Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những yếu tố then chốt đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế và xã hội. Tại Quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh, với diện tích 2.056 ha và dân số khoảng 410.000 người, công tác quản lý chi NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy tiềm năng kinh tế - xã hội của địa phương. Giai đoạn 2016-2019, tổng chi ngân sách địa phương đạt khoảng 727 tỷ đồng năm 2016, tăng trưởng bình quân 2,53%/năm, phản ánh sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng thương mại - dịch vụ - sản xuất với tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân 11,12%/năm. Tuy nhiên, công tác quản lý chi NSNN tại Quận vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như phân bổ vốn đầu tư dàn trải, quản lý tạm ứng vốn chưa chặt chẽ, và bộ máy ngân sách cấp phường còn yếu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tại Quận Bình Thạnh trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách đến năm 2025 và những năm tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn Quận Bình Thạnh, với đối tượng là hoạt động quản lý chi NSNN do Ủy ban nhân dân Quận thực hiện. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương mà còn làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong việc hoàn thiện quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết phân bổ chi ngân sách: Nhấn mạnh vai trò của chi NSNN trong việc phân phối lại nguồn lực xã hội nhằm đảm bảo các chức năng của Nhà nước, bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.
  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm ba khâu chính là lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán chi ngân sách, thể hiện quá trình quản lý chi NSNN một cách toàn diện và liên tục.
  • Khái niệm quản lý nhà nước: Quản lý chi ngân sách cấp huyện được hiểu là quá trình điều hành, kiểm soát và sử dụng nguồn ngân sách theo đúng quy định pháp luật nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: chi ngân sách nhà nước, phân cấp quản lý ngân sách, dự toán chi ngân sách, thực hiện dự toán, quyết toán ngân sách, và kiểm tra, thanh tra ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thực tế chi NSNN tại Quận Bình Thạnh giai đoạn 2016-2019, các văn bản pháp luật liên quan, nghị quyết của HĐND và UBND Quận, cùng các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu chi ngân sách theo từng lĩnh vực, phân tích so sánh tỷ trọng chi giữa các năm, đánh giá hiệu quả quản lý qua các chỉ tiêu tài chính. Phương pháp phân tích định tính được áp dụng qua thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý tài chính địa phương nhằm làm rõ nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Thu thập số liệu từ toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách thuộc Quận Bình Thạnh và các phòng ban liên quan, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Phân tích thực trạng giai đoạn 2016-2019, đề xuất giải pháp đến năm 2025 và các bước tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách ổn định nhưng chưa đồng bộ: Tổng chi NSĐP năm 2016 đạt 726.960 triệu đồng, tăng 5,7% so với năm 2015, với tốc độ tăng bình quân 2,53%/năm trong giai đoạn 2016-2019. Tuy nhiên, chi ngân sách có xu hướng giảm dần so với dự toán đầu năm, phản ánh sự thận trọng trong điều hành chi tiêu.

  2. Cơ cấu chi ngân sách chuyển dịch theo hướng ưu tiên chi đầu tư phát triển: Tỷ trọng chi đầu tư phát triển tăng lên, tuy nhiên vẫn còn dàn trải và chưa tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm như du lịch, thương mại. Ví dụ, năm 2018 chi vượt dự toán 63,38% chủ yếu do chi chuyển nguồn và ghi chi các khoản viện phí.

  3. Quản lý chi ngân sách còn nhiều hạn chế: Công tác quản lý tạm ứng vốn thanh toán còn lỏng lẻo, chưa có công cụ đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách tại các đơn vị thực hiện khoán chi hành chính. Bộ máy quản lý ngân sách cấp phường còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổng thể.

  4. Hệ thống văn bản pháp lý và tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách được thực hiện đầy đủ: Quận Bình Thạnh áp dụng các quy định của Luật NSNN 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan. Bộ máy quản lý gồm UBND Quận, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước Quận và các đơn vị dự toán phối hợp chặt chẽ trong quản lý chi ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm kinh tế - xã hội của Quận Bình Thạnh, nơi có sự phát triển chưa đồng đều giữa các phường, dẫn đến khó khăn trong cân đối thu chi ngân sách. So với các địa phương như Quận 1 và Quận 7, TP. Hồ Chí Minh, Quận Bình Thạnh chưa tận dụng tối đa nguồn lực ngân sách để tập trung đầu tư phát triển các lĩnh vực thế mạnh. Các biểu đồ so sánh tỷ trọng chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên giữa các quận có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này.

Việc áp dụng nghiêm túc các quy định pháp luật và tổ chức bộ máy quản lý là điểm mạnh, tuy nhiên cần nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát chi ngân sách tại cấp phường để giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước về quản lý chi NSNN tại các địa phương khác, đồng thời bổ sung góc nhìn toàn diện về quản lý chi ngân sách cấp quận trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi NSNN: Tăng cường phân tích, dự báo nhu cầu chi ngân sách dựa trên điều kiện kinh tế - xã hội thực tế của từng phường, đảm bảo dự toán chi cân đối, hợp lý. Thời gian thực hiện: từ năm 2024, do Phòng Tài chính - Kế hoạch chủ trì phối hợp với các đơn vị dự toán.

  2. Tăng cường quản lý chấp hành dự toán chi NSNN: Áp dụng công cụ kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, đặc biệt quản lý tạm ứng vốn và thanh toán chi ngân sách, giảm thiểu chi sai mục đích. Thực hiện thường xuyên, do Kho bạc Nhà nước Quận và cơ quan tài chính phối hợp thực hiện.

  3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi NSNN: Nâng cao chất lượng báo cáo quyết toán, tăng cường thẩm định và kiểm tra quyết toán nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian: hàng năm, do UBND Quận và cơ quan tài chính thực hiện.

  4. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Tổ chức các đợt thanh tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý chi ngân sách, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các đơn vị sử dụng ngân sách. Chủ thể thực hiện: Thanh tra Quận phối hợp với các cơ quan liên quan, triển khai từ năm 2024.

  5. Đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi ngân sách cho cán bộ cấp quận và phường. Thời gian: kế hoạch đào tạo hàng năm, do UBND Quận phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý chi ngân sách, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả tại cấp quận, phường.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành tài chính công, quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi NSNN cấp quận, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các cơ quan hoạch định chính sách tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách phân bổ ngân sách phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương.

  4. Đơn vị sử dụng ngân sách và các tổ chức kiểm toán, thanh tra: Nâng cao nhận thức về trách nhiệm quản lý, sử dụng ngân sách đúng mục đích, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình lập dự toán, thực hiện và quyết toán các khoản chi ngân sách theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính công hiệu quả, phục vụ các chức năng của Nhà nước.

  2. Tại sao quản lý chi ngân sách cấp quận lại quan trọng?
    Cấp quận là cấp quản lý gần nhất với thực tiễn địa phương, quản lý chi ngân sách hiệu quả tại đây góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an sinh và ổn định chính trị.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi ngân sách tại Quận Bình Thạnh là gì?
    Bao gồm phân bổ vốn đầu tư dàn trải, quản lý tạm ứng vốn chưa chặt chẽ, thiếu công cụ đánh giá hiệu quả chi ngân sách, và bộ máy quản lý cấp phường còn yếu.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách gồm những gì?
    Hoàn thiện lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi tiêu, nâng cao chất lượng quyết toán, đẩy mạnh thanh tra kiểm tra và đào tạo cán bộ quản lý.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, luận văn cung cấp khung lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn có thể tham khảo để cải thiện quản lý chi ngân sách tại các địa phương có điều kiện tương tự.

Kết luận

  • Luận văn hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận, tập trung nghiên cứu tại Quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2016-2019.
  • Phân tích chi tiết chu trình quản lý chi ngân sách gồm lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán, đồng thời đánh giá các hạn chế trong quản lý chi ngân sách địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN, bao gồm hoàn thiện dự toán, kiểm soát chi tiêu, quyết toán, thanh tra và đào tạo cán bộ.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần hỗ trợ các nhà quản lý tài chính công địa phương trong việc điều hành ngân sách hiệu quả hơn.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong các giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý tài chính địa phương nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý ngân sách.