Tổng quan nghiên cứu
Quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) cấp xã, phường đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương, góp phần ổn định tài chính và phát triển kinh tế - xã hội. Tại phường Suối Hoa, thành phố Bắc Ninh, với diện tích 118,5 ha và dân số khoảng 2.400 hộ, ngân sách chủ yếu dựa vào nguồn thu điều tiết các sắc thuế địa phương và hỗ trợ từ ngân sách cấp trên. Giai đoạn 2019-2021, công tác quản lý ngân sách tại phường đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế như dự toán chi chưa sát thực tế, quy trình phân bổ ngân sách chưa gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế xã hội, hiệu quả kiểm tra, giám sát chưa cao.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý NSNN tại phường Suối Hoa, đánh giá thực trạng, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn phường Suối Hoa trong giai đoạn 2019-2021 với thông tin sơ cấp thu thập từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính Nhà nước.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước và phân cấp tài chính công. Thứ nhất, lý thuyết phân cấp tài chính nhấn mạnh vai trò của việc phân quyền quản lý ngân sách nhằm tăng tính chủ động và hiệu quả sử dụng nguồn lực tại địa phương. Thứ hai, mô hình chu trình ngân sách gồm ba khâu chính: lập dự toán, thực hiện và quyết toán ngân sách, được áp dụng để phân tích toàn diện công tác quản lý ngân sách tại phường Suối Hoa. Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách Nhà nước, quản lý ngân sách cấp xã, dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Ngoài ra, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách như hệ thống pháp luật, chính sách kinh tế vĩ mô, năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin cũng được xem xét.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo ngân sách của UBND tỉnh Bắc Ninh, thành phố Bắc Ninh và phường Suối Hoa, cùng các văn bản pháp luật liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát điều tra với 130 người gồm cán bộ quản lý ngân sách và đại diện hộ dân, trong đó 100 phiếu khảo sát người dân được chọn mẫu theo công thức Slovin với sai số 10%. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định lượng số liệu thu chi ngân sách, so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán, và phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng dựa trên ý kiến khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập dự toán ngân sách: Dự toán thu ngân sách phường Suối Hoa giai đoạn 2019-2021 có xu hướng tăng nhẹ, tuy nhiên tỷ lệ thực hiện dự toán thu chỉ đạt khoảng 85-90%, cho thấy còn tồn tại sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế. Dự toán chi ngân sách cũng chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến điều chỉnh trong quá trình thực hiện.
Chấp hành dự toán ngân sách: Tỷ lệ chấp hành thu ngân sách đạt trung bình 88%, trong khi chấp hành chi ngân sách đạt khoảng 92%, phản ánh sự tuân thủ tương đối tốt nhưng vẫn còn khoảng cách so với kế hoạch đề ra. Một số khoản chi chưa ưu tiên đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
Kiểm tra, thanh tra ngân sách: Số đợt thanh kiểm tra tài chính trong giai đoạn 2019-2021 tăng dần, tuy nhiên hiệu quả kiểm tra, giám sát còn hạn chế, chưa phát hiện kịp thời các sai phạm. Kết quả khảo sát cán bộ quản lý cho thấy 70% đánh giá công tác kiểm tra chưa thực sự chặt chẽ.
Yếu tố ảnh hưởng: Nhận thức của lãnh đạo địa phương về quản lý ngân sách được đánh giá cao (trên 80%), nhưng năng lực cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế, đặc biệt về chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin. Hệ thống pháp luật và chính sách kinh tế vĩ mô có tác động rõ rệt đến nguồn thu và chi ngân sách phường.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc lập dự toán chưa sát với thực tế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong bộ máy quản lý ngân sách, cũng như hạn chế về năng lực cán bộ và công nghệ thông tin. So với các địa phương như huyện Thanh Ba (Phú Thọ) và thị xã Gia Nghĩa (Đắk Nông), phường Suối Hoa còn chưa phát huy hết tiềm năng nguồn thu và chưa tối ưu hóa chi ngân sách. Việc áp dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu, chi qua các năm sẽ giúp minh họa rõ hơn hiệu quả quản lý ngân sách. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước cấp phường.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách: Đề nghị UBND phường Suối Hoa phối hợp chặt chẽ với các phòng ban liên quan để xây dựng dự toán sát với thực tế, bám sát kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thời gian thực hiện: trước mỗi năm ngân sách. Chủ thể thực hiện: UBND phường, Phòng Tài chính thành phố Bắc Ninh.
Tăng cường chấp hành dự toán và quản lý chi ngân sách: Xây dựng kế hoạch chi tiêu theo quý, ưu tiên các khoản chi thiết yếu, đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả. Thực hiện nghiêm nguyên tắc thanh toán qua Kho bạc Nhà nước. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Bộ phận Tài chính - Kế toán phường.
Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý ngân sách và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ tài chính phường. Thời gian: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: UBND phường phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Bắc Ninh.
Tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ chặt chẽ, phối hợp với Kho bạc Nhà nước và Thanh tra tài chính để phát hiện và xử lý kịp thời sai phạm. Công khai thông tin ngân sách để người dân giám sát. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: UBND phường, HĐND phường, Kho bạc Nhà nước.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương, áp dụng các giải pháp cải tiến công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.
Lãnh đạo UBND các phường, xã: Tham khảo để xây dựng chính sách quản lý ngân sách phù hợp với đặc điểm địa phương, tăng cường phối hợp các cơ quan liên quan nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
Cán bộ phòng Tài chính - Kế toán các cấp: Hướng dẫn thực hiện các quy trình quản lý ngân sách theo chu trình ngân sách, áp dụng các công cụ kiểm soát nội bộ và công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý ngân sách Nhà nước cấp địa phương, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý ngân sách Nhà nước cấp phường gồm những nội dung chính nào?
Quản lý ngân sách cấp phường bao gồm lập dự toán ngân sách, chấp hành dự toán (thu, chi ngân sách), quyết toán ngân sách và công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán ngân sách. Mỗi khâu đều tuân thủ quy định pháp luật và đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý ngân sách tại phường Suối Hoa?
Năng lực cán bộ quản lý ngân sách và sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan là yếu tố quyết định. Ngoài ra, hệ thống pháp luật, chính sách kinh tế vĩ mô và ứng dụng công nghệ thông tin cũng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán ngân sách?
Cần dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương, phân tích kỹ các nguồn thu, nhu cầu chi tiêu thực tế và tuân thủ các quy định pháp luật. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và tham khảo kinh nghiệm các địa phương khác cũng rất quan trọng.Vai trò của công khai minh bạch trong quản lý ngân sách là gì?
Công khai minh bạch giúp người dân và các tổ chức giám sát việc sử dụng ngân sách, từ đó nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý, giảm thiểu tiêu cực, lãng phí và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính Nhà nước.Phương pháp nào được sử dụng để thu thập dữ liệu trong nghiên cứu này?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra tổng thể với cán bộ quản lý ngân sách và phương pháp chọn mẫu Slovin với sai số 10% để khảo sát đại diện hộ dân, kết hợp phân tích định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác của kết quả.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước cấp phường, làm rõ các khâu trong chu trình ngân sách tại phường Suối Hoa.
- Đánh giá thực trạng cho thấy công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách còn tồn tại hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
- Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu gồm năng lực cán bộ, hệ thống pháp luật, chính sách kinh tế vĩ mô và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và công khai minh bạch ngân sách.
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 12 tháng tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước tại phường Suối Hoa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Để tiếp tục phát triển nghiên cứu, cần mở rộng khảo sát tại các phường khác trong thành phố Bắc Ninh và áp dụng các công nghệ quản lý ngân sách hiện đại. Mời các cán bộ quản lý và nhà nghiên cứu quan tâm tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước cấp địa phương.