnh COVID-19. Các bài học này bao gồm tầm quan trọng của việc duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường, tuân thủ các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm, và đảm bảo rằng trẻ sơ sinh được tiêm chủng đầy đủ. Đồng thời, cần có các biện pháp hỗ trợ đặc biệt cho các gia đình có trẻ sơ sinh bị ảnh hưởng bởi COVID-19, bao gồm cung cấp dịch vụ y tế, hỗ trợ tài chính, và tư vấn tâm lý.

VI. Tương lai chăm sóc trước sinh COVID 19 Ứng phó dịch bệnh

Để đảm bảo chăm sóc trước sinh hiệu quả trong tương lai, cần xây dựng một hệ thống y tế linh hoạt và thích ứng. Cần tăng cường đầu tư vào công nghệ, phát triển các dịch vụ tư vấn từ xa, và đào tạo đội ngũ y tế có kỹ năng ứng phó với dịch bệnh. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của chăm sóc trước sinh và khuyến khích bà mẹ mang thai chủ động tham gia vào quá trình chăm sóc sức khỏe của mình. Dự phòng chủ động cho nhân viên y tế ứng phó khi có dịch bệnh tương tự xảy ra hay thiên tai như lũ lụt.

6.1. Phát triển mô hình chăm sóc sức khỏe bà bầu COVID 19 từ xa

Trong tương lai, việc phát triển các mô hình chăm sóc sức khỏe bà bầu từ xa sẽ đóng vai trò quan trọng. Các mô hình này có thể bao gồm tư vấn trực tuyến, theo dõi sức khỏe từ xa bằng các thiết bị di động, và cung cấp thông tin và giáo dục sức khỏe thông qua các ứng dụng và trang web. Điều này giúp tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho bà mẹ mang thai, đặc biệt là ở các vùng sâu vùng xa và trong bối cảnh dịch bệnh.

6.2. Nâng cao năng lực cho cán bộ trong hướng dẫn chăm sóc thai kỳ COVID 19

Để đảm bảo chất lượng chăm sóc trước sinh trong bối cảnh dịch bệnh, cần nâng cao năng lực cho cán bộ y tế. Điều này bao gồm đào tạo về các biện pháp phòng chống dịch bệnh, kỹ năng tư vấn và giao tiếp, và kiến thức về các vấn đề sức khỏe liên quan đến COVID-19 và thai kỳ. Cán bộ y tế cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để cung cấp dịch vụ chăm sóc tốt nhất cho bà mẹ mang thai và trẻ sơ sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Chăm sóc trước sinh đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo đảm sức khỏe của bà mẹ và sự phát triển toàn diện của thai nhi, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 6.000 ca tử vong mẹ và hơn 10.000 ca tử vong trẻ sơ sinh, phần lớn do thiếu tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe đầy đủ trong thai kỳ. Nghiên cứu được thực hiện tại hai xã Kim Song Trường và Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, nơi có dân số khoảng 20.375 người và đặc điểm kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, trong giai đoạn từ tháng 9/2021 đến tháng 10/2022. Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ có con dưới 1 tuổi và phân tích các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh dịch COVID-19, với cỡ mẫu 270 bà mẹ. Kết quả cho thấy tỷ lệ bà mẹ có thực hành chăm sóc trước sinh tốt đạt 70,4%, tuy nhiên vẫn còn những khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh như hoãn khám thai và e ngại tiếp cận dịch vụ y tế. Nghiên cứu góp phần cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng các chính sách và chương trình can thiệp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc trước sinh, giảm thiểu rủi ro cho mẹ và con trong điều kiện dịch bệnh và các tình huống khẩn cấp y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản, trong đó tập trung vào:

• Khái niệm chăm sóc trước sinh: Bao gồm các hoạt động khám thai, tiêm phòng uốn ván, xét nghiệm sàng lọc, dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe nhằm đảm bảo an toàn cho mẹ và thai nhi.
• Mô hình chăm sóc liên tục: Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khám thai định kỳ ít nhất 4 lần trong thai kỳ, theo khuyến nghị của Bộ Y tế và WHO.
• Ảnh hưởng của các yếu tố xã hội và dịch tễ học: Trình độ học vấn, nghề nghiệp, số lần sinh con, kiến thức về chăm sóc trước sinh và tác động của đại dịch COVID-19 đến việc tiếp cận dịch vụ y tế.
• Khung lý thuyết về hành vi sức khỏe: Giải thích sự thay đổi trong thực hành chăm sóc trước sinh do các yếu tố tâm lý, xã hội và môi trường, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 270 bà mẹ có con dưới 1 tuổi tại hai xã Kim Song Trường (120 người) và Khánh Vĩnh Yên (150 người) trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2022.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ đối tượng phù hợp tiêu chuẩn được lựa chọn, không loại trừ mẫu.
• Phương pháp thu thập số liệu: Phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi chuẩn dựa trên hướng dẫn quốc gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản và Multiple Indicator Cluster Survey (MICS).
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để mô tả tần số, tỷ lệ và phân tích mối liên quan bằng kiểm định OR với mức ý nghĩa p<0,05.
• Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn sâu 10 bà mẹ và 4 cán bộ y tế nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và khó khăn trong thực hành chăm sóc trước sinh.
• Timeline nghiên cứu: Từ tháng 9/2021 đến tháng 10/2022, trong đó thu thập số liệu định lượng từ 20/4 đến 31/5/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ khám thai và thực hành chăm sóc trước sinh: 99,3% bà mẹ đi khám thai, trong đó 84,5% khám đủ 4 lần theo khuyến nghị, 97,8% khám thai sớm trong 3 tháng đầu, và 83,3% khám thai đúng lịch. Tỷ lệ này cao hơn mức trung bình quốc gia (88,2% theo MICS 2021) và cao hơn nhiều so với một số nghiên cứu quốc tế (51,7% ở Ấn Độ).

2. Thực hiện xét nghiệm và tiêm phòng: 93,3% bà mẹ thực hiện xét nghiệm nước tiểu, 85,2% xét nghiệm máu, 99,3% đo huyết áp trong các lần khám thai; 77,7% thực hiện đầy đủ cả ba xét nghiệm. Tỷ lệ tiêm phòng uốn ván đạt 88,5%, trong đó 88,3% tiêm đủ số mũi theo quy định.

3. Dinh dưỡng và bổ sung vi chất: 87,1% bà mẹ có chế độ ăn hợp lý trong thai kỳ, 98,9% bổ sung viên sắt/acid folic đầy đủ, cao hơn nhiều so với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam.

4. Ảnh hưởng của COVID-19: 19,6% bà mẹ bị hoãn khám thai do dịch bệnh, nhóm này có nguy cơ thực hành chăm sóc trước sinh không tốt cao hơn 2,47 lần (p=0,004). Chỉ 25,6% bà mẹ được tiêm vắc-xin COVID-19 trong thai kỳ, phần lớn do lo ngại về an toàn và chưa có chủ trương tiêm chủng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù đại dịch COVID-19 gây ra nhiều khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế, tỷ lệ khám thai và thực hành chăm sóc trước sinh tại hai xã nghiên cứu vẫn duy trì ở mức cao, phản ánh hiệu quả của các chương trình truyền thông và sự sẵn có của dịch vụ y tế địa phương. Tỷ lệ khám thai đủ 4 lần (84,5%) tuy thấp hơn mức trung bình quốc gia nhưng vượt trội so với nhiều quốc gia đang phát triển, cho thấy sự nỗ lực trong việc duy trì chăm sóc thai kỳ trong bối cảnh dịch bệnh. Việc bổ sung viên sắt và tiêm phòng uốn ván đạt tỷ lệ cao góp phần giảm thiểu các biến chứng sản khoa.

Tuy nhiên, ảnh hưởng của COVID-19 thể hiện rõ qua việc hoãn khám thai và tỷ lệ tiêm vắc-xin COVID-19 còn thấp, phản ánh tâm lý e ngại và hạn chế tiếp cận dịch vụ. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, sự giảm sút trong số lần khám thai và thay đổi hình thức tư vấn (chuyển sang gián tiếp) là xu hướng chung trong đại dịch. Các yếu tố như tuổi, số lần sinh con cũng ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh, với nhóm bà mẹ sinh con dưới 3 lần có thực hành tốt hơn 3,24 lần so với nhóm còn lại (p<0,05).

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ khám thai theo từng giai đoạn thai kỳ, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện các xét nghiệm và tiêm phòng, cũng như biểu đồ OR thể hiện các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục: Cán bộ y tế cần triển khai các chương trình truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của khám thai đúng lịch, đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ, nhằm tăng tỷ lệ khám thai ≥2 lần trong giai đoạn này. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, trạm y tế xã.

2. Tăng cường tư vấn và nhắc nhở cá nhân: Đội ngũ y tế xã và y tế thôn bản cần thực hiện nhắc nhở, tư vấn trực tiếp hoặc qua điện thoại để bà mẹ đi khám thai đầy đủ, đúng lịch, đặc biệt với nhóm có nguy cơ bỏ sót lịch khám. Thời gian: liên tục; Chủ thể: nhân viên y tế xã, cộng tác viên dân số.

3. Chuẩn bị và tập huấn nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn dự phòng, nâng cao năng lực ứng phó với dịch bệnh và thiên tai cho cán bộ y tế tuyến xã và huyện nhằm đảm bảo dịch vụ chăm sóc trước sinh không bị gián đoạn trong các tình huống khẩn cấp. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Sở Y tế, Trung tâm Y tế huyện.

4. Khuyến khích tiêm phòng vắc-xin COVID-19 cho phụ nữ mang thai: Tăng cường cung cấp thông tin chính xác, minh bạch về lợi ích và an toàn của vắc-xin COVID-19 trong thai kỳ để nâng cao tỷ lệ tiêm chủng. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Bộ Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, trạm y tế xã.

5. Nghiên cứu tiếp theo: Thực hiện các nghiên cứu quan sát trực tiếp để đánh giá thực trạng chăm sóc trước sinh và các yếu tố ảnh hưởng sâu hơn, nhằm hoàn thiện các giải pháp can thiệp phù hợp. Thời gian: 12-18 tháng; Chủ thể: các cơ sở nghiên cứu y tế công cộng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế tuyến xã, huyện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về thực hành chăm sóc trước sinh và các yếu tố ảnh hưởng, giúp họ xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp, nâng cao chất lượng dịch vụ.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về tác động của dịch COVID-19 đến chăm sóc trước sinh và các giải pháp đề xuất hỗ trợ xây dựng chính sách y tế cộng đồng, đặc biệt trong bối cảnh khẩn cấp.

3. Giảng viên và sinh viên ngành Y tế công cộng, Sản phụ khoa: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, cũng như ảnh hưởng của dịch bệnh đến dịch vụ y tế.

4. Tổ chức phi chính phủ và các đơn vị triển khai chương trình chăm sóc sức khỏe sinh sản: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình can thiệp, truyền thông và hỗ trợ cộng đồng nhằm nâng cao thực hành chăm sóc trước sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chăm sóc trước sinh lại quan trọng trong bối cảnh dịch COVID-19?
   Chăm sóc trước sinh giúp phát hiện sớm các nguy cơ sức khỏe cho mẹ và thai nhi, giảm thiểu tai biến sản khoa. Trong đại dịch, việc duy trì chăm sóc này giúp bảo vệ sức khỏe bà mẹ khi dịch bệnh có thể làm gián đoạn dịch vụ y tế.

2. Tỷ lệ khám thai đủ 4 lần tại hai xã nghiên cứu như thế nào so với mức trung bình quốc gia?
   Tỷ lệ khám thai đủ 4 lần là 84,5%, thấp hơn mức trung bình quốc gia 88,2% theo báo cáo MICS 2021, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với một số quốc gia đang phát triển.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh của bà mẹ?
   Tuổi, số lần sinh con, trình độ học vấn, nghề nghiệp, kiến thức về chăm sóc trước sinh và ảnh hưởng của dịch COVID-19 là những yếu tố chính ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trước sinh.

4. Tại sao một số bà mẹ hoãn khám thai trong thời gian dịch COVID-19?
   Nguyên nhân chủ yếu là lo ngại nguy cơ lây nhiễm COVID-19 tại các cơ sở y tế, giãn cách xã hội và sự chuyển hướng nguồn lực y tế sang chống dịch làm hạn chế dịch vụ khám thai.

5. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ tiêm vắc-xin COVID-19 cho phụ nữ mang thai?
   Cần tăng cường truyền thông về lợi ích và an toàn của vắc-xin, tư vấn cá nhân và tạo điều kiện thuận lợi cho phụ nữ mang thai tiếp cận tiêm chủng tại các cơ sở y tế.

Kết luận

• Tỷ lệ bà mẹ có thực hành chăm sóc trước sinh tốt tại hai xã nghiên cứu đạt 70,4%, với 99,3% bà mẹ đi khám thai và 84,5% khám đủ 4 lần theo khuyến nghị.
• Các yếu tố như số lần sinh con dưới 3 lần và độ tuổi dưới 30 tuổi có liên quan tích cực đến thực hành chăm sóc trước sinh.
• Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đáng kể đến việc hoãn khám thai và tỷ lệ tiêm vắc-xin COVID-19 còn thấp, gây khó khăn trong duy trì chăm sóc liên tục.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường truyền thông, tư vấn, tập huấn nhân viên y tế và khuyến khích tiêm chủng nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc trước sinh trong bối cảnh dịch bệnh.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo nhằm đánh giá sâu hơn thực trạng và đề xuất các can thiệp phù hợp trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế địa phương và trung ương cần phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm duy trì và nâng cao chất lượng chăm sóc trước sinh, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với các tình huống dịch bệnh tương tự trong tương lai.