Nghiên cứu tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm tại Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Đông
• Người hướng dẫn: Nguyễn Quốc Tế
• Trường học: Khoa Học Xã Hội Việt Nam
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Nghiên Cứu Tác Động Của Chuyển Dịch Cơ Cấu Ngành Kinh Tế Đến Việc Làm Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Án Ti Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Việt Nam

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
• 0.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu trên thế giới
• 1.2. Các nghiên cứu lý thuyết về xu hướng dịch chuyển cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 1.3. Các nghiên cứu thực nghiệm về xu hướng dịch chuyển cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 1.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.4.1. Các nghiên cứu lý thuyết liên quan đến dịch chuyển cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 1.4.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về xu hướng dịch chuyển cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 1.5. Kết quả nghiên cứu được kế thừa và khoảng trống nghiên cứu của luận án
• 2. CHƯƠNG 2: SỞ LÝ LUẬN VÀ MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ ĐẾN VIỆC LÀM
• 2.1. Lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 2.2. Cơ cấu ngành kinh tế và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
• 2.3. Mối quan hệ biện chứng giữa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm trong quá trình tăng trưởng kinh tế
• 2.4. Tổng quan các mô hình lý thuyết liên quan đến mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 2.4.1. Quy luật tăng năng suất lao động của Fisher (1935)
• 2.4.2. Lý thuyết hai khu vực của Lewis – Ranis – Fei
• 2.4.3. Lý thuyết hai khu vực của Jorgenson
• 2.4.4. Lý thuyết ba khu vực của Oshima
• 2.4.5. Lý thuyết chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Moshe Syrquin
• 2.5. Những nhân tố chính ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế với việc làm và xây dựng khung phân tích cho đề tài nghiên cứu
• 2.6. Cơ sở phương pháp luận các mô hình phân tích mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm
• 2.6.1. Phương pháp kiểm định nhân quả Granger
• 2.6.2. Phương pháp vector và hệ số co giãn
• 2.6.3. Phương pháp phân tích chuyển dịch tỷ trọng của ngành
• 2.7. Dữ liệu nghiên cứu
• 2.8. Kinh nghiệm việc thực hiện chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm ở một số quốc gia và khu vực
• 2.8.1. Kinh nghiệm của Nhật Bản
• 2.8.2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc
• 2.8.3. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm ở Thái Lan
• 2.8.4. Một số bài học kinh nghiệm
• 3. CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ THỰ TRẠNG VÀ PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ ĐẾN VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM
• 3.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm ở Việt Nam giai đoạn 1991 - 2017
• 3.1.1. Cơ cấu GDP theo ngành kinh tế
• 3.1.2. Cơ cấu vốn đầu tư theo ngành kinh tế
• 3.1.3. Cơ cấu lao động và năng suất lao động của các ngành trong nền kinh tế
• 3.2. Đánh giá tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm bằng các phương pháp định lượng
• 3.2.1. Sử dụng kiểm định nhân quả Granger để xác định mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và việc làm ở Việt Nam
• 3.2.2. Sử dụng phương pháp vector và hệ số co giãn để đánh giá tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến số lượng việc làm ở Việt Nam
• 3.2.3. Sử dụng phương pháp SS để xem xét tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến tăng trưởng năng suất lao động ở Việt Nam
• 3.3. Phân tích những tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm
• 3.3.1. Tác động tích cực của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm
• 3.3.2. Tác động tiêu cực của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm
• 3.3.3. Nguyên nhân gây ra tác động tiêu cực của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đến việc làm
• 4. CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ NHẰM TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC ĐẾN VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM
• 4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước và yêu cầu của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm tác động tích cực đến việc làm ở Việt Nam
• 4.1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước
• 4.1.2. Yêu cầu của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm tác động tích cực đến việc làm ở Việt Nam
• 4.2. Định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm tác động tích cực đến việc làm ở Việt Nam từ nay đến năm 2035
• 4.3. Một số giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm tác động tích cực đến việc làm đến năm 2035
• 4.3.1. Nhóm giải pháp về chính sách của Chính phủ
• 4.3.2. Nhóm giải pháp về nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp
• 4.3.3. Nhóm giải pháp về tạo việc làm và nâng cao năng suất lao động
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH VÀ CÔNG BỐ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành đến việc làm

Chuyển dịch cơ cấu ngành đóng vai trò quan trọng trong việc định hình thị trường lao động tại Việt Nam. Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến số lượng việc làm mà còn tác động đến chất lượng công việc. Theo nghiên cứu, khi cơ cấu ngành dịch chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, việc làm có xu hướng gia tăng trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này cũng tạo ra thách thức về việc làm cho những lao động chưa qua đào tạo hoặc làm việc trong các ngành truyền thống. Việc chuyển dịch cơ cấu ngành cần được thực hiện một cách đồng bộ với chính sách phát triển nguồn nhân lực để đảm bảo rằng lao động có thể thích ứng với những thay đổi trong cơ cấu ngành. "Việc làm là hy vọng; việc làm là hoà bình; việc làm có thể làm cho các nƣớc d bị tổn thƣơng trở nên vững mạnh" (Jim Yong Kim).

1.1. Tác động tích cực của chuyển dịch cơ cấu ngành

Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế mang lại nhiều lợi ích cho thị trường lao động. Sự chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ không chỉ tạo ra nhiều việc làm hơn mà còn nâng cao chất lượng việc làm. Các ngành công nghiệp chế biến và dịch vụ hiện đại thường yêu cầu kỹ năng cao hơn, điều này thúc đẩy nhu cầu đào tạo và phát triển kỹ năng cho lao động. Hơn nữa, việc chuyển dịch này cũng góp phần vào sự gia tăng năng suất lao động. Theo số liệu, năng suất lao động trong ngành công nghiệp và dịch vụ cao gấp nhiều lần so với nông nghiệp, điều này cho thấy sự cần thiết phải chuyển dịch cơ cấu ngành để tạo ra việc làm có chất lượng. Từ đó, có thể thấy rằng, chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu ngành là rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm bền vững.

1.2. Tác động tiêu cực của chuyển dịch cơ cấu ngành

Mặc dù có nhiều tác động tích cực, chuyển dịch cơ cấu ngành cũng gây ra những thách thức không nhỏ cho thị trường lao động. Một số lao động trong các ngành truyền thống, đặc biệt là nông nghiệp, có thể bị mất việc làm do sự chuyển dịch này. Điều này dẫn đến tình trạng thất nghiệp hoặc thiếu việc làm cho những người lao động chưa qua đào tạo. Hơn nữa, sự chuyển dịch này có thể tạo ra sự bất bình đẳng trong việc làm, khi mà những người có trình độ cao được hưởng lợi nhiều hơn, trong khi những người lao động giản đơn lại bị bỏ lại phía sau. Để khắc phục tình trạng này, cần có các chính sách hỗ trợ đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho lao động, nhằm giúp họ có thể chuyển đổi sang các ngành nghề mới một cách hiệu quả.

II. Đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành và việc làm ở Việt Nam

Trong giai đoạn 1991 - 2017, cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam đã có sự chuyển dịch rõ rệt từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Số liệu cho thấy, tỷ trọng nông nghiệp trong GDP đã giảm đáng kể, trong khi tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ tăng lên. Tuy nhiên, việc làm trong khu vực nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ cao, cho thấy rằng nhiều lao động vẫn phụ thuộc vào lĩnh vực này. Sự chuyển dịch này chưa đồng bộ với việc nâng cao chất lượng lao động, dẫn đến tình trạng lao động giản đơn vẫn chiếm ưu thế. Để đạt được mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại, Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành, đồng thời thực hiện các chính sách phát triển nguồn nhân lực để nâng cao chất lượng lao động. "Sự phát triển của nền kinh tế không thể tách rời khỏi sự phát triển của nguồn nhân lực".

2.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành

Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành ở Việt Nam cho thấy sự gia tăng đáng kể của ngành công nghiệp và dịch vụ. Trong giai đoạn này, ngành công nghiệp đã có sự phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ngành chế biến và chế tạo, đóng góp lớn vào GDP và tạo ra nhiều việc làm. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm cho một bộ phận lớn lao động, đặc biệt là ở vùng nông thôn. Tình trạng này cho thấy sự cần thiết phải có các chính sách hỗ trợ chuyển dịch cơ cấu ngành một cách hợp lý, nhằm vừa đảm bảo việc làm cho lao động nông nghiệp, vừa thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ.

2.2. Đánh giá tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành đến việc làm

Đánh giá tác động của chuyển dịch cơ cấu ngành đến việc làm ở Việt Nam cho thấy rằng, mặc dù có sự gia tăng về số lượng việc làm trong các ngành công nghiệp và dịch vụ, nhưng chất lượng việc làm lại không đồng đều. Nhiều lao động trong ngành dịch vụ vẫn làm việc trong các lĩnh vực có thu nhập thấp và không ổn định. Điều này phản ánh sự cần thiết phải có các chính sách phát triển nguồn nhân lực, nhằm nâng cao kỹ năng cho lao động và tạo ra việc làm có chất lượng hơn. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc tạo ra việc làm bền vững không chỉ phụ thuộc vào sự chuyển dịch cơ cấu ngành, mà còn cần có sự hỗ trợ từ chính sách giáo dục và đào tạo nghề.

III. Định hướng và giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành

Để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm tạo ra nhiều việc làm có chất lượng hơn, Việt Nam cần có một kế hoạch chiến lược rõ ràng và cụ thể. Điều này bao gồm việc xác định các ngành mũi nhọn cần phát triển, đồng thời hỗ trợ đào tạo và nâng cao kỹ năng cho lao động. Chính phủ cần có các chính sách khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghiệp chế biến và dịch vụ, nhằm tạo ra nhiều việc làm hơn cho người lao động. Hơn nữa, cần thiết phải tăng cường hợp tác giữa các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp để đảm bảo rằng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. "Chuyển dịch cơ cấu ngành không chỉ là một yêu cầu cấp thiết mà còn là một cơ hội để tạo ra việc làm bền vững".

3.1. Định hướng phát triển chuyển dịch cơ cấu ngành

Định hướng phát triển chuyển dịch cơ cấu ngành cần tập trung vào việc phát triển các ngành có giá trị gia tăng cao, như công nghiệp chế biến, công nghệ thông tin và dịch vụ chất lượng cao. Điều này không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra nhiều việc làm có chất lượng cho người lao động. Hơn nữa, cần phát triển các ngành nghề mới phù hợp với xu hướng toàn cầu, như công nghệ xanh và kinh tế số, để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong tương lai.

3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng việc làm

Để nâng cao chất lượng việc làm, cần thực hiện các giải pháp như cải cách hệ thống giáo dục và đào tạo nghề, nhằm đảm bảo rằng lao động có đủ kỹ năng và năng lực để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Chính phủ cũng cần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ mới, nhằm nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm. "Nâng cao chất lượng việc làm là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của nền kinh tế".