Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là huyết mạch của nền kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), quốc phòng an ninh và thực hiện các chính sách xã hội. Ở cấp huyện, NSNN là nguồn lực tài chính chủ yếu để chính quyền thực hiện các hoạt động quản lý nhà nước và phát triển KT-XH địa phương. Huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk, với vị trí địa lý chiến lược và diện tích tự nhiên khoảng 141 nghìn ha, là vùng kinh tế trọng điểm phía Tây tỉnh Đắk Lắk. Giai đoạn 2019-2022, tổng thu NSNN của huyện ước đạt 591 tỷ đồng, vượt 129% dự toán tỉnh giao và 124,9% dự toán huyện giao, trong khi tổng chi NSNN ước đạt 511 tỷ đồng, đạt 117,2% dự toán tỉnh giao. Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, công tác quản lý NSNN tại huyện vẫn còn tồn tại hạn chế như hiệu quả sử dụng chi ngân sách chưa cao, công tác lập dự toán mang tính hình thức và kỷ luật tài chính chưa nghiêm túc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý NSNN tại huyện Buôn Đôn trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động thu, chi ngân sách cấp huyện, dựa trên số liệu thu thập từ các cơ quan tài chính, kho bạc và các đơn vị dự toán trên địa bàn huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý tài chính địa phương, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, thúc đẩy phát triển KT-XH bền vững tại huyện Buôn Đôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: NSNN được xem là công cụ tài chính của Nhà nước để điều tiết kinh tế vĩ mô, phân phối lại thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội. Chu trình ngân sách gồm ba khâu chính: lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  • Lý thuyết phân cấp quản lý ngân sách: Phân cấp quản lý ngân sách nhằm xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của các cấp chính quyền trong việc quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi và các khoản bổ sung ngân sách, đảm bảo tính chủ động và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách cấp huyện, phân cấp ngân sách, chu trình ngân sách, nguyên tắc quản lý ngân sách (thống nhất, đầy đủ, trung thực, công khai, quy trách nhiệm).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Buôn Đôn, Kho bạc Nhà nước huyện, các đơn vị dự toán và các báo cáo tài chính giai đoạn 2019-2022.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê để tổng hợp số liệu thu chi ngân sách; phương pháp so sánh để đối chiếu thực trạng quản lý ngân sách của huyện Buôn Đôn với các huyện lân cận; phương pháp phân tích định lượng nhằm đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách dựa trên các chỉ tiêu thu, chi và tỷ lệ thực hiện dự toán.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị dự toán và các cơ quan quản lý ngân sách cấp huyện, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho phân tích.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2023, tập trung vào số liệu ngân sách giai đoạn 2019-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu ngân sách: Tổng thu NSNN huyện Buôn Đôn giai đoạn 2019-2022 đạt khoảng 591 tỷ đồng, vượt 129% dự toán tỉnh giao và 124,9% dự toán huyện giao. Thu từ các khoản thuế như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế tiêu thụ đặc biệt chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách.

  2. Tình hình chi ngân sách: Tổng chi NSNN ước đạt 511 tỷ đồng, đạt 117,2% dự toán tỉnh giao và 114% dự toán huyện giao, giảm 8% so với cùng kỳ năm 2021. Chi đầu tư phát triển tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế và các chính sách an sinh xã hội.

  3. Hiệu quả quản lý ngân sách: Công tác lập dự toán ngân sách còn mang tính hình thức, chưa sát thực tế, dẫn đến việc phân bổ nguồn lực chưa tối ưu. Kỷ luật tài chính và công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách chưa được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Ảnh hưởng của các nhân tố: Năng lực quản lý của cán bộ, trình độ chuyên môn, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin là các yếu tố chủ quan ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến hiệu quả quản lý ngân sách. Các yếu tố khách quan như môi trường kinh tế xã hội, chính sách pháp luật và điều kiện tự nhiên cũng tác động đáng kể đến nguồn thu và khả năng chi ngân sách của huyện.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Buôn Đôn đã đạt được nhiều thành tựu trong quản lý ngân sách, đặc biệt là trong việc tăng thu ngân sách vượt dự toán giao. Điều này phản ánh sự nỗ lực trong công tác thuế và khai thác nguồn thu tại chỗ. Tuy nhiên, việc lập dự toán ngân sách còn mang tính hình thức và chưa thực sự hiệu quả, dẫn đến phân bổ chi ngân sách chưa hợp lý, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển KT-XH.

So sánh với các huyện lân cận như Ea H’Leo và Krông Pắk, Buôn Đôn còn hạn chế trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và công tác kiểm tra, giám sát ngân sách. Các huyện này đã triển khai nhiều biện pháp tăng cường thuế, kiểm soát chi tiêu và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật thuế, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Việc quản lý ngân sách tại Buôn Đôn cần được cải thiện thông qua nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và áp dụng công nghệ hiện đại. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu, chi ngân sách theo năm và bảng phân tích các khoản thu, chi chính để minh họa rõ hơn hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý ngân sách huyện nhằm nâng cao trình độ nghiệp vụ và kỹ năng quản lý tài chính công. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chủ trì.

  2. Cải tiến công tác lập dự toán ngân sách: Áp dụng phương pháp phân tích dự báo kinh tế và đánh giá nguồn thu thực tế để xây dựng dự toán sát với tình hình thực tế, tránh tình trạng lập dự toán hình thức. Thực hiện hàng năm trước kỳ lập dự toán ngân sách, do UBND huyện phối hợp với các đơn vị dự toán thực hiện.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, nâng cấp phần mềm thuế và kế toán ngân sách nhằm đảm bảo tính chính xác, nhanh chóng và minh bạch trong quản lý thu chi ngân sách. Thời gian triển khai trong 18 tháng, phối hợp giữa Phòng Tài chính - Kế hoạch và Chi cục Thuế huyện.

  4. Thắt chặt công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất các khoản thu, chi ngân sách, xử lý nghiêm các vi phạm để nâng cao kỷ luật tài chính. Thực hiện liên tục, do Thanh tra huyện và Kho bạc Nhà nước huyện phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch ngân sách: Công bố công khai dự toán, quyết toán ngân sách trên các phương tiện thông tin đại chúng để nâng cao trách nhiệm giải trình và sự giám sát của cộng đồng. Thực hiện hàng năm, do UBND huyện và HĐND huyện đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý ngân sách, áp dụng các giải pháp cải tiến công tác thu chi ngân sách địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phân bổ ngân sách phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Buôn Đôn và các địa phương tương tự.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý công, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế vùng Tây Nguyên.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và tư vấn phát triển kinh tế - xã hội: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách địa phương, từ đó đề xuất các chương trình hỗ trợ, phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý ngân sách cấp huyện là công cụ tài chính quan trọng để chính quyền địa phương thực hiện các nhiệm vụ phát triển KT-XH, đảm bảo an ninh quốc phòng và an sinh xã hội. Ví dụ, ngân sách hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế tại huyện Buôn Đôn.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý ngân sách tại huyện Buôn Đôn là gì?
    Khó khăn gồm công tác lập dự toán chưa sát thực tế, kỷ luật tài chính chưa nghiêm, công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp huyện?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, thắt chặt công tác kiểm tra và công khai minh bạch ngân sách. Các huyện như Ea H’Leo đã áp dụng thành công các biện pháp này.

  4. Phân cấp quản lý ngân sách có ý nghĩa như thế nào?
    Phân cấp giúp xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của các cấp chính quyền trong quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi và các khoản bổ sung, từ đó tăng tính chủ động và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

  5. Các nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện?
    Bao gồm nhân tố chủ quan như năng lực quản lý, trình độ chuyên môn, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ; nhân tố khách quan như môi trường kinh tế xã hội, chính sách pháp luật và điều kiện tự nhiên địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện tại Buôn Đôn giai đoạn 2019-2022, chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong công tác thu chi ngân sách.
  • Tổng thu ngân sách vượt dự toán giao, trong khi chi ngân sách đạt mức hợp lý nhưng còn tồn tại vấn đề về hiệu quả và kỷ luật tài chính.
  • Các nhân tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ trong cải thiện công tác quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra và công khai minh bạch ngân sách.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý ngân sách và áp dụng công nghệ hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công địa phương.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại huyện Buôn Đôn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững!