Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2013-2017, phường Ngọc Sơn, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội ổn định với tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 9%. Tổng thu ngân sách Nhà nước (NSNN) trên địa bàn tăng liên tục, năm 2017 đạt 531,597 triệu đồng, vượt 4,22% so với kế hoạch và gấp hơn 3 lần so với năm 2013. Tuy nhiên, công tác quản lý thu - chi ngân sách tại phường vẫn còn nhiều hạn chế như mất cân đối ngân sách, chi tiêu chưa hiệu quả, lãng phí trong chi phí hành chính và quản lý tài sản công. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu - chi ngân sách tại phường Ngọc Sơn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động thu - chi ngân sách trên địa bàn phường trong giai đoạn 2013-2017, với định hướng ứng dụng các biện pháp từ năm 2018 đến 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp quản lý ngân sách cấp xã, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý địa phương nâng cao hiệu quả tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) cấp xã, bao gồm:

  • Lý thuyết phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước: Nhấn mạnh việc phân định quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền nhằm tăng tính chủ động, tự chủ và hiệu quả trong quản lý tài chính công.
  • Chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm ba khâu chính là lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, đảm bảo tính khoa học, minh bạch và tuân thủ pháp luật.
  • Các khái niệm chính: Ngân sách Nhà nước, ngân sách địa phương, thu ngân sách, chi ngân sách, cân đối ngân sách, kiểm tra, thanh tra và kiểm toán ngân sách.

Khung lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu - chi ngân sách, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với thực tiễn địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thống kê, phân tích định lượng và phương pháp chuyên gia nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý ngân sách. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập trực tiếp từ các báo cáo quyết toán ngân sách phường Ngọc Sơn giai đoạn 2013-2017, cùng các tài liệu lý luận liên quan đến quản lý ngân sách Nhà nước.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ trọng các khoản thu, chi ngân sách qua các năm; phân tích nguyên nhân và tác động của các nhân tố khách quan, chủ quan đến công tác quản lý ngân sách.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ số liệu ngân sách của phường trong 5 năm được sử dụng để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2018, đánh giá thực trạng giai đoạn 2013-2017, đề xuất giải pháp áp dụng từ 2018 đến 2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả thi trong việc hoàn thiện công tác quản lý thu - chi ngân sách tại phường Ngọc Sơn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định nhưng không bền vững: Tổng thu ngân sách phường tăng từ 169,597 triệu đồng năm 2013 lên 531,597 triệu đồng năm 2017, đạt 104,22% kế hoạch năm 2017. Tuy nhiên, nguồn thu chủ yếu từ tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng dao động từ 3,38% đến 12,52% tổng thu, gây rủi ro mất cân đối do quỹ đất hạn chế và biến động theo năm.

  2. Cơ cấu chi ngân sách hợp lý nhưng chi tiêu chưa tối ưu: Chi ngân sách tăng gấp 3 lần từ năm 2012 đến 2017, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao nhất, từ 72,98% năm 2013 lên 84,31% năm 2017. Chi sự nghiệp giáo dục chiếm khoảng 38,78% tổng chi thường xuyên năm 2017, phản ánh sự quan tâm đầu tư cho giáo dục. Chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng từ 11,11% đến 23,42%, tập trung vào phát triển hạ tầng nông thôn mới.

  3. Cân đối ngân sách có sự cải thiện nhưng vẫn còn thâm hụt: Tỷ lệ cân đối thu - chi ngân sách địa phương duy trì ổn định, với tổng thu cân đối NS địa phương năm 2017 đạt 518,475 triệu đồng, tổng chi 516,946 triệu đồng, kết dư ngân sách chuyển sang năm sau còn khoảng 1,528 triệu đồng. Tuy nhiên, sự phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên (chiếm khoảng 41-57% tổng thu) cho thấy tính tự chủ tài chính còn hạn chế.

  4. Công tác quản lý thu - chi còn tồn tại hạn chế: Việc lập dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến một số khoản chi chưa đúng chế độ, lãng phí trong chi phí hành chính, chi hội nghị, chi tiếp khách và mua sắm tài sản công. Năng lực quản lý tài chính của thủ trưởng các đơn vị còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ đặc thù kinh tế địa phương với nguồn thu chủ yếu dựa vào đất đai và các khoản thu ngoài quốc doanh nhỏ lẻ, không ổn định. So với các nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp xã tại các địa phương khác, phường Ngọc Sơn có điểm mạnh là sự tăng trưởng thu ngân sách và đầu tư cho giáo dục, tuy nhiên vẫn cần cải thiện tính bền vững và hiệu quả chi tiêu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng thu - chi ngân sách, tỷ trọng các khoản thu và chi theo từng năm, cũng như bảng cân đối ngân sách chi tiết. Việc tăng cường kiểm tra, thanh tra và nâng cao năng lực quản lý tài chính sẽ giúp giảm thiểu sai sót và lãng phí, đồng thời nâng cao tính tự chủ tài chính của phường.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc hoàn thiện công tác quản lý thu - chi ngân sách trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới công tác quản lý thu ngân sách: Tăng cường khai thác các nguồn thu ngoài đất đai, phát triển kinh tế cá thể và doanh nghiệp nhỏ để đa dạng hóa nguồn thu. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, nâng cao hiệu quả thu thuế và chống thất thu. Thời gian thực hiện: 2018-2022; Chủ thể: UBND phường phối hợp với cơ quan thuế và các tổ dân phố.

  2. Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách: Xây dựng và thực hiện nghiêm túc các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu; kiểm soát chặt chẽ các khoản chi hành chính, chi hội nghị, chi tiếp khách; tăng cường thanh tra, kiểm tra chi ngân sách. Thời gian: 2018-2025; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận, UBND phường.

  3. Tăng cường chất lượng lập, quản lý điều hành và quyết toán ngân sách: Đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý tài chính, áp dụng quy trình lập dự toán khoa học, minh bạch; sử dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại. Thời gian: 2018-2023; Chủ thể: UBND phường, Sở Tài chính thành phố.

  4. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý ngân sách cấp phường: Tinh gọn bộ máy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phân công rõ ràng trách nhiệm quản lý thu - chi ngân sách; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan trong bộ máy quản lý ngân sách phường với cấp quận. Thời gian: 2018-2022; Chủ thể: UBND phường, Quận ủy Kiến An.

  5. Tăng cường mối quan hệ hợp tác, phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa UBND phường, phòng Tài chính - Kế hoạch quận, cơ quan thuế và Kho bạc Nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Thời gian: 2018-2025; Chủ thể: UBND phường, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý thu - chi ngân sách, giúp họ áp dụng vào công tác quản lý tài chính địa phương.

  2. Lãnh đạo UBND quận và các phòng ban chuyên môn: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ và giám sát công tác quản lý ngân sách cấp phường, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế địa phương.

  4. Các tổ chức kiểm toán, thanh tra tài chính: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán ngân sách tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nguồn thu từ tiền sử dụng đất lại chiếm tỷ trọng lớn nhưng không bền vững?
    Nguồn thu này phụ thuộc vào quỹ đất và hoạt động chuyển nhượng đất đai, vốn có tính biến động theo từng năm. Khi quỹ đất hạn chế hoặc thị trường bất động sản biến động, nguồn thu này giảm, gây mất cân đối ngân sách.

  2. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả chi ngân sách tại phường?
    Cần xây dựng tiêu chuẩn, định mức chi tiêu rõ ràng, tăng cường kiểm tra, thanh tra, đồng thời đào tạo cán bộ quản lý tài chính nâng cao năng lực và ý thức tiết kiệm, chống lãng phí.

  3. Phân cấp quản lý ngân sách có vai trò gì trong quản lý ngân sách địa phương?
    Phân cấp giúp tăng tính chủ động, tự chủ của địa phương trong quản lý tài chính, phù hợp với đặc thù kinh tế xã hội từng vùng, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Các biện pháp nào giúp đa dạng hóa nguồn thu ngân sách phường?
    Phát triển kinh tế cá thể, doanh nghiệp nhỏ, tăng cường thu thuế ngoài quốc doanh, áp dụng công nghệ quản lý thuế và tuyên truyền nâng cao ý thức nộp thuế của người dân, doanh nghiệp.

  5. Làm sao để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý ngân sách cấp phường?
    Áp dụng quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách theo quy định pháp luật; sử dụng phần mềm quản lý ngân sách; công khai báo cáo tài chính; tăng cường kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng và cộng đồng.

Kết luận

  • Phường Ngọc Sơn đã đạt được sự tăng trưởng ổn định về thu ngân sách và đầu tư phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 2013-2017.
  • Công tác quản lý thu - chi ngân sách còn tồn tại nhiều hạn chế như mất cân đối ngân sách, chi tiêu chưa hiệu quả và năng lực quản lý tài chính hạn chế.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đổi mới quản lý thu, hoàn thiện quản lý chi, nâng cao chất lượng lập dự toán và quyết toán ngân sách, đồng thời tinh gọn bộ máy quản lý.
  • Các giải pháp được định hướng thực hiện từ năm 2018 đến 2025 nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách Nhà nước tại phường.
  • Kêu gọi các cấp chính quyền và cơ quan liên quan phối hợp triển khai các biện pháp nhằm phát huy tối đa nguồn lực tài chính, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.