Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) ở các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, với tổng số 5 trường THCS được khảo sát, gồm Trường THCS Quảng Chính, Quảng Khê, Quảng Trường, Tiên Trang và Nguyễn Bá Ngọc, công tác quản lý hoạt động TCM theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp (NLNN) giáo viên đang được quan tâm đặc biệt. Tổng số 135 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia khảo sát đã cung cấp dữ liệu quan trọng về thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TCM.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Quảng Xương theo hướng phát triển NLNN, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên. Nghiên cứu tập trung trong năm học 2021-2022, với phạm vi địa lý cụ thể tại huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, cán bộ quản lý trường học và tổ trưởng chuyên môn trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động TCM, đồng thời góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên. Lý thuyết quản lý được vận dụng theo quan điểm của Harold Koontz và Bùi Minh Hiền, nhấn mạnh quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. Mô hình quản lý hoạt động TCM tập trung vào chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động chuyên môn của tổ.

Về phát triển năng lực nghề nghiệp, nghiên cứu dựa trên chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông theo Thông tư số 20/2018/TT-BGDĐT, trong đó xác định 5 tiêu chuẩn và 15 tiêu chí về phẩm chất nhà giáo, phát triển chuyên môn, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và ứng dụng công nghệ thông tin. Các khái niệm chính bao gồm: tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, năng lực nghề nghiệp giáo viên THCS và phát triển năng lực nghề nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm 135 phiếu khảo sát từ cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường THCS huyện Quảng Xương, cùng với các cuộc phỏng vấn sâu và quan sát thực tế hoạt động tổ chuyên môn. Cỡ mẫu gồm 90 giáo viên và 45 cán bộ quản lý (bao gồm Ban Giám hiệu, tổ trưởng và tổ phó chuyên môn).

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, phân tích tần suất, trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm qua phần mềm Excel và các công cụ thống kê toán học. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2021-2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, cũng như khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò hoạt động tổ chuyên môn: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động TCM trong phát triển năng lực nghề nghiệp và nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, 15% còn lại chưa đánh giá đúng mức vai trò này, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  2. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn: Các buổi sinh hoạt chuyên môn được tổ chức trung bình 1 lần/2 tuần, nhưng có tới 40% giáo viên phản ánh các buổi sinh hoạt còn mang tính hình thức, chưa tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực nghề nghiệp. Tỷ lệ giáo viên tham gia tích cực trong các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn đạt khoảng 60%.

  3. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Khoảng 70% cán bộ quản lý cho biết việc lập kế hoạch và chỉ đạo hoạt động TCM được thực hiện nghiêm túc, song 30% phản ánh việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động còn hạn chế, thiếu cơ sở khoa học và mang tính kinh nghiệm. Việc sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động TCM được đánh giá ở mức trung bình với 65% trường có đủ điều kiện tối thiểu.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan: Yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực quản lý của cán bộ quản lý và tinh thần trách nhiệm của giáo viên có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý hoạt động TCM. Yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, kinh phí và sự hỗ trợ từ các tổ chức đoàn thể cũng đóng vai trò quan trọng, trong đó 40% trường gặp khó khăn về kinh phí và trang thiết bị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Quảng Xương đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức hoạt động, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Việc các buổi sinh hoạt chuyên môn chưa thực sự đổi mới và mang tính hình thức phản ánh sự thiếu đồng bộ trong chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, mức độ tổ chức sinh hoạt chuyên môn và phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên tại Quảng Xương còn thấp hơn khoảng 10-15%.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ hạn chế về năng lực quản lý của cán bộ quản lý, thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất và kinh phí, cũng như chưa có cơ chế khen thưởng, động viên phù hợp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, mức độ tổ chức sinh hoạt chuyên môn và đánh giá hiệu quả hoạt động TCM tại từng trường, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm cần cải thiện.

Những phát hiện này khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý, đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt chuyên môn, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí để hỗ trợ hoạt động TCM theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp, nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn: Khuyến khích áp dụng sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, sinh hoạt theo chủ đề thực tiễn, tăng cường dự giờ, thảo luận chuyên môn nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên. Thực hiện ngay từ đầu năm học, do tổ trưởng chuyên môn và Ban Giám hiệu các trường chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, khoa học, minh bạch và công khai kết quả đánh giá để làm cơ sở điều chỉnh hoạt động. Thời gian triển khai trong quý 2 năm học, do Ban Giám hiệu phối hợp với tổ chuyên môn thực hiện.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí: Phối hợp với các cấp chính quyền và xã hội hóa giáo dục để đảm bảo phòng học, phòng sinh hoạt chuyên môn được trang bị đầy đủ máy tính, máy chiếu, thiết bị hỗ trợ dạy học hiện đại. Kinh phí cần được bố trí hợp lý trong kế hoạch ngân sách hàng năm của nhà trường và Phòng Giáo dục. Thời gian thực hiện trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động tổ chuyên môn, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại các trường THCS.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới sinh hoạt chuyên môn, phát triển năng lực nghề nghiệp và nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên và nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn để đạt mục tiêu phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Tại sao phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên lại quan trọng?
    Phát triển năng lực nghề nghiệp giúp giáo viên nâng cao kiến thức, kỹ năng và phẩm chất, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và chất lượng học sinh. Ví dụ, giáo viên được bồi dưỡng thường xuyên sẽ áp dụng phương pháp dạy học tích cực hiệu quả hơn.

  3. Các hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn phổ biến hiện nay?
    Bao gồm sinh hoạt theo nghiên cứu bài học, sinh hoạt theo chủ đề, dự giờ thăm lớp, họp tổ chuyên môn, nghiên cứu khoa học và tham quan thực tế. Mỗi hình thức giúp giáo viên trao đổi, học hỏi và phát triển chuyên môn.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động tổ chuyên môn?
    Yếu tố chủ quan như nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý, tinh thần trách nhiệm của giáo viên đóng vai trò quyết định. Ngoài ra, điều kiện khách quan như cơ sở vật chất và kinh phí cũng ảnh hưởng đáng kể.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn?
    Cần nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý, đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt chuyên môn, tăng cường kiểm tra, đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất, đồng thời xây dựng cơ chế khen thưởng, động viên phù hợp để khuyến khích giáo viên tham gia tích cực.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Quảng Xương đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức hoạt động, nhưng còn nhiều hạn chế về đổi mới sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra, đánh giá.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, trong đó năng lực quản lý và điều kiện cơ sở vật chất là những điểm cần cải thiện.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới nội dung sinh hoạt, tăng cường kiểm tra, đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các nhà quản lý giáo dục, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện mô hình quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên tại các trường THCS.