Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng của các đô thị lớn, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại cấp xã, phường ngày càng trở nên quan trọng nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, với dân số khoảng 43.259 người và diện tích 269,43 ha, là một địa bàn có tốc độ đô thị hóa nhanh, đòi hỏi công tác quản lý chi NSNN phải được thực hiện chặt chẽ, minh bạch và hiệu quả. Giai đoạn nghiên cứu từ 2018 đến 2022 cho thấy tổng thu ngân sách trên địa bàn năm 2020 đạt khoảng 24.945 triệu đồng, trong đó ngân sách cấp trên chiếm 10.933 triệu đồng. Tuy nhiên, việc quản lý chi NSNN tại phường còn tồn tại một số hạn chế như lập dự toán chưa sát với thực tế, tổ chức chi ngân sách còn bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn phường Trung Văn trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lý chi NSNN gồm lập dự toán, tổ chức thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát chi ngân sách cấp xã. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền địa phương trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường Trung Văn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào quản lý chi ngân sách cấp xã. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Xác định ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung, phản ánh các quan hệ phân phối và lợi ích kinh tế nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước. Quản lý chi ngân sách là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách một cách hiệu quả, tuân thủ các nguyên tắc pháp luật và chính sách tài chính quốc gia.

  2. Mô hình quản lý chi ngân sách cấp xã: Bao gồm các nội dung chính như lập dự toán chi ngân sách, tổ chức thực hiện dự toán, quyết toán chi ngân sách và kiểm tra, giám sát chi ngân sách. Mô hình này nhấn mạnh nguyên tắc công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý chi ngân sách cấp xã.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: ngân sách nhà nước, ngân sách địa phương, ngân sách cấp xã, chi ngân sách nhà nước, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, kiểm tra giám sát ngân sách, và các nguyên tắc quản lý chi ngân sách như tuân thủ pháp luật, cân đối ngân sách, minh bạch và tiết kiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp để đảm bảo tính toàn diện và khách quan:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo phát triển kinh tế - xã hội của phường Trung Văn và quận Nam Từ Liêm giai đoạn 2018-2022; các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước; các nghiên cứu, bài báo khoa học có liên quan.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông qua phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý, kế toán phường Trung Văn, cán bộ phòng Tài chính - Kế hoạch quận và cán bộ Kho bạc Nhà nước quận Nam Từ Liêm nhằm đánh giá thực trạng và các vấn đề tồn tại trong quản lý chi ngân sách.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả: Sử dụng các chỉ số tuyệt đối, tương đối, tỷ lệ phần trăm để mô tả biến động chi ngân sách qua các năm.

  • Phân tích so sánh: So sánh số liệu thực hiện chi ngân sách với dự toán đầu năm, so sánh giữa các năm để đánh giá mức độ hoàn thành và hiệu quả quản lý.

  • Phân tích tổng hợp: Kết hợp các kết quả phân tích định tính và định lượng để đưa ra nhận định toàn diện về thực trạng quản lý chi ngân sách tại phường Trung Văn.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 5 đối tượng chủ chốt: Phó Chủ tịch phường, cán bộ kế toán phường, 2 cán bộ phòng Tài chính - Kế hoạch quận và 1 cán bộ Kho bạc Nhà nước quận. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, chọn lọc theo vai trò và kinh nghiệm quản lý ngân sách nhằm đảm bảo thu thập thông tin chuyên sâu, có giá trị thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập dự toán chi ngân sách chưa sát thực tế: Qua phân tích số liệu giai đoạn 2018-2022, tỷ lệ dự toán chi ngân sách phường Trung Văn thường thấp hơn quyết toán chi thực tế khoảng 15-20%. Việc bổ sung ngân sách trong năm chiếm tỷ lệ lớn, vượt gấp 1,5 lần so với dự toán đầu năm, cho thấy công tác lập dự toán còn thiếu chính xác và chưa phản ánh đầy đủ nhu cầu chi tiêu thực tế.

  2. Tổ chức thực hiện dự toán chi ngân sách còn bất cập: Khoảng 30% các khoản chi thường xuyên chưa được thực hiện đúng tiến độ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc phân bổ nguồn lực chưa ưu tiên đúng mức cho các nhiệm vụ trọng điểm như an sinh xã hội, đầu tư phát triển hạ tầng.

  3. Công tác quyết toán chi ngân sách được thực hiện đầy đủ nhưng còn chậm trễ: Tỷ lệ báo cáo quyết toán chi ngân sách đúng hạn đạt khoảng 75%, còn 25% báo cáo bị chậm trễ hoặc có sai sót nhỏ trong hồ sơ quyết toán. Điều này làm giảm hiệu quả giám sát và đánh giá công tác quản lý ngân sách.

  4. Kiểm tra, giám sát chi ngân sách được tăng cường nhưng chưa đồng bộ: Số lần kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng tăng trung bình 10% mỗi năm, tuy nhiên vẫn còn tồn tại tình trạng sai phạm nhỏ chưa được xử lý triệt để, đặc biệt trong việc chi sai mục đích và chi vượt thẩm quyền.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ cơ chế quản lý tài chính chưa đồng bộ, trách nhiệm quản lý ngân sách của cán bộ còn hạn chế về năng lực và trình độ chuyên môn. So với các nghiên cứu tại các địa phương tương đồng, kết quả cho thấy phường Trung Văn có mức độ hoàn thiện quản lý chi ngân sách tương đối, nhưng vẫn cần cải thiện về tính chính xác trong lập dự toán và hiệu quả kiểm soát chi tiêu.

Việc lập dự toán chưa sát thực tế có thể do thiếu thông tin đầy đủ về nhu cầu chi tiêu và chưa áp dụng các công cụ phân tích dự báo hiện đại. Tổ chức thực hiện dự toán còn bất cập phản ánh sự thiếu linh hoạt trong phân bổ nguồn lực và chưa có cơ chế ưu tiên rõ ràng cho các nhiệm vụ trọng điểm. Công tác quyết toán chậm trễ ảnh hưởng đến khả năng đánh giá và điều chỉnh chính sách tài chính kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự toán so với quyết toán chi ngân sách qua các năm, biểu đồ đường thể hiện tiến độ thực hiện chi thường xuyên, và bảng tổng hợp số lần kiểm tra, giám sát cùng kết quả xử lý vi phạm. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại và xu hướng biến động trong quản lý chi ngân sách phường Trung Văn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách: Áp dụng các phương pháp dự báo khoa học, tăng cường thu thập thông tin thực tế về nhu cầu chi tiêu, đảm bảo dự toán sát với thực tế. Mục tiêu nâng tỷ lệ dự toán sát với quyết toán lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận tài chính - kế toán phường phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch quận.

  2. Tăng cường tổ chức thực hiện dự toán chi ngân sách: Ưu tiên phân bổ nguồn lực cho các nhiệm vụ trọng điểm như an sinh xã hội, đầu tư phát triển hạ tầng, đảm bảo tiến độ chi tiêu theo kế hoạch. Thiết lập cơ chế giám sát tiến độ chi tiêu hàng quý. Chủ thể thực hiện: UBND phường, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  3. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán chi ngân sách: Rà soát, hoàn thiện quy trình lập báo cáo quyết toán, tăng cường đào tạo cán bộ kế toán về kỹ năng lập hồ sơ quyết toán đúng quy định. Mục tiêu đạt tỷ lệ quyết toán đúng hạn trên 95% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận kế toán phường, Phòng Tài chính - Kế hoạch quận.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát chi ngân sách: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát đồng bộ, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng dân cư. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát chi ngân sách để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận, Kho bạc Nhà nước, UBND phường.

  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý chi ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý ngân sách, đồng thời tăng cường đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm công vụ. Chủ thể thực hiện: UBND quận, các cơ quan đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực lập dự toán, tổ chức thực hiện và giám sát chi ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND các phường, xã: Tham khảo để xây dựng các chính sách, giải pháp quản lý chi ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Phòng Tài chính - Kế hoạch quận, huyện: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện quy trình quản lý, kiểm tra, giám sát ngân sách cấp xã, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, học tập về quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở, đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã là gì?
    Quản lý chi ngân sách cấp xã là quá trình lập dự toán, tổ chức thực hiện, quyết toán và kiểm tra, giám sát các khoản chi ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính công hiệu quả, tuân thủ pháp luật và đáp ứng các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  2. Tại sao lập dự toán chi ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán chi ngân sách giúp xác định kế hoạch chi tiêu phù hợp với nguồn lực và nhu cầu thực tế, tạo cơ sở cho việc phân bổ ngân sách hiệu quả, tránh lãng phí và đảm bảo cân đối ngân sách.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cấp xã?
    Bao gồm chính sách pháp luật, điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, năng lực cán bộ quản lý, tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ thông tin và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát chi ngân sách?
    Cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và thực hiện công khai, minh bạch các khoản chi ngân sách.

  5. Giải pháp nào giúp cải thiện công tác quyết toán chi ngân sách?
    Hoàn thiện quy trình lập hồ sơ quyết toán, đào tạo cán bộ kế toán, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các sai phạm trong quyết toán để đảm bảo tính chính xác và kịp thời.

Kết luận

  • Quản lý chi ngân sách nhà nước tại phường Trung Văn giai đoạn 2018-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về lập dự toán, tổ chức thực hiện và kiểm soát chi tiêu.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu gồm cơ chế quản lý tài chính, năng lực cán bộ và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện lập dự toán, tăng cường tổ chức thực hiện, nâng cao chất lượng quyết toán, kiểm tra giám sát và đào tạo cán bộ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý chi ngân sách cấp xã, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội bền vững của phường Trung Văn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách tại địa phương bạn!