Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng nhằm phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, với diện tích tự nhiên 57.666 ha và dân số khoảng 20.000 người, chương trình xây dựng NTM được triển khai từ năm 2011 với mục tiêu hoàn thành 100% số xã đạt chuẩn NTM vào năm 2020. Huyện Ba Chẽ có điều kiện tự nhiên đặc thù với địa hình đồi núi, tài nguyên rừng phong phú, đất nông - lâm nghiệp chiếm 93,2% diện tích, tạo thuận lợi cho phát triển nông nghiệp và lâm nghiệp. Tuy nhiên, huyện cũng đối mặt với nhiều khó khăn như cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, sản xuất nông nghiệp manh mún, thu nhập bình quân đầu người thấp (4,7 triệu đồng/người/năm năm 2010), tỷ lệ hộ nghèo cao (48,08% năm 2010).

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Ba Chẽ, xác định những khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý nhà nước từ năm 2011 đến 2019, với định hướng đến năm 2020, trên địa bàn 7 xã và 1 thị trấn của huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn miền núi, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực của các cơ quan nhà nước nhằm ổn định và phát triển xã hội, thông qua việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động xã hội theo pháp luật.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: NTM là khu vực nông thôn được phát triển toàn diện, hiện đại hóa kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển sản xuất bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, bảo vệ môi trường sinh thái và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

  • Mô hình quản lý nhà nước về xây dựng NTM: Bao gồm các nội dung chính như hoạch định chiến lược, xây dựng quy hoạch, ban hành văn bản pháp luật, tổ chức chỉ đạo thực hiện, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát và đánh giá kết quả.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, chương trình mục tiêu quốc gia, bộ tiêu chí quốc gia về NTM, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp phân tích định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các cơ quan nhà nước huyện Ba Chẽ, Chi cục Thống kê huyện, Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các xã trên địa bàn, các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các tài liệu chuyên ngành liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ 7 xã và 1 thị trấn thuộc huyện Ba Chẽ làm đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và sát thực tế.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu phát triển, so sánh tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM qua các năm; phân tích nội dung các văn bản quản lý nhà nước; so sánh với các nghiên cứu tương tự ở các địa phương khác; tổng hợp ý kiến từ các cán bộ quản lý và người dân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2019, với định hướng đến năm 2020, nhằm đánh giá quá trình triển khai và hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Ba Chẽ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ xây dựng NTM tại huyện Ba Chẽ: Đến năm 2018, có 2/7 xã đạt chuẩn NTM (Lương Mông, Thanh Lâm), tăng 2 xã so với năm 2010. Dự kiến năm 2019 có thêm 2 xã đạt chuẩn, nâng tổng số lên 4 xã, và đến năm 2020 dự kiến đạt 6/7 xã, đạt 85,7% kế hoạch tỉnh giao. Số tiêu chí bình quân đạt 16,6 tiêu chí/xã, không còn xã dưới 10 tiêu chí.

  2. Thu nhập và giảm nghèo: Thu nhập bình quân khu vực nông thôn năm 2018 đạt 30,3 triệu đồng/người/năm, ước năm 2019 đạt 34 triệu đồng, tăng gần gấp đôi so với năm 2015 (17,5 triệu đồng). Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 48,08% năm 2010 xuống còn 9,44% năm 2018, ước giảm tiếp xuống 5,96% năm 2019.

  3. Cơ sở hạ tầng phát triển: 100% xã có quy hoạch xây dựng NTM được phê duyệt; 85,7% xã đạt tiêu chí giao thông với 100% đường xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa; 100% xã đạt tiêu chí thủy lợi với diện tích tưới chủ động đạt 85,2%; 100% xã có điện lưới quốc gia, tỷ lệ hộ sử dụng điện an toàn đạt 98,1%; 71,4% xã đạt tiêu chí trường học với 13/17 trường học đạt chuẩn quốc gia; 100% xã có nhà văn hóa và sân thể thao phục vụ cộng đồng.

  4. Nguồn lực đầu tư: Tổng nguồn vốn hỗ trợ xây dựng NTM giai đoạn 2016-2018 là khoảng 937 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm khoảng 20%, còn lại là vốn huy động từ doanh nghiệp, người dân và tín dụng, thể hiện sự đa dạng hóa nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Ba Chẽ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM, đặc biệt là sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập và giảm nghèo. Việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng như giao thông, thủy lợi, điện, trường học và văn hóa đã tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Nguyên nhân thành công chủ yếu do sự lãnh đạo quyết liệt của cấp ủy Đảng, sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan quản lý nhà nước, sự tham gia tích cực của người dân và huy động hiệu quả các nguồn lực. Việc ban hành nhiều văn bản chính sách, kế hoạch cụ thể và tổ chức bộ máy quản lý chặt chẽ từ huyện đến xã đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

So sánh với các nghiên cứu tại các huyện miền núi khác, Ba Chẽ có tiến độ xây dựng NTM tương đối nhanh và hiệu quả, mặc dù còn nhiều khó khăn về địa hình, nguồn lực và trình độ dân trí. Các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo và tiến độ đạt các tiêu chí NTM sẽ minh họa rõ nét quá trình phát triển.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như nguồn lực ngân sách địa phương hạn chế, nhận thức của một bộ phận dân cư và cán bộ còn chưa đồng đều, sản xuất nông nghiệp manh mún, chưa khai thác hết tiềm năng đất đai và tài nguyên rừng. Đây là những thách thức cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức: Đẩy mạnh truyền thông về vai trò, trách nhiệm của người dân trong xây dựng NTM, khắc phục tư tưởng trông chờ, ỷ lại. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện và xã, trong vòng 1 năm.

  2. Hoàn thiện và nâng cao năng lực bộ máy quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ các cấp, đặc biệt cán bộ chuyên trách NTM. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo, trong 2 năm tới.

  3. Đa dạng hóa và huy động hiệu quả các nguồn lực tài chính: Tăng cường huy động vốn từ doanh nghiệp, tín dụng, cộng đồng và các chương trình hỗ trợ, đồng thời quản lý chặt chẽ, minh bạch nguồn vốn. Chủ thể: Ban Quản lý dự án NTM huyện, các phòng ban liên quan, liên tục trong giai đoạn 2020-2025.

  4. Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, bền vững: Xây dựng các vùng sản xuất tập trung, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác để nâng cao giá trị sản phẩm. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các xã, trong 3 năm tới.

  5. Củng cố và phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ: Ưu tiên đầu tư nâng cấp giao thông nội đồng, thủy lợi, điện, trường học và y tế để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Chủ thể: UBND huyện, các sở ngành tỉnh, trong kế hoạch đầu tư 5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý nhà nước trong xây dựng NTM, áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Luật, Quản lý nhà nước, Phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và học tập.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể quần chúng: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong huy động nguồn lực và vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM.

  4. Các địa phương có điều kiện tương tự huyện Ba Chẽ: Tham khảo kinh nghiệm, mô hình tổ chức, giải pháp quản lý nhà nước để áp dụng phù hợp với đặc điểm địa phương mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, hạ tầng và đời sống nông thôn theo các tiêu chí NTM.

  2. Huyện Ba Chẽ đã đạt được những kết quả gì trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2018, 2/7 xã đạt chuẩn NTM, thu nhập bình quân nông thôn tăng gần gấp đôi so với năm 2015, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 48% xuống dưới 10%, cơ sở hạ tầng như giao thông, thủy lợi, điện, trường học được cải thiện đáng kể.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại Ba Chẽ là gì?
    Bao gồm nguồn lực ngân sách hạn chế, địa hình đồi núi phức tạp, sản xuất nông nghiệp manh mún, nhận thức của một bộ phận dân cư và cán bộ còn hạn chế, cùng với sự phân tán dân cư gây khó khăn trong huy động nguồn lực.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM là gì?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn lực tài chính, phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững và củng cố cơ sở hạ tầng đồng bộ.

  5. Ai là chủ thể chính trong xây dựng nông thôn mới?
    Chủ thể chính là các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, cùng với sự tham gia tích cực của người dân nông thôn.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Chẽ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Thu nhập bình quân đầu người tăng gần gấp đôi, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, cơ sở hạ tầng được cải thiện đồng bộ.
  • Hệ thống tổ chức quản lý từ huyện đến xã được kiện toàn, các chính sách và kế hoạch được ban hành và triển khai hiệu quả.
  • Vẫn còn tồn tại những khó khăn về nguồn lực, nhận thức và điều kiện tự nhiên cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đảm bảo xây dựng NTM bền vững đến năm 2020 và các năm tiếp theo.

Next steps: Tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện chính sách huy động nguồn lực, đẩy mạnh phát triển sản xuất và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Call to action: Các cơ quan quản lý và cộng đồng cần chung tay thực hiện các giải pháp đề xuất để xây dựng nông thôn mới ngày càng phát triển, bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.