Tổng quan nghiên cứu

Tệ nạn xã hội (TNXH) đang là vấn đề bức xúc tại Việt Nam, đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến học sinh trung học cơ sở (THCS). Theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong một năm học toàn quốc xảy ra gần 1.600 vụ việc học sinh đánh nhau, tương đương khoảng 5 vụ mỗi ngày. Cứ khoảng 5.200 học sinh thì có một vụ đánh nhau, và hơn 11.000 học sinh thì có một em bị buộc thôi học do vi phạm kỷ luật nghiêm trọng. Thống kê của Bộ Công an cũng cho thấy mỗi tháng có hơn 1.000 thanh thiếu niên phạm tội, trong đó độ tuổi từ 14 đến dưới 18 chiếm đến 17%. Tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, tình hình TNXH diễn biến phức tạp với các loại tội phạm như trộm cắp, cố ý gây thương tích và tệ nạn ma túy có chiều hướng gia tăng. Năm 2018, huyện ghi nhận 3 vụ tội phạm ma túy với 4 đối tượng và 7 vụ sử dụng trái phép chất ma túy với 10 đối tượng.

Trước thực trạng đó, công tác quản lý giáo dục phòng, chống tệ nạn xã hội (GDPCTNXH) cho học sinh THCS trở thành nhiệm vụ cấp thiết nhằm ngăn chặn TNXH xâm nhập vào nhà trường, bảo vệ thế hệ trẻ – chủ nhân tương lai của đất nước. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý công tác GDPCTNXH tại các trường THCS trên địa bàn huyện Tuy Phước, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 5 trường THCS đại diện cho các khu vực thị trấn, xã phía Nam, Bắc, Đông và lân cận thị trấn trên địa bàn huyện trong giai đoạn năm học 2016-2017 đến 2017-2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh, đồng thời hỗ trợ công tác phòng ngừa và ngăn chặn TNXH trong học sinh THCS, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục phòng, chống tệ nạn xã hội, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội để thực hiện mục tiêu giáo dục. Quản lý công tác GDPCTNXH là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục, bao gồm quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức và điều kiện hỗ trợ giáo dục phòng, chống TNXH cho học sinh.

  • Lý thuyết giáo dục phòng, chống tệ nạn xã hội: Giáo dục phòng, chống TNXH là quá trình tác động vào nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh nhằm giúp các em hiểu rõ tác hại của TNXH, từ đó tránh xa và tích cực tham gia phòng ngừa. Nội dung giáo dục bao gồm kiến thức pháp luật, kỹ năng sống, thái độ tích cực và hành vi phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, tệ nạn xã hội, giáo dục phòng, chống tệ nạn xã hội, học sinh trung học cơ sở, lực lượng giáo dục tham gia (nhà trường, gia đình, xã hội).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính với cỡ mẫu 310 người, bao gồm 12 cán bộ quản lý (CBQL), 60 giáo viên (GV), 200 học sinh (HS), 5 tổng phụ trách Đội, 20 phụ huynh học sinh (PHHS), đại diện chính quyền địa phương, công an và phòng giáo dục đào tạo huyện Tuy Phước.

Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu khảo sát ý kiến CBQL, GV, HS, PHHS về thực trạng TNXH và công tác GDPCTNXH.
  • Phỏng vấn chuyên sâu với lãnh đạo phòng GD&ĐT, cán bộ công an, các tổ chức đoàn thể.
  • Nghiên cứu tài liệu, báo cáo kinh tế - xã hội, văn bản pháp luật liên quan.
  • Quan sát thực tế các hoạt động giáo dục phòng, chống TNXH tại trường học.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, kết hợp phân tích nội dung định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Thời gian nghiên cứu từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình tệ nạn xã hội tại huyện Tuy Phước: Qua khảo sát và số liệu công an, năm 2018 ghi nhận 3 vụ tội phạm ma túy với 4 đối tượng, 7 vụ sử dụng trái phép chất ma túy với 10 đối tượng, 22 vụ trộm cắp tài sản với 27 đối tượng và 6 vụ cố ý gây thương tích với 36 đối tượng, chiếm 14,29% tổng số vi phạm pháp luật về trật tự xã hội. Đa số đối tượng vi phạm là thanh thiếu niên trong độ tuổi học sinh THCS.

  2. Thực trạng quản lý công tác GDPCTNXH: Khảo sát 310 người cho thấy công tác quản lý còn nhiều hạn chế. Chỉ khoảng 65% CBQL và GV đánh giá công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong phòng chống TNXH là hiệu quả. Mức độ sử dụng các phương pháp giáo dục phòng, chống TNXH như thảo luận nhóm, đóng vai, trò chơi còn thấp, chỉ đạt khoảng 50% mức độ thường xuyên áp dụng.

  3. Nhận thức và thái độ của học sinh: Khoảng 70% học sinh có nhận thức đúng về tác hại của TNXH, tuy nhiên chỉ 55% học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động phòng chống TNXH tại trường. Phụ huynh và giáo viên cũng phản ánh việc thiếu sự quan tâm sâu sát từ gia đình và xã hội là nguyên nhân chính khiến học sinh dễ bị lôi kéo vào TNXH.

  4. Điều kiện hỗ trợ và môi trường giáo dục: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác giáo dục phòng chống TNXH còn thiếu thốn, chỉ đạt khoảng 60% so với yêu cầu. Môi trường sư phạm chưa thực sự lành mạnh, chưa tạo được sự gắn kết chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý giáo dục phòng, chống tệ nạn xã hội tại các trường THCS huyện Tuy Phước còn nhiều bất cập, chủ yếu do hạn chế trong phối hợp liên ngành, thiếu nguồn lực và phương pháp giáo dục chưa đa dạng, hiệu quả chưa cao. So với các nghiên cứu tương tự tại các địa phương khác, tỷ lệ học sinh có nhận thức đúng về TNXH tại Tuy Phước thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao chất lượng giáo dục phòng chống TNXH.

Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội làm giảm hiệu quả công tác phòng ngừa, tạo điều kiện cho TNXH xâm nhập vào học sinh. Môi trường giáo dục chưa thực sự an toàn, lành mạnh cũng là nguyên nhân khiến học sinh dễ bị ảnh hưởng tiêu cực. Các số liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ vi phạm pháp luật theo loại tội phạm và biểu đồ tròn về mức độ áp dụng các phương pháp giáo dục phòng chống TNXH.

Những phát hiện này nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác quản lý giáo dục phòng, chống TNXH trong việc bảo vệ học sinh, đồng thời khẳng định cần có các giải pháp đồng bộ, thiết thực để nâng cao hiệu quả công tác này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, công an, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội nhằm xây dựng mạng lưới phòng chống TNXH hiệu quả. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với UBND huyện và Công an huyện, triển khai trong vòng 12 tháng.

  2. Đổi mới phương pháp giáo dục phòng chống TNXH: Áp dụng đa dạng các phương pháp như thảo luận nhóm, đóng vai, trò chơi, diễn đàn để nâng cao sự tham gia tích cực của học sinh. Cán bộ quản lý và giáo viên cần được tập huấn chuyên sâu về các phương pháp này. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học tiếp theo.

  3. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của gia đình: Tổ chức các buổi tuyên truyền, tập huấn cho phụ huynh về tác hại của TNXH và vai trò của gia đình trong phòng chống TNXH cho con em. Phòng GD&ĐT phối hợp với các tổ chức đoàn thể địa phương thực hiện định kỳ hàng quý.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và môi trường giáo dục: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác giáo dục phòng chống TNXH, xây dựng môi trường học đường thân thiện, an toàn. UBND huyện và các trường THCS cần xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên trong 2 năm tới.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Xây dựng hệ thống tiêu chí kiểm tra, đánh giá công tác GDPCTNXH, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Thực hiện hàng năm dưới sự chỉ đạo của Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý công tác phòng chống TNXH, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên và tổng phụ trách Đội: Áp dụng các phương pháp giáo dục phòng chống TNXH phù hợp với đặc điểm học sinh, tăng cường vai trò giáo dục đạo đức và kỹ năng sống.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, Sở GD&ĐT tỉnh Bình Định: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình và hướng dẫn công tác phòng chống TNXH trong nhà trường.

  4. Các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương và lực lượng công an: Hiểu rõ vai trò phối hợp với nhà trường trong công tác phòng chống TNXH, từ đó triển khai các hoạt động hỗ trợ hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác phòng chống tệ nạn xã hội trong trường THCS lại quan trọng?
    Công tác này giúp ngăn ngừa học sinh tiếp xúc và sa vào các TNXH, bảo vệ sức khỏe, nhân cách và tương lai của thế hệ trẻ, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý công tác giáo dục phòng chống TNXH?
    Bao gồm sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội; nhận thức và trách nhiệm của các lực lượng giáo dục; điều kiện cơ sở vật chất; phương pháp giáo dục và môi trường sư phạm.

  3. Phương pháp giáo dục nào hiệu quả trong phòng chống TNXH cho học sinh THCS?
    Các phương pháp như thảo luận nhóm, đóng vai, trò chơi, diễn đàn giúp học sinh chủ động, tích cực tham gia, nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh TNXH.

  4. Gia đình có vai trò như thế nào trong công tác phòng chống TNXH cho học sinh?
    Gia đình là nền tảng giáo dục đầu tiên, có ảnh hưởng lớn đến nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh. Sự quan tâm, chăm sóc và phối hợp của gia đình giúp học sinh tránh xa TNXH.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục phòng chống TNXH tại các trường THCS?
    Cần tăng cường phối hợp liên ngành, đổi mới phương pháp giáo dục, nâng cao nhận thức gia đình, cải thiện cơ sở vật chất, đồng thời kiểm tra, đánh giá và khen thưởng kịp thời.

Kết luận

  • Tệ nạn xã hội đang là thách thức lớn đối với học sinh THCS tại huyện Tuy Phước, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của các em.
  • Công tác quản lý giáo dục phòng, chống TNXH hiện còn nhiều hạn chế do phối hợp chưa chặt chẽ, phương pháp giáo dục chưa đa dạng và điều kiện hỗ trợ chưa đầy đủ.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực như tăng cường phối hợp liên ngành, đổi mới phương pháp giáo dục, nâng cao vai trò gia đình và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Việc triển khai các giải pháp này cần sự chung tay của các cấp quản lý, nhà trường, gia đình và xã hội nhằm xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm tổ chức tập huấn, xây dựng kế hoạch chi tiết và giám sát thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục phòng, chống TNXH cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Tuy Phước.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ thế hệ tương lai – hãy chung tay xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh!