Tổng quan nghiên cứu

Chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh trong và ngay sau đẻ là một trong những biện pháp quan trọng nhằm giảm thiểu tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam và các nước đang phát triển. Theo ước tính của UNICEF và WHO, năm 2017 có khoảng 6,3 triệu trẻ em dưới 15 tuổi tử vong, trong đó trẻ sơ sinh chiếm gần một nửa. Tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong trẻ dưới 5 tuổi năm 2016 là 22/1.000 trẻ sinh sống, giảm đáng kể so với năm 1990 nhưng vẫn còn cao so với mục tiêu phát triển bền vững. Việc thực hiện quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh (QT CSTYBM,TSS) ngay sau đẻ được Bộ Y tế ban hành từ năm 2014 nhằm chuẩn hóa và nâng cao chất lượng chăm sóc tại các cơ sở y tế.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y tế huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình trong năm 2022 với mục tiêu mô tả thực trạng thực hiện quy trình CSTYBM,TSS trong và ngay sau đẻ thường, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện quy trình này. Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang, thu thập dữ liệu trên 120 ca đẻ thường áp dụng quy trình chăm sóc thiết yếu trong khoảng thời gian gần 1,5 tháng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả thực hiện quy trình tại tuyến huyện, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh, góp phần giảm thiểu các biến chứng và tử vong sau sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh: Được WHO khuyến cáo gồm 6 bước chăm sóc thiết yếu ngay sau đẻ nhằm giảm thiểu các biến chứng như băng huyết sau sinh, hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh, và tăng cường sự gắn kết mẹ-con.
  • Mô hình quản lý chất lượng dịch vụ y tế: Tập trung vào việc chuẩn hóa quy trình, đào tạo nhân lực, giám sát và đánh giá thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả chăm sóc.
  • Khái niệm về chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS): Bao gồm các hoạt động chăm sóc toàn diện cho bà mẹ và trẻ sơ sinh từ khi mang thai đến sau sinh, đảm bảo an toàn và phát triển khỏe mạnh.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh, quy trình chăm sóc thiết yếu, tiếp xúc da kề da, tiêm oxytocin, kẹp dây rốn muộn, kéo dây rốn có kiểm soát, xoa tử cung, tư vấn cho con bú sớm.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang kết hợp định lượng và định tính.
  • Đối tượng nghiên cứu: 120 ca đẻ thường áp dụng quy trình chăm sóc thiết yếu tại khoa Chăm sóc sức khỏe sinh sản, Trung tâm Y tế huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình trong khoảng thời gian từ 15/5/2022 đến 30/6/2022.
  • Chọn mẫu: Mẫu liên tiếp đối với các ca đẻ đủ tiêu chuẩn, loại trừ các ca đẻ có biến chứng nặng hoặc can thiệp phức tạp.
  • Thu thập dữ liệu: Quan sát trực tiếp quy trình chăm sóc, thu thập thông tin qua bảng kiểm đánh giá 54 bước thực hiện quy trình, phỏng vấn sâu 9 đối tượng gồm lãnh đạo, bác sĩ, hộ sinh và sản phụ.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 16 để phân tích thống kê mô tả, tần số, tỷ lệ phần trăm, trung bình và độ lệch chuẩn. Phân tích định tính tổng hợp ý kiến phỏng vấn để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 6/2021 đến tháng 11/2022, trong đó thu thập số liệu định lượng từ tháng 5 đến tháng 7/2022, phỏng vấn sâu bổ sung sau đó.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thực hiện quy trình chăm sóc thiết yếu: 100% quy trình quan sát đạt điểm ≥ 77, trong đó 69,2% đạt mức điểm cao từ 95 đến 110 điểm, 30,8% đạt mức khá. Tỷ lệ thực hiện các bước quan trọng như tiêm oxytocin đạt 100%, da kề da đạt 94,2%, kẹp dây rốn muộn đạt 95%, kéo dây rốn có kiểm soát đạt 92,8%, xoa tử cung đạt 100%. Tuy nhiên, bước lưu ý không cắt tầng sinh môn thường quy chỉ đạt 4,2%, tư vấn hợp tác xoa đáy tử cung đạt 40%, tư vấn dấu hiệu ngậm bắt vú tốt đạt 67,5%.

  2. Đặc điểm nhân lực thực hiện: 5 hộ sinh tham gia thực hiện quy trình, chủ yếu có trình độ cao đẳng (69,2%), thâm niên công tác trung bình từ 1 đến 14 năm. Số lượng cán bộ y tế tham gia mỗi quy trình chủ yếu là 2 người (85,8%), gồm 1 bác sĩ và 1 hộ sinh.

  3. Thời gian thực hiện quy trình: Phần lớn quy trình diễn ra trong khoảng 30 phút (53,3%), tiếp theo là 35-55 phút (23,4%). 80% quy trình thực hiện ngoài giờ hành chính.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện quy trình: Bao gồm trình độ chuyên môn, thâm niên công tác, thái độ tích cực và nhận thức đúng của hộ sinh; sự đầy đủ nhân lực, kiểm tra giám sát thường xuyên, chuẩn bị tốt các điều kiện vật chất; đặc điểm sản phụ như tuổi, tình trạng sức khỏe, chỉ số Apgar và cân nặng trẻ sơ sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc thực hiện quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ và trẻ sơ sinh tại Trung tâm Y tế huyện Tân Lạc đạt tỷ lệ cao, đặc biệt các bước quan trọng như tiêm oxytocin, da kề da, kẹp dây rốn muộn và xoa tử cung đều đạt trên 90%. Điều này phản ánh sự tuân thủ nghiêm ngặt quy trình và sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nhân lực, trang thiết bị. Tuy nhiên, một số bước như tư vấn hợp tác xoa đáy tử cung và lưu ý không cắt tầng sinh môn thường quy còn thấp, cho thấy cần tăng cường đào tạo và giám sát.

So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện tuyến tỉnh và trung ương, tỷ lệ thực hiện quy trình tại Tân Lạc tương đối cao, tuy nhiên vẫn còn khoảng cách về chất lượng tư vấn và một số thao tác kỹ thuật. Việc thực hiện chủ yếu ngoài giờ hành chính cũng đặt ra thách thức về nhân lực và giám sát. Các biểu đồ phân bố thời gian thực hiện và tỷ lệ thực hiện từng bước có thể minh họa rõ nét sự tuân thủ và điểm nghẽn trong quy trình.

Yếu tố nhân lực như trình độ chuyên môn và thâm niên công tác có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng thực hiện, phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Ngoài ra, sự phối hợp của sản phụ và tình trạng sức khỏe của mẹ và trẻ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quy trình được thực hiện đầy đủ và hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và cập nhật kiến thức cho hộ sinh và nhân viên y tế: Tập trung vào các bước tư vấn, đặc biệt là tư vấn hợp tác xoa đáy tử cung và lưu ý không cắt tầng sinh môn thường quy. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, phối hợp với Trường Đại học Y tế công cộng.

  2. Nâng cao công tác giám sát, kiểm tra định kỳ và sử dụng công nghệ hỗ trợ: Áp dụng camera giám sát và bảng kiểm điện tử để theo dõi việc thực hiện quy trình, đảm bảo tuân thủ đầy đủ các bước. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban giám đốc Trung tâm Y tế, phòng Kế hoạch nghiệp vụ.

  3. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Bố trí phòng đẻ rộng rãi, có hệ thống điều hòa nhiệt độ phù hợp để thuận lợi cho việc chăm sóc da kề da và theo dõi sau đẻ. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Ban quản lý cơ sở vật chất, Trung tâm Y tế huyện.

  4. Tăng cường truyền thông, tư vấn cho sản phụ và gia đình: Đặc biệt chú trọng nhóm dân tộc thiểu số, nâng cao nhận thức về lợi ích của quy trình chăm sóc thiết yếu, tăng sự phối hợp trong quá trình chăm sóc. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Khoa CSSKSS, cộng tác viên y tế xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và hộ sinh tại các cơ sở y tế tuyến huyện và xã: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và các yếu tố ảnh hưởng giúp cải thiện kỹ năng và chất lượng chăm sóc bà mẹ, trẻ sơ sinh.

  2. Quản lý y tế và lãnh đạo Trung tâm Y tế: Tham khảo để xây dựng kế hoạch đào tạo, giám sát và cải thiện điều kiện làm việc nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện quy trình.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sinh sản.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan hoạch định chính sách y tế: Cung cấp bằng chứng khoa học để xây dựng chính sách, chương trình can thiệp nhằm giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh tại vùng khó khăn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh gồm những bước nào?
    Quy trình gồm 7 bước chính: tư vấn cho sản phụ, tiếp xúc da kề da ngay sau thai sổ, tiêm oxytocin, kẹp dây rốn muộn và cắt dây rốn một thì, kéo dây rốn có kiểm soát, xoa tử cung, tư vấn và hỗ trợ bà mẹ cho con bú sớm. Mỗi bước đều có vai trò quan trọng trong việc giảm biến chứng sau sinh.

  2. Tại sao việc tiếp xúc da kề da ngay sau sinh lại quan trọng?
    Tiếp xúc da kề da giúp điều hòa thân nhiệt cho trẻ, tăng cường sự gắn kết mẹ-con, kích thích trẻ bú sớm và giảm nguy cơ hạ thân nhiệt. Nghiên cứu cho thấy trẻ được da kề da ít khóc hơn và mẹ dễ dàng cho con bú hơn.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc thực hiện quy trình?
    Trình độ chuyên môn và thâm niên công tác của hộ sinh, thái độ tích cực, nhận thức đúng về quy trình, sự phối hợp của sản phụ và điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện.

  4. Làm thế nào để cải thiện tỷ lệ thực hiện các bước tư vấn trong quy trình?
    Cần tăng cường đào tạo chuyên sâu, tổ chức các buổi tập huấn, giám sát chặt chẽ và xây dựng các tài liệu hướng dẫn cụ thể. Đồng thời, nâng cao nhận thức của sản phụ qua truyền thông và tư vấn trực tiếp.

  5. Thời gian thực hiện quy trình trung bình là bao lâu?
    Phần lớn quy trình được thực hiện trong khoảng 30 phút, có trường hợp kéo dài đến 55 phút hoặc hơn tùy theo tình trạng sản phụ và trẻ sơ sinh. Thời gian này đảm bảo đủ để thực hiện đầy đủ các bước chăm sóc thiết yếu.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả thực trạng thực hiện quy trình chăm sóc thiết yếu bà mẹ, trẻ sơ sinh tại Trung tâm Y tế huyện Tân Lạc với tỷ lệ tuân thủ cao, đặc biệt các bước quan trọng như tiêm oxytocin, da kề da, kẹp dây rốn muộn và xoa tử cung đạt trên 90%.
  • Một số bước tư vấn và kỹ thuật như lưu ý không cắt tầng sinh môn thường quy và tư vấn hợp tác xoa đáy tử cung còn thấp, cần được cải thiện.
  • Yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm trình độ chuyên môn, thâm niên công tác, thái độ của hộ sinh, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp của sản phụ.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, giám sát, cải thiện cơ sở vật chất và truyền thông nhằm nâng cao chất lượng thực hiện quy trình.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc chuẩn hóa và nâng cao chất lượng chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh tại tuyến huyện, góp phần giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế tuyến huyện nên triển khai các chương trình đào tạo và giám sát thường xuyên, đồng thời cải thiện điều kiện vật chất để đảm bảo quy trình chăm sóc thiết yếu được thực hiện đầy đủ và hiệu quả. Để biết thêm chi tiết và áp dụng thực tiễn, quý độc giả và cán bộ y tế có thể liên hệ Trung tâm Y tế huyện Tân Lạc hoặc Trường Đại học Y tế công cộng.