Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết và kiểm soát nền kinh tế vĩ mô, đồng thời là công cụ chủ đạo để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2021, ngân sách được Trung ương giao là 364.893 tỷ đồng, chiếm 24,79% tổng thu nhập dự toán cả nước. Quận 10 có dự toán thu ngân sách năm 2020 là 845.193 triệu đồng và chi ngân sách tương ứng, tuy nhiên kết dư ngân sách phường 10 trong các năm 2019 và 2020 lần lượt là âm 4,914 triệu đồng và dương 120,780 triệu đồng, cho thấy sự không ổn định trong quản lý thu chi ngân sách địa phương.

Công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Ủy ban nhân dân Phường 10, Quận 10 được nghiên cứu trong giai đoạn 2019-2021 nhằm phân tích thực trạng, đánh giá ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Nghiên cứu tập trung vào các khoản chi thường xuyên, bao gồm chi hành chính, chi sự nghiệp, chi an ninh quốc phòng và các hoạt động đoàn thể, nhằm đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại địa bàn Phường 10, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh, với số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, kế toán của UBND phường và Quận trong giai đoạn 2019-2021. Ý nghĩa nghiên cứu nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế xã hội địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong bối cảnh thực hiện chính quyền đô thị tại TP.HCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, trong đó có lý thuyết “bàn tay vô hình” của Adam Smith (1723) về vai trò của ngân sách trong đảm bảo an ninh quốc phòng, phát triển cơ sở hạ tầng và thúc đẩy kinh tế. Lý thuyết Keynes và mô hình tăng trưởng nội sinh cũng được áp dụng để phân tích tác động của chi tiêu công, đặc biệt là chi thường xuyên, đến tăng trưởng kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ngân sách nhà nước (NSNN): Toàn bộ các khoản thu, chi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định trong một năm tài chính.
  • Chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Khoản chi duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, không làm tăng tài sản hữu hình quốc gia.
  • Quản lý chi ngân sách cấp xã, phường: Quá trình lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán chi ngân sách tại cấp cơ sở, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
  • Phân cấp quản lý ngân sách: Tăng cường tính tự chủ, minh bạch và trách nhiệm trong quản lý ngân sách địa phương.
  • Hiệu quả chi ngân sách: Đánh giá mức độ tiết kiệm, đúng mục đích và đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để thu thập, phân tích và tổng hợp số liệu từ các báo cáo tài chính, kế toán của UBND Phường 10 và Quận 10 trong giai đoạn 2019-2021. Cỡ mẫu là toàn bộ số liệu chi ngân sách thường xuyên của UBND Phường 10 trong ba năm nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu là lấy toàn bộ dữ liệu thứ cấp có sẵn nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Báo cáo tổng hợp thu, chi ngân sách nhà nước của UBND Phường 10 và Quận 10.
  • Số liệu từ Sở Tài chính và Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh.
  • Các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Thông tư 344/2016/TT-BTC.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh tỷ lệ chi thực hiện so với dự toán, phân tích biến động chi theo quý và năm, đánh giá ưu nhược điểm dựa trên các tiêu chí tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình chi ngân sách thường xuyên qua các năm:

    • Năm 2019, tổng chi ngân sách địa phương là 10.696 triệu đồng, chiếm 108,13% dự toán; năm 2020 là 9.639 triệu đồng (98,17%); năm 2021 tăng mạnh lên 26.677 triệu đồng (274,98%).
    • Chi quản lý nhà nước, đảng đoàn thể chiếm tỷ trọng cao nhất, khoảng 7.000 triệu đồng mỗi năm, chiếm trên 95% tổng chi ngân sách.
    • Chi sự nghiệp thông tin tăng từ 5 triệu đồng năm 2019 lên 19 triệu đồng năm 2021, tỷ lệ chi vượt dự toán lên đến 191,6%.
    • Chi công tác dân quân tự vệ và an ninh trật tự duy trì ổn định, chiếm khoảng 1.700-2.000 triệu đồng mỗi năm, tỷ lệ chi thực hiện trên 90%.
    • Chi sự nghiệp giáo dục giảm dần từ 12 triệu đồng năm 2019 xuống còn 9 triệu đồng năm 2021, do vận động xã hội hóa và tăng cường các hoạt động hỗ trợ cộng đồng.

  2. Phân bổ chi theo quý:

    • Các khoản chi thường tập trung cao nhất vào quý 4 hàng năm, chiếm trên 40% tổng chi năm, do các hoạt động dồn vào cuối năm để hoàn thành chỉ tiêu.
    • Chi hội đồng nhân dân giảm mạnh từ năm 2021 do không còn hoạt động từ tháng 7/2021.
    • Chi phí hành chính như điện, nước, văn phòng phẩm có xu hướng giảm nhẹ năm 2020 và 2021 do tinh giản biên chế và nâng cao hiệu quả hoạt động.

  3. Ưu điểm và hạn chế trong quản lý chi:

    • Ưu điểm: Công tác lập dự toán, phân bổ và quyết toán chi ngân sách cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, góp phần duy trì an ninh trật tự và phát triển kinh tế xã hội địa phương.
    • Hạn chế: Việc chi tập trung vào cuối năm gây áp lực tài chính, một số khoản chi chưa tiết kiệm tối đa, đặc biệt chi phí hành chính và hoạt động đoàn thể còn có thể giảm bớt. Công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách cần được tăng cường để tránh lãng phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý chi thường xuyên tại UBND Phường 10 có sự ổn định và tuân thủ pháp luật, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế về phân bổ chi và tiết kiệm chi phí. Việc chi tập trung vào quý cuối năm phản ánh áp lực hoàn thành kế hoạch, tương tự với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về quản lý ngân sách địa phương.

So sánh với các nghiên cứu trước, như của Lê Bá Xuyên (2018) tại Bắc Giang và Trịnh Lê Hoài (2020) tại Đồng Nai, các vấn đề về phân bổ chi và kiểm soát chi thường xuyên cũng là điểm chung cần cải thiện. Việc vận dụng các lý thuyết quản lý ngân sách và mô hình tăng trưởng kinh tế cho thấy chi thường xuyên có vai trò quan trọng trong duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nhưng cần đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chi theo quý và bảng tổng hợp chi theo từng lĩnh vực qua các năm để minh họa rõ ràng xu hướng và biến động chi ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ:

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý chi ngân sách nhằm nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể: UBND Phường 10 phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch Quận 10.

  2. Cải tiến quy trình lập dự toán và chấp hành dự toán chi thường xuyên:

    • Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại để theo dõi, giám sát chi tiết từng khoản chi, tránh chi vượt dự toán và chi không đúng mục đích.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: Bộ phận tài chính - kế toán phường và Kho bạc Nhà nước.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và giám sát chi ngân sách:

    • Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong quản lý chi thường xuyên.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Thanh tra Quận 10, UBND Phường 10.

  4. Khuyến khích tiết kiệm chi phí hành chính và hoạt động đoàn thể:

    • Xây dựng các tiêu chí tiết kiệm năng lượng, văn phòng phẩm và chi phí hoạt động, đồng thời nâng cao nhận thức cán bộ, công chức về tiết kiệm ngân sách.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể: UBND Phường 10 và các đơn vị trực thuộc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương:

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi ngân sách cấp xã, phường.
    • Use case: Cải thiện quy trình quản lý chi thường xuyên, đảm bảo tuân thủ pháp luật.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng:

    • Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến ngân sách địa phương.

  3. Cơ quan thanh tra, kiểm tra tài chính:

    • Sử dụng làm tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát chi ngân sách hiệu quả hơn.
    • Use case: Phát hiện và xử lý các sai phạm trong quản lý chi ngân sách.

  4. Lãnh đạo chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể:

    • Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý chi ngân sách, từ đó phối hợp thực hiện các giải pháp tiết kiệm và nâng cao hiệu quả chi tiêu.
    • Use case: Tăng cường minh bạch và hiệu quả hoạt động tài chính địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là khoản chi duy trì hoạt động thường xuyên của các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị - xã hội, không làm tăng tài sản hữu hình, có tính liên tục và ổn định trong năm tài chính.

  2. Tại sao chi ngân sách thường tập trung vào quý 4?
    Do áp lực hoàn thành kế hoạch và chỉ tiêu ngân sách năm, các đơn vị thường dồn chi vào cuối năm, dẫn đến chi tập trung cao trong quý 4, gây áp lực tài chính và khó khăn trong quản lý.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Cần hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tăng cường kiểm tra, giám sát và xây dựng quy trình chi tiết, minh bạch.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cấp xã?
    Bao gồm phân cấp quản lý ngân sách, năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy, công nghệ thông tin, quy trình lập dự toán và kiểm soát chi, cũng như sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

  5. Vai trò của kiểm toán, thanh tra trong quản lý chi ngân sách?
    Kiểm toán, thanh tra giúp phát hiện sai phạm, đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và tuân thủ pháp luật, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi thường xuyên tại UBND Phường 10, Quận 10 trong giai đoạn 2019-2021 cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, góp phần duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và phát triển kinh tế xã hội địa phương.
  • Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách, với chi quản lý nhà nước và các đoàn thể chiếm tỷ trọng cao nhất.
  • Việc chi tập trung vào quý 4 hàng năm là điểm cần cải thiện để giảm áp lực tài chính và nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các hạn chế về tiết kiệm chi phí hành chính và kiểm soát chi ngân sách cần được khắc phục thông qua các giải pháp tổ chức, công nghệ và giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước tại địa phương trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp cơ sở.

Call to action: Các cơ quan quản lý ngân sách địa phương cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng công nghệ và nâng cao năng lực cán bộ để thực hiện quản lý chi ngân sách hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.