Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT qua bài tập hóa học hữu cơ

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC PHÂN HOÁ VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THPT

1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

1.2. Nghiên cứu về dạy học phân hóa

1.3. Nghiên cứu về phát triển năng lực và năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học trên

1.4. Quan điểm về năng lực và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT

1.5. Một số vấn đề chung về năng lực

1.6. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT

1.7. Quan điểm dạy học phân hoá

1.8. Khái niệm và các hình thức dạy học phân hóa

1.9. Các lí thuyết học tập làm cơ sở cho dạy học phân hoá

1.10. Những yếu tố của dạy học phân hóa

1.11. Những yêu cầu cần đảm bảo để tổ chức dạy học phân hóa hiệu quả

1.12. Bài tập định hướng phát triển năng lực và bài tập phân hoá

1.12.1. Bài tập định hướng phát triển năng lực

1.12.2. Bài tập phân hóa

1.13. Một số phương pháp dạy học tích cực theo quan điểm dạy học phân hoá góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

1.13.1. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề

1.13.2. Phương pháp dạy học dự án

1.13.3. Dạy học theo góc

1.14. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học và bài tập phân hoá trong dạy học hoá học để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường phổ thông vùng Đồng bằng sông Cửu Long

1.14.1. Đặc điểm kinh tế văn hoá giáo dục vùng Đồng bằng sông Cửu Long

1.14.2. Đánh giá thực trạng dạy học và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học vùng đồng bằng sông Cửu Long

1.15. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH THÔNG QUA BÀI TẬP PHÂN HÓA PHẦN HÓA HỌC HỮU CƠ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

2.1. Phân tích mục tiêu, cấu trúc nội dung chương trình phần hoá hữu cơ THPT

2.2. Mục tiêu của chương trình hoá học và phần hoá học hữu cơ THPT

2.3. Cấu trúc, đặc điểm nội dung phần hoá học hữu cơ THPT

2.4. Bài tập phân hoá phần hoá học hữu cơ nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh vùng Đồng bằng sông Cửu Long

2.5. Nguyên tắc lựa chọn và xây dựng bài tập phân hóa nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề

2.6. Sự phân loại bài tập phân hóa định hướng phát triển năng lực

2.7. Quy trình xây dựng bài tập phân hóa định hướng phát triển năng lực

2.8. Hệ thống bài tập phân hóa phát triển năng lực giải quyết vấn đề phần hoá học hữu cơ THPT

2.9. Cơ sở khoa học và nguyên tắc xác định biện pháp sử dụng bài tập phân hóa trong dạy học để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

2.9.1. Cơ sở khoa học của việc xác định biện pháp sử dụng bài tập phân hóa để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học

2.9.2. Nguyên tắc xác định biện pháp sử dụng bài tập phân hóa để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

2.10. Một số biện pháp sử dụng phối hợp bài tập phân hoá trong dạy học phần hoá học hữu cơ nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh Trung học phổ thông vùng Đồng bằng sông Cửu Long

2.10.1. Biện pháp 1: Sử dụng phối hợp bài tập phân hóa với dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học phần hóa học hữu cơ nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

2.10.2. Biện pháp 2: Sử dụng phối hợp bài tập phân hóa với dạy học theo góc trong dạy học phần hóa học hữu cơ nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

2.10.3. Biện pháp 3: Sử dụng phối hợp bài tập phân hóa với dạy học dự án trong dạy học phần hóa học hữu cơ nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

2.11. Thiết kế bộ công cụ đánh giá sự phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua sử dụng bài tập phân hoá trong dạy học phần hoá học hữu cơ ở trường Trung học phổ thông

2.11.1. Yêu cầu của bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh thông qua sử dụng bài tập phân hóa trong dạy học phần hóa học hữu cơ ở trường Trung học phổ thông

2.11.2. Cơ sở để thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề

2.11.3. Bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh khi sử dụng bài tập phân hóa tổ chức hoạt động dạy học phần hóa học hữu cơ THPT

2.12. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2

3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm

3.4. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm sư phạm

3.4.1. Chọn đối tượng thực nghiệm sư phạm

3.4.2. Chọn địa bàn thực nghiệm sư phạm

3.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

3.6. Chuẩn bị thực nghiệm sư phạm

3.7. Lựa chọn phương án thực nghiệm sư phạm và phương pháp xử lí dữ liệu

3.8. Triển khai thực nghiệm sư phạm

3.9. Xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm

3.10. Kết quả phiếu hỏi ý kiến của chuyên gia và giáo viên chuyên môn

3.11. Kết quả thực nghiệm sư phạm về sử dụng phối hợp bài tập phân hóa với dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án và dạy học theo góc phần hóa học hữu cơ ở trường Trung học phổ thông

3.11.1. Kết quả phân tích định tính

3.11.2. Kết quả phân tích định lượng

3.12. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của dạy học phân hóa và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học ở trường THPT

Năng lực giải quyết vấn đề (năng lực giải quyết vấn đề) là một trong những năng lực quan trọng mà học sinh THPT cần phát triển. Việc dạy học phân hóa trong môn hóa học, đặc biệt là phần hóa học hữu cơ, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực này. Theo nghiên cứu, dạy học phân hóa không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách hiệu quả mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện. Các phương pháp dạy học tích cực như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án và dạy học theo góc đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Việc áp dụng các bài tập hóa học hữu cơ (bài tập hóa học hữu cơ) phù hợp với từng đối tượng học sinh sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp học sinh phát triển tư duy và khả năng phân tích. Đặc biệt, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh không chỉ là yêu cầu của chương trình học mà còn là nhu cầu thực tiễn trong cuộc sống.

1.1. Quan điểm về năng lực và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT

Năng lực giải quyết vấn đề được định nghĩa là khả năng của học sinh trong việc nhận diện, phân tích và tìm ra giải pháp cho các vấn đề thực tiễn. Để phát triển năng lực này, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập một cách chủ động. Việc sử dụng bài tập phân hóa trong dạy học hóa học hữu cơ không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm. Các bài tập này cần được thiết kế đa dạng, phù hợp với từng đối tượng học sinh, từ đó tạo ra sự hứng thú và động lực học tập cho học sinh. Đặc biệt, việc áp dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học hóa học sẽ giúp học sinh phát triển khả năng tư duy độc lập và sáng tạo, từ đó nâng cao năng lực giải quyết vấn đề của mình.

1.2. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học và bài tập phân hóa trong dạy học hóa học

Thực trạng hiện nay cho thấy, nhiều giáo viên vẫn còn áp dụng phương pháp dạy học truyền thống, chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức mà chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Việc sử dụng bài tập hóa học hữu cơ trong dạy học còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào các bài tập trắc nghiệm và lý thuyết. Điều này dẫn đến việc học sinh chỉ có thể giải quyết các bài tập một cách máy móc mà không hiểu sâu về bản chất vấn đề. Để khắc phục tình trạng này, giáo viên cần thiết kế các bài tập phân hóa phù hợp với từng đối tượng học sinh, từ đó tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.

II. Một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua bài tập phân hóa phần hóa học hữu cơ ở trường trung học phổ thông

Để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT, việc áp dụng các biện pháp dạy học phân hóa là rất cần thiết. Các biện pháp này bao gồm việc xây dựng hệ thống bài tập phân hóa đa dạng, phù hợp với từng đối tượng học sinh. Bài tập phân hóa không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy và khả năng giải quyết vấn đề. Việc sử dụng bài tập hóa học hữu cơ trong dạy học cần được thiết kế sao cho phù hợp với mức độ nhận thức và phong cách học tập của từng học sinh. Đặc biệt, giáo viên cần chú trọng đến việc tạo ra các tình huống thực tiễn để học sinh có thể áp dụng kiến thức vào thực tế. Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề mà còn tạo ra sự hứng thú trong học tập.

2.1. Nguyên tắc lựa chọn và xây dựng bài tập phân hóa nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề

Nguyên tắc đầu tiên trong việc lựa chọn và xây dựng bài tập phân hóa là phải đảm bảo tính phù hợp với năng lực và nhu cầu của học sinh. Bài tập cần được thiết kế sao cho có thể kích thích sự tò mò và hứng thú của học sinh. Thứ hai, bài tập cần phải có tính thực tiễn, giúp học sinh có thể áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế. Cuối cùng, việc xây dựng bài tập cần phải đảm bảo tính đa dạng, từ đó tạo ra nhiều cơ hội cho học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Việc áp dụng các bài tập phân hóa trong dạy học hóa học hữu cơ sẽ giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.

2.2. Hệ thống bài tập phân hóa phát triển năng lực giải quyết vấn đề phần hóa học hữu cơ THPT

Hệ thống bài tập phân hóa cần được xây dựng dựa trên các tiêu chí cụ thể, bao gồm mức độ nhận thức, mức độ phức tạp và phong cách học tập của học sinh. Các bài tập này cần được phân loại rõ ràng, từ đó giúp giáo viên dễ dàng lựa chọn và áp dụng trong quá trình dạy học. Việc sử dụng hệ thống bài tập phân hóa sẽ giúp học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Đặc biệt, giáo viên cần thường xuyên đánh giá và điều chỉnh hệ thống bài tập để đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong quá trình dạy học. Điều này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.

Luận án tiến sĩ về phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT vùng Đồng bằng sông Cửu Long