Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29/NQ-TW (2013) và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, hoạt động trải nghiệm được xác định là một trong những phương thức giáo dục quan trọng nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh. Tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, với quy mô 17 trường tiểu học, hơn 12.400 học sinh và giáo viên trong năm học 2016-2017, việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học trở thành yêu cầu cấp thiết để đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích, đánh giá thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học tại các trường trên địa bàn thành phố Lào Cai trong năm học 2019-2020, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các trường tiểu học tại thành phố Lào Cai, với đối tượng là đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý nhà trường, đặc biệt là hiệu trưởng.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng hai lý thuyết chính: lý thuyết học tập dựa trên trải nghiệm của Kolb và lý thuyết phát triển năng lực của Weinert. Lý thuyết Kolb nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm trong quá trình học tập, qua đó hình thành và phát triển năng lực cá nhân. Lý thuyết Weinert định nghĩa năng lực là khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để giải quyết các tình huống thực tiễn một cách hiệu quả và có trách nhiệm.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính: năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học, và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực này. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm được hiểu là khả năng của giáo viên trong việc thiết kế, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá các hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm học sinh và yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật như Thông tư 32/2018/BGDĐT về chương trình hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học, các báo cáo ngành giáo dục, cùng với dữ liệu khảo sát thực địa tại 17 trường tiểu học thành phố Lào Cai.

Phương pháp điều tra giáo dục được áp dụng qua bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên và cán bộ Đoàn nhằm thu thập thông tin về thực trạng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Phỏng vấn sâu được thực hiện với hiệu trưởng và giáo viên nhằm làm rõ các vấn đề cốt lõi. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm bảng tính để xử lý số liệu định lượng, kết hợp với phân tích nội dung định tính.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 200 giáo viên và cán bộ quản lý, được chọn mẫu ngẫu nhiên theo phương pháp phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2019-2020, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên: Khoảng 65% giáo viên có nhận thức đúng về mục tiêu và nội dung chương trình hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 48% giáo viên có năng lực thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện nhà trường.

  2. Khả năng tổ chức và triển khai hoạt động trải nghiệm: Chỉ có khoảng 52% giáo viên thực hiện tổ chức hoạt động trải nghiệm theo kế hoạch một cách hiệu quả, trong khi 38% giáo viên gặp khó khăn trong việc lựa chọn hình thức và phương pháp tổ chức phù hợp.

  3. Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm: Khoảng 45% giáo viên có khả năng xây dựng công cụ đánh giá sự tiến bộ của học sinh dựa trên yêu cầu cần đạt của chủ đề hoạt động trải nghiệm, còn lại chưa thực sự thành thạo trong việc đánh giá đa chiều và sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh hoạt động.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực: Năng lực của cán bộ quản lý nhà trường, đặc biệt là hiệu trưởng, có ảnh hưởng tích cực đến việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên. Ngoài ra, cơ sở vật chất và sự quan tâm của các cấp quản lý cũng là những yếu tố quan trọng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy mặc dù giáo viên tiểu học tại thành phố Lào Cai đã có nhận thức cơ bản về hoạt động trải nghiệm, nhưng năng lực tổ chức và đánh giá hoạt động còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu, hạn chế về thời gian và cơ sở vật chất, cũng như sự chưa đồng bộ trong chỉ đạo từ các cấp quản lý.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Ví dụ, các nghiên cứu tại một số tỉnh miền núi cũng ghi nhận sự thiếu hụt về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên do điều kiện địa phương còn khó khăn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt các năng lực khác nhau, hoặc bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng với mức độ tác động tương ứng. Điều này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế, từ đó làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu về thiết kế, tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên có năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Giáo dục thành phố Lào Cai.

  2. Phát huy vai trò của cán bộ quản lý nhà trường: Hiệu trưởng cần được đào tạo nâng cao năng lực quản lý, chỉ đạo phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên. Đồng thời, xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá thường xuyên để đảm bảo hiệu quả thực hiện. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo.

  3. Tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư nâng cấp phòng học, thiết bị dạy học phục vụ hoạt động trải nghiệm, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tổ chức các hoạt động sáng tạo, thực tiễn. Phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực. Kế hoạch thực hiện trong 3 năm.

  4. Xây dựng và triển khai kế hoạch phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm: Các trường tiểu học cần xây dựng kế hoạch phát triển năng lực cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng bộ phận, tổ chuyên môn và giáo viên. Kế hoạch cần được phê duyệt và triển khai ngay từ đầu năm học.

  5. Khuyến khích tự học, tự rèn luyện của giáo viên: Tạo môi trường thuận lợi để giáo viên tự nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm qua các buổi sinh hoạt chuyên môn, seminar chuyên đề về hoạt động trải nghiệm. Khuyến khích giáo viên tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học sư phạm liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý nhà trường: Nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt kiến thức, kỹ năng cần thiết để thiết kế, tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm, nâng cao năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp phòng, sở: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng phù hợp, hỗ trợ các trường tiểu học trong việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong công tác quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là gì?
    Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là khả năng của giáo viên trong việc thiết kế, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá các hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm học sinh và yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

  2. Tại sao phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên lại quan trọng?
    Bởi vì giáo viên là người trực tiếp tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm, năng lực của họ quyết định hiệu quả của hoạt động này, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và phát triển năng lực người học.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên?
    Bao gồm năng lực của cán bộ quản lý nhà trường, năng lực của tổ trưởng chuyên môn, năng lực của giáo viên cốt cán, cách thức triển khai công việc, cơ sở vật chất, sự quan tâm của các cấp quản lý và chính sách hỗ trợ từ ngành giáo dục.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tăng cường sinh hoạt chuyên môn, tạo điều kiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch phát triển năng lực cụ thể và khuyến khích tự học, tự rèn luyện của giáo viên.

  5. Hoạt động trải nghiệm có vai trò gì trong chương trình giáo dục phổ thông mới?
    Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng từ các môn học vào thực tiễn, phát triển phẩm chất, năng lực tự chủ, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, góp phần hình thành năng lực thích ứng với cuộc sống và nghề nghiệp tương lai.

Kết luận

  • Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên tiểu học tại thành phố Lào Cai còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong thiết kế kế hoạch và đánh giá kết quả hoạt động.
  • Vai trò của cán bộ quản lý nhà trường, đặc biệt hiệu trưởng, là yếu tố quyết định trong việc phát triển năng lực này cho giáo viên.
  • Cơ sở vật chất và sự quan tâm chỉ đạo từ các cấp quản lý có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm.
  • Các biện pháp phát triển năng lực cần được triển khai đồng bộ, bao gồm bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện điều kiện vật chất và khuyến khích tự học của giáo viên.
  • Nghiên cứu đề xuất kế hoạch phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học trong giai đoạn 2021-2025, làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học tại Lào Cai cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.