Quản Lý Hoạt Động Dạy Học Môn Khoa Học Tự Nhiên Ở Trường Trung Học Cơ Sở Huyện Thanh Trì, Hà Nội

• Tác giả: Hoàng Khắc Hiền
• Người hướng dẫn: TS. Lương Việt Thái
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
• Đề tài: Quản Lý Hoạt Động Dạy Học Khoa Học Tự Nhiên Tại Trường Trung Học Cơ Sở Huyện Thanh Trì
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ NĂNG ĐÃ HỌC VÀO THỰC TIỄN
• 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 1.2. Các nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.3. Các nghiên cứu trong nước
• 1.4. Một số khái niệm cơ bản
• 1.4.1. Khái niệm hoạt động dạy học
• 1.4.2. Quản lý hoạt động dạy học
• 1.4.3. Khái niệm năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.4.4. Khái niệm dạy học theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.4.5. Quản lý hoạt động dạy học môn khoa học tự nhiên theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.4.6. Một số vấn đề lý luận về hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.5. Vị trí, vai trò của môn KHTN trong chương trình giáo dục phổ thông
• 1.6. Chương trình KHTN ở THCS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018
• 1.7. Hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.8. Nội dung quản lý hoạt động dạy học Khoa học tự nhiên ở trường THCS theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.9. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học khoa học tự nhiên theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn ở trường THCS
• 1.10. Tổ chức hoạt động dạy học khoa học tự nhiên theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn ở trường THCS
• 1.11. Kiểm tra hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn ở trường THCS
• 1.12. Đảm bảo điều kiện dạy học môn KHTN ở các trường THCS theo định hướng vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 1.13. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn ở trường THCS
• 1.14. Kết luận Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ NĂNG ĐÃ HỌC VÀO THỰC TIỄN
• 2.1. Đặc điểm các trường THCS huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội
• 2.2. Đặc điểm tình hình kinh tế-xã hội huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội
• 2.3. Tình hình phát triển giáo dục huyện Thanh Trì
• 2.4. Kết quả khảo sát các trường THCS huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội
• 2.4.1. Tổ chức khảo sát thực trạng
• 2.4.2. Mục đích khảo sát
• 2.4.3. Nội dung khảo sát
• 2.4.4. Phương thức khảo sát
• 2.4.5. Cách tính thang đo
• 2.5. Thực trạng Quản lý hoạt động dạy học môn KHTN ở các Trường THCS huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 2.6. Đánh giá thực trạng dạy học môn KHTN ở các Trường THCS huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 2.7. Đánh giá thực trạng hoạt động học môn KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 2.8. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 2.9. Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 2.10. Đánh giá chung về thực trạng
• 2.11. Mặt hạn chế và nguyên nhân
• 2.12. Kết luận Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH TRÌ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ NĂNG ĐÃ HỌC VÀO THỰC TIỄN
• 3.1. Những nguyên tắc trong việc đề xuất biện pháp
• 3.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
• 3.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
• 3.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, tính đồng bộ của các biện pháp
• 3.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của các biện pháp
• 3.6. Nguyên tắc đảm bảo tính đặc thù
• 3.7. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì - Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 3.7.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho đội ngũ CBQL, GV dạy KHTN, nhân viên thiết bị thí nghiệm ở các trường THCS Huyện Thanh Trì về hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 3.7.2. Chỉ đạo lập kế hoạch dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 3.7.3. Tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn ở các trường THCS Huyện Thanh Trì
• 3.7.4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá và sử dụng trong kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn ở các trường THCS Huyện Thanh Trì
• 3.7.5. Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ GV dạy KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì về chuyên môn, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá trong dạy học KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn
• 3.7.6. Tăng cường khai thác sử dụng có hiệu quả CSVC, TBDH để thực hiện hiệu quả hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn ở các trường THCS huyện Thanh Trì
• 3.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp
• 3.9. Khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp
• 3.9.1. Giới thiệu về khảo nghiệm, tiến hành khảo nghiệm
• 3.9.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
• 3.10. Kết luận Chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Quản Lý Dạy Học KHTN THCS Thanh Trì 55 ký tự

Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc quản lý hoạt động dạy học KHTN THCS Thanh Trì theo hướng phát triển năng lực trở nên cấp thiết. Giáo dục KHTN đóng vai trò then chốt trong việc hình thành thế giới quan khoa học, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo cho học sinh. Nghị quyết 29-NQ/TW của Đảng nhấn mạnh sự cần thiết chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất người học. Điều này đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp quản lý và giảng dạy môn KHTN. Môn KHTN giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực đã được hình thành ở cấp tiểu học; hoàn thiện tri thức, kĩ năng nền tảng và phương pháp học tập để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề. Việc dạy và học môn KHTN ở THCS sao cho hiệu quả là một vấn đề thách thức đối với giáo viên cũng như các nhà quản lý giáo dục. Các nhà quản lý giáo dục cần nghiên cứu các biện pháp để dạy học các nội dung môn KHTN đem lại hiệu quả như mục tiêu chương trình môn học.

1.1. Tầm quan trọng của dạy học KHTN THCS hiện nay

Dạy học KHTN không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn, giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Môn học KHTN là môn học bắt buộc ở cấp THCS giúp học sinh phát triển PC, NL đã được hình thành ở cấp tiểu học; hoàn thiện tri thức, kĩ năng nền tảng và phư ng pháp học tập để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề. Giáo dục khoa học tự nhiên giúp học sinh dần hình thành và phát triển năng lực khoa học tự nhiên qua quan sát và thực nghiệm, vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.

1.2. Mục tiêu của quản lý hoạt động dạy học KHTN

Mục tiêu chính là nâng cao chất lượng dạy và học, đảm bảo học sinh nắm vững kiến thức, phát triển kỹ năng và vận dụng kiến thức vào thực tế. Đồng thời, cần tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và đam mê khoa học của học sinh. Bên cạnh vai trò góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung cho học sinh, giáo dục khoa học tự nhiên có sứ mệnh hình thành và phát triển thế giới quan khoa học ở học sinh; đóng vai trò chủ đạo trong việc giáo dục học sinh tinh thần khách quan, tình yêu thiên nhiên, tôn trọng các quy luật của tự nhiên để từ đó biết ứng xử với tự nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững xã hội và môi trường.

II. Thách Thức Trong Dạy Học Khoa Học Tự Nhiên tại Thanh Trì 58 ký tự

Mặc dù có vai trò quan trọng, việc dạy học Khoa học tự nhiên THCS Thanh Trì vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Đó là sự thiếu hụt về cơ sở vật chất, trang thiết bị thí nghiệm, đội ngũ giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ về phương pháp dạy học mới. Ngoài ra, việc đánh giá năng lực học sinh còn mang tính hình thức, chưa thực sự khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện. Hiện tượng “thầy đọc trò viết” vẫn còn tồn tại. Việc xác định Quản lý dạy học môn KHTN theo hướng phát triển kiến thức, kĩ năng chưa được nghiên cứu cụ thể. Năng lực giáo viên dạy học tích hợp gồm những thành tố gì? Tiêu chí đánh giá từng thành tố? Các chỉ báo cụ thể cho từng mức độ chưa được các tác giả nghiên cứu thấu đáo.

2.1. Thiếu hụt về cơ sở vật chất và trang thiết bị

Nhiều trường THCS ở Thanh Trì còn thiếu phòng thí nghiệm, thiết bị dạy học hiện đại, ảnh hưởng đến chất lượng thực hành và trải nghiệm của học sinh. Đây là một rào cản lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh. CSVC, TBDH để thực hiện hiệu quả hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn ở các trường THCS huyện Thanh Trì còn hạn chế.

2.2. Năng lực giáo viên và phương pháp giảng dạy

Một số giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp dạy học tích cực, chưa có khả năng thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh. Điều này dẫn đến việc dạy học còn mang tính truyền thống, chưa phát huy được tính chủ động của học sinh. Giáo viên cần được bồi dưỡng chuyên môn, phư ng pháp dạy học và kiểm tra đánh giá trong dạy học KHTN theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn.

III. Cách Đổi Mới Phương Pháp Dạy Học KHTN THCS tại Thanh Trì 59 ký tự

Để khắc phục những hạn chế, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Đổi mới phương pháp dạy học KHTN THCS Thanh Trì cần tập trung vào việc tăng cường hoạt động trải nghiệm, thực hành, ứng dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Cần khuyến khích giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên. Dạy học g n với phát triển NL là một yêu c u cấp bách, tất yếu và phù hợp với xu thế phát triền của xã hội. Dạy học theo quan điểm tích hợp, với mục tiêu là phát triển NL ở người học, giúp người học có khả năng giải quyết và thích nghi nhanh chóng với sự biến đổi của xã hội hiện đại là một phư ng án phù hợp cho những yêu c u đã nêu ở trên.

3.1. Áp dụng phương pháp dạy học STEM vào KHTN

Dạy học STEM giúp học sinh vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn, phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm. Giáo viên cần được đào tạo để có thể thiết kế và tổ chức các bài học STEM hiệu quả. Giáo dục khoa học tự nhiên giúp học sinh dần hình thành và phát triển năng lực khoa học tự nhiên qua quan sát và thực nghiệm, vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống; đồng thời cùng với các môn Toán, Vật lí, Hoá học, Sinh học, Công nghệ, Tin học thực hiện giáo dục STEM, một trong những xu hướng giáo dục được coi trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới và được quan tâm thích đáng trong đổi mới giáo dục phổ thông của Việt Nam.

3.2. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo

Các hoạt động trải nghiệm như thí nghiệm, thực hành, tham quan, dã ngoại giúp học sinh khám phá thế giới xung quanh, củng cố kiến thức và phát triển kỹ năng. Các hoạt động này cần được thiết kế phù hợp với trình độ của học sinh và gắn liền với nội dung bài học. Hoạt động trải nghiệm KHTN nào phù hợp cho THCS Thanh Trì cần được nghiên cứu và thiết kế phù hợp với điều kiện địa phương.

3.3. Sử dụng ứng dụng CNTT trong dạy học KHTN

Ứng dụng CNTT sẽ giúp cho các bài giảng trở nên sinh động, hấp dẫn, giúp học sinh dễ hiểu và nhớ lâu hơn. Nên có những phần mềm mô phỏng thí nghiệm để học sinh có thể thực hành ngay tại nhà, phục vụ việc học. Ứng dụng CNTT nào hiệu quả trong dạy học KHTN THCS Thanh Trì cần được lựa chọn và áp dụng một cách sáng tạo.

IV. Bí Quyết Nâng Cao Chất Lượng Dạy Học KHTN THCS Thanh Trì 57 ký tự

Nâng cao chất lượng dạy học KHTN THCS Thanh Trì đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, giáo viên, học sinh và phụ huynh. Cần xây dựng môi trường học tập tích cực, thân thiện, tạo điều kiện cho học sinh phát triển toàn diện. Đánh giá năng lực học sinh cần chú trọng đến kỹ năng vận dụng kiến thức, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo. Một trong những vấn đề có tính quyết định đến việc nâng cao chất lượng giáo dục là phải đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy học trong mỗi nhà trường. Trong mỗi nhà trường, hoạt động dạy học là hoạt động chủ đạo, quan trọng nhất và được đặt lên hàng đ u. Do đó, việc nâng cao chất lượng dạy học luôn được coi là nhiệm vụ c bản, đ u tiên, quan trọng nhất của các nhà trường, đây chính là điều kiện để các nhà trường tồn tại và phát triển.

4.1. Bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng cho giáo viên

Giáo viên cần được bồi dưỡng thường xuyên về kiến thức chuyên môn, phương pháp dạy học mới, kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học hiện đại. Các buổi tập huấn, hội thảo chuyên đề là cơ hội để giáo viên trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau. Bồi dưỡng giáo viên KHTN THCS Thanh Trì cần tập trung vào những gì để nâng cao năng lực giảng dạy.

4.2. Xây dựng môi trường học tập tích cực

Môi trường học tập cần tạo sự thoải mái, thân thiện, khuyến khích sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau. Cần tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ khoa học để phát triển niềm đam mê với khoa học. Việc này sẽ khuyến khích học sinh yêu thích và chủ động học tập môn KHTN.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Nghiên Cứu Dạy Học KHTN tại Thanh Trì 60 ký tự

Nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn trong dạy học KHTN THCS Thanh Trì rất cần thiết. Điều này bao gồm việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp dạy học mới, phát triển các bài tập ứng dụng, và xây dựng các mô hình dạy học phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Các nghiên cứu sư phạm ứng dụng giúp giáo viên có cơ sở khoa học để cải tiến phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục. Thời gian qua, giáo dục nước ta đã và đang tiếp cận những quan điểm, phư ng pháp dạy học (PPDH) mới, hiện đại h n để phát huy được năng lực người học và để phù hợp với xu thế phát triển của toàn c u. Tuy nhiên, những thay đổi này chưa thực sự rõ rệt, vẫn c n tồn tại những bất cập yếu k m ở một vài n i, những kiểu dạy học theo lối một chiều, hiện tượng “th y đọc tr viết” vẫn c n diễn ra.

5.1. Đánh giá hiệu quả của phương pháp STEM

Cần thực hiện các nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học STEM trong việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở để điều chỉnh và hoàn thiện phương pháp dạy học. Đánh giá thực trạng dạy học môn KHTN ở các Trường THCS huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn.

5.2. Xây dựng bài tập ứng dụng thực tế

Các bài tập cần gắn liền với các vấn đề thực tế trong cuộc sống, giúp học sinh thấy được sự liên hệ giữa kiến thức và thực tiễn. Ví dụ, bài tập về ô nhiễm môi trường, tiết kiệm năng lượng, an toàn giao thông. Đánh giá thực trạng hoạt động học môn KHTN ở các trường THCS Huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học vào thực tiễn.

VI. Tương Lai Quản Lý Dạy Học KHTN THCS Tại Thanh Trì 55 ký tự

Với sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, sự nỗ lực của đội ngũ giáo viên và sự hưởng ứng của học sinh, tương lai của việc quản lý hoạt động dạy học KHTN THCS tại Thanh Trì hứa hẹn nhiều triển vọng. Cần tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Ở Việt Nam, Khoa học giáo dục thế giới và Việt Nam những năm g n đây đã có những bước tiến đáng kể. Dạy học g n với phát triển NL là một yêu c u cấp bách, tất yếu và phù hợp với xu thế phát triền của xã hội. Dạy học theo quan điểm tích hợp, với mục tiêu là phát triển NL ở người học, giúp người học có khả năng giải quyết và thích nghi nhanh chóng với sự biến đổi của xã hội hiện đại là một phư ng án phù hợp cho những yêu c u đã nêu ở trên.

6.1. Xây dựng mô hình trường học KHTN tiên tiến

Cần xây dựng các mô hình trường học KHTN tiên tiến, áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại, trang bị cơ sở vật chất đầy đủ và tạo môi trường học tập lý tưởng cho học sinh. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

6.2. Phát triển đội ngũ giáo viên KHTN chất lượng cao

Cần có chính sách thu hút và giữ chân giáo viên giỏi, tạo điều kiện cho giáo viên được học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng. Đồng thời, cần có cơ chế đánh giá công bằng, khách quan để khuyến khích giáo viên phấn đấu và cống hiến.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường trung học cơ sở (THCS) huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội, việc quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học tự nhiên (KHTN) theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn đang là một thách thức lớn. Theo báo cáo khảo sát năm học 2022-2023, có khoảng 300 học sinh và 50 cán bộ quản lý, giáo viên tham gia nghiên cứu thực trạng, cho thấy nhiều bất cập trong công tác quản lý và tổ chức dạy học môn KHTN. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn KHTN tại các trường THCS huyện Thanh Trì, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực vận dụng kiến thức và kỹ năng của học sinh. Nghiên cứu tập trung trong năm học 2022-2024, với phạm vi khảo sát tại các trường THCS trên địa bàn huyện Thanh Trì. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến công tác quản lý giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo và phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, kết hợp với các quan điểm giáo dục phát triển năng lực. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

• Lý thuyết tâm lý học phát triển của J. Piaget: nhấn mạnh quá trình tiếp nhận và thích nghi của học sinh trong việc xây dựng cấu trúc nhận thức, giúp thiết kế hoạt động dạy học phù hợp với trình độ phát triển nhận thức của học sinh THCS.

• Lý thuyết tâm lý xã hội của Vygotsky: tập trung vào vai trò của tương tác xã hội và vùng phát triển gần trong việc hỗ trợ học sinh phát triển năng lực, từ đó đề xuất phương pháp dạy học tích cực, tương tác và hợp tác.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, năng lực vận dụng kiến thức kỹ năng vào thực tiễn, dạy học theo hướng phát triển năng lực, và quản lý giáo dục theo định hướng kết quả đầu ra. Môn KHTN được hiểu là tổ hợp tích hợp các kiến thức và kỹ năng từ vật lý, hóa học, sinh học nhằm phát triển năng lực khoa học tự nhiên cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật Giáo dục, Nghị quyết 29-NQ/TW, chương trình giáo dục phổ thông 2018, các báo cáo của Sở GD&ĐT Hà Nội, Phòng GD huyện Thanh Trì, cùng với khảo sát thực tế tại 15 trường THCS huyện Thanh Trì.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng; phân tích định lượng qua khảo sát với cỡ mẫu gồm 300 học sinh, 50 cán bộ quản lý và giáo viên, 34 nhân viên thiết bị thí nghiệm. Phân tích số liệu bằng phần mềm Excel để xác định các yếu tố ảnh hưởng và đánh giá mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong hai năm học 2022-2023 và 2023-2024, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn KHTN còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên phản ánh việc xây dựng kế hoạch dạy học chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn. Thời khóa biểu chưa linh hoạt, ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học tích hợp.

2. Phương pháp dạy học chưa phát huy tối đa năng lực vận dụng kiến thức: Chỉ khoảng 40% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như học theo dự án, học qua vấn đề. Tình trạng dạy học truyền thống, thầy đọc trò chép vẫn còn phổ biến, làm giảm hiệu quả phát triển năng lực học sinh.

3. Kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực vận dụng: Khoảng 55% giáo viên cho biết việc kiểm tra chủ yếu tập trung vào kiến thức lý thuyết, chưa đa dạng hình thức đánh giá để đo lường năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học còn hạn chế: Khoảng 70% trường khảo sát thiếu thiết bị thí nghiệm hiện đại, ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động thực hành, thí nghiệm theo hướng phát triển năng lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý hoạt động dạy học chưa được chú trọng toàn diện, đặc biệt là trong việc xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và kiểm tra đánh giá. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi chuyển đổi sang chương trình giáo dục phổ thông 2018. Việc thiếu đồng bộ trong quản lý dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao, học sinh chưa phát triển đầy đủ năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Biểu đồ phân tích mức độ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và hình thức kiểm tra đa dạng sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch giữa yêu cầu đổi mới và thực tế triển khai. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, phù hợp với xu hướng phát triển giáo dục hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo về phương pháp dạy học tích cực, thiết kế bài giảng theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng. Mục tiêu đạt 80% giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng, do Phòng GD&ĐT huyện Thanh Trì phối hợp với các trung tâm đào tạo thực hiện.

2. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học môn KHTN theo hướng tích hợp và phát triển năng lực: Ban giám hiệu các trường THCS cần phối hợp tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch năm học và kế hoạch bài học chi tiết, đảm bảo tính liên kết giữa các phân môn và tăng cường vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Thời gian hoàn thành kế hoạch trong quý đầu năm học.

3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá đa dạng và phù hợp với năng lực vận dụng: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức, áp dụng các hình thức kiểm tra thực hành, dự án, thuyết trình bên cạnh kiểm tra lý thuyết. Mục tiêu nâng tỷ lệ học sinh đạt năng lực vận dụng trên 70% trong 2 năm tới, do tổ chuyên môn và giáo viên thực hiện.

4. Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Phối hợp với các cấp quản lý và cộng đồng để nâng cấp phòng thí nghiệm, trang bị thiết bị hiện đại phục vụ dạy học tích hợp và thực hành. Kế hoạch đầu tư được triển khai trong 2 năm, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý hoạt động dạy học môn KHTN, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

2. Giáo viên bộ môn KHTN tại các trường THCS: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, thiết kế bài giảng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng cho học sinh.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng quản lý giáo dục theo hướng phát triển năng lực, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để đánh giá, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục phổ thông, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực là gì?
   Quản lý hoạt động dạy học môn KHTN theo hướng phát triển năng lực là quá trình tổ chức, điều hành, giám sát các hoạt động dạy và học nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn. Ví dụ, giáo viên thiết kế bài học tích hợp các phân môn và tổ chức hoạt động thực hành để học sinh giải quyết vấn đề thực tế.

2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn KHTN?
   Đổi mới phương pháp dạy học giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, từ đó nâng cao năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phương pháp truyền thống thường khiến học sinh thụ động, khó phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn KHTN là gì?
   Bao gồm năng lực chuyên môn của giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn, kế hoạch dạy học và kiểm tra đánh giá. Ví dụ, thiếu thiết bị thí nghiệm hiện đại làm giảm hiệu quả thực hành của học sinh.

4. Làm thế nào để đánh giá năng lực vận dụng kiến thức của học sinh?
   Sử dụng các hình thức kiểm tra đa dạng như bài tập thực hành, dự án, thuyết trình, kết hợp với kiểm tra lý thuyết. Đánh giá không chỉ dựa trên kết quả mà còn chú trọng quá trình học tập và khả năng giải quyết vấn đề thực tế.

5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động dạy học môn KHTN?
   Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên bộ môn KHTN phối hợp chặt chẽ để xây dựng kế hoạch, tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá. Sự phối hợp này đảm bảo hoạt động dạy học hiệu quả và phát triển năng lực học sinh.

Kết luận

• Quản lý hoạt động dạy học môn KHTN ở các trường THCS huyện Thanh Trì còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong xây dựng kế hoạch, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
• Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đa dạng chưa được thực hiện rộng rãi, ảnh hưởng đến phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh.
• Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
• Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp, đổi mới kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
• Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2024, mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo và ứng dụng thực tiễn trong quản lý giáo dục.

Hành động tiếp theo: Các trường THCS huyện Thanh Trì cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời Phòng GD&ĐT phối hợp tổ chức bồi dưỡng và hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực quản lý và dạy học môn KHTN. Để biết thêm chi tiết và nhận tư vấn chuyên sâu, quý độc giả có thể liên hệ với tác giả hoặc các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.