Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tổ chuyên môn (HĐTCM) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng học tập của học sinh và phát triển văn hóa nhà trường. Tại huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông, với 5 trường trung học phổ thông (THPT) công lập và tổng số 216 giáo viên trên 104 lớp, việc quản lý HĐTCM còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ và khoa học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý HĐTCM tại các trường THPT trên địa bàn huyện trong giai đoạn năm học 2019-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng chuyên môn, đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp, sinh hoạt tổ chuyên môn và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐTCM. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hiệu trưởng các trường THPT quản lý hoạt động chuyên môn một cách bài bản, khoa học, đồng thời tạo sự tin tưởng của phụ huynh và xã hội đối với chất lượng giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh vai trò lãnh đạo toàn diện của hiệu trưởng trong quản lý HĐTCM. Lý thuyết quản lý theo chức năng gồm bốn chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá được áp dụng để phân tích hoạt động quản lý HĐTCM. Mô hình quản lý tổ chức chức năng được sử dụng để xây dựng cơ cấu tổ chức HĐTCM trong trường THPT, với các vai trò cụ thể của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn (TTCM) và giáo viên. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, Chuẩn nghề nghiệp giáo viên, và các phương pháp dạy học tích cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát bằng phiếu hỏi với 112 đối tượng gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, TTCM và giáo viên tại 5 trường THPT huyện Đắk R’lấp năm 2021.
  • Phỏng vấn sâu 20 cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ thực trạng quản lý HĐTCM.
  • Quan sát trực tiếp các hoạt động tổ chuyên môn tại trường.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả với phần mềm Excel, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn và phân loại mức độ thực trạng theo thang điểm 0-4. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ đối tượng quản lý và giáo viên tại các trường nghiên cứu nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Thời gian nghiên cứu từ năm học 2019-2020 đến 2020-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của HĐTCM: Đa số cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá HĐTCM có vai trò rất quan trọng trong nâng cao chất lượng dạy và học với điểm trung bình 3,5/4, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% chưa nhận thức đầy đủ về vai trò này.

  2. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn: Các trường THPT có kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn nhưng chưa đồng bộ, chỉ khoảng 60% tổ chuyên môn thực hiện đầy đủ các nội dung như xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng chuyên môn, sinh hoạt chuyên đề. Tỉ lệ giáo viên tham gia sinh hoạt chuyên môn đều đặn đạt khoảng 75%.

  3. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Quản lý HĐTCM của hiệu trưởng và phó hiệu trưởng còn mang tính hình thức, chưa có sự chỉ đạo chặt chẽ và kiểm tra đánh giá thường xuyên. Điểm trung bình về quản lý HĐTCM đạt 2,3/4, thuộc mức trung bình khá. Có sự khác biệt quản lý giữa các trường, với 3 trường quản lý khá tốt, 2 trường còn hạn chế.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐTCM: Các yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của hiệu trưởng, năng lực TTCM và tinh thần làm việc của giáo viên có ảnh hưởng lớn với mức độ ảnh hưởng trung bình khá (2,5-3,2 điểm). Yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại và kinh phí tổ chức hoạt động được đánh giá ở mức khá thấp, khoảng 1,8 điểm, gây khó khăn cho việc tổ chức HĐTCM hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý HĐTCM tại các trường THPT huyện Đắk R’lấp còn nhiều hạn chế do thiếu sự đồng bộ trong lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá. Nguyên nhân chủ yếu là do hiệu trưởng và phó hiệu trưởng chưa thực sự quan tâm đúng mức, thiếu kỹ năng quản lý chuyên môn sâu và chưa có cơ chế hỗ trợ, động viên hiệu quả cho TTCM và giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tương tự. Việc thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại cũng làm giảm hiệu quả hoạt động chuyên môn, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điểm trung bình nhận thức, biểu đồ tỉ lệ thực hiện các hoạt động tổ chuyên môn và bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý cho hiệu trưởng và phó hiệu trưởng: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý HĐTCM theo chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Mục tiêu nâng điểm quản lý HĐTCM lên trên 3,5 trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Xây dựng quy trình quản lý HĐTCM chuẩn hóa và đồng bộ: Ban hành quy chế quản lý HĐTCM chi tiết, hướng dẫn cụ thể các bước lập kế hoạch, tổ chức sinh hoạt, đánh giá và khen thưởng. Thời gian áp dụng trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THPT.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học hiện đại: Ưu tiên trang bị phòng họp tổ chuyên môn, thiết bị trình chiếu, phòng thí nghiệm và công nghệ thông tin để hỗ trợ hoạt động chuyên môn. Mục tiêu nâng mức độ ảnh hưởng của yếu tố khách quan lên trên 3 điểm trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT.

  4. Xây dựng cơ chế động viên, khen thưởng và khuyến khích giáo viên, TTCM: Thiết lập chính sách khen thưởng kịp thời, minh bạch dựa trên kết quả đánh giá hoạt động tổ chuyên môn và cá nhân. Thời gian thực hiện ngay từ năm học tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Hội đồng thi đua khen thưởng nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Nắm bắt các biện pháp quản lý HĐTCM hiệu quả, nâng cao năng lực lãnh đạo và tổ chức hoạt động chuyên môn.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ trong tổ chuyên môn, cách xây dựng kế hoạch và tổ chức sinh hoạt chuyên đề, nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp phòng, sở: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong quản lý HĐTCM.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn trong trường phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý HĐTCM là quá trình hiệu trưởng tác động có mục đích đến các hoạt động chuyên môn của tổ nhằm huy động tối đa nguồn lực giáo viên để đạt mục tiêu giáo dục. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt và kiểm tra đánh giá hoạt động tổ chuyên môn.

  2. Tại sao quản lý HĐTCM lại quan trọng đối với trường THPT?
    HĐTCM quyết định chất lượng dạy học và giáo dục của nhà trường. Quản lý tốt giúp đánh giá đúng năng lực giáo viên, điều chỉnh kế hoạch giảng dạy và nâng cao chất lượng giáo dục, tạo niềm tin với phụ huynh và xã hội.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý HĐTCM?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của hiệu trưởng, năng lực tổ trưởng chuyên môn, tinh thần làm việc của giáo viên; và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, kinh phí tổ chức hoạt động.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý HĐTCM?
    Cần tăng cường đào tạo kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng, xây dựng quy trình quản lý chuẩn hóa, đầu tư cơ sở vật chất, đồng thời thiết lập cơ chế động viên, khen thưởng minh bạch cho giáo viên và tổ chuyên môn.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế, phân tích dữ liệu bằng thống kê mô tả với phần mềm Excel để đánh giá thực trạng quản lý HĐTCM.

Kết luận

  • HĐTCM là hoạt động trọng yếu quyết định chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Đắk R’lấp, tuy nhiên quản lý hiện còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ và khoa học.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý HĐTCM.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, chuẩn hóa quy trình và cải thiện điều kiện vật chất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông địa phương.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2022-2025 để cải thiện quản lý HĐTCM tại các trường THPT huyện Đắk R’lấp.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp triển khai các giải pháp nhằm phát huy tối đa hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn, hướng tới mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.