Tổng quan nghiên cứu

Bệnh phong không chỉ gây tổn thương thể chất mà còn để lại những tổn thương tâm lý nghiêm trọng do sự kỳ thị và phân biệt đối xử trong xã hội. Theo ước tính, 100% bệnh nhân phong tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn, TP. Hồ Chí Minh năm 2021 có nhu cầu hỗ trợ tâm lý (NCHTTL), với mỗi người có tối thiểu 6 nhu cầu khác nhau. Ba nhu cầu phổ biến nhất là không chắc chắn về tương lai (98,7%), lo lắng về kết quả điều trị nằm ngoài tầm kiểm soát (96,5%) và giữ cách nhìn tích cực (96,5%). Tuy nhiên, mức độ đáp ứng các nhu cầu này còn hạn chế, không có bệnh nhân nào được đáp ứng từ 8 nhu cầu trở lên.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả nhu cầu hỗ trợ tâm lý của bệnh nhân phong và đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn trong năm 2021. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 230 bệnh nhân đang điều trị nội trú tại khu điều trị này, với thời gian thu thập dữ liệu từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện chất lượng chăm sóc toàn diện, đặc biệt là hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân phong, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về tâm lý học và quản lý bệnh viện, trong đó:

  • Khái niệm tâm lý: Bao gồm ba mặt chính là nhận thức, đời sống tình cảm và ý chí, ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và hoạt động của con người.
  • Nhu cầu và đáp ứng nhu cầu tâm lý: Theo Ryan và Deci, nhu cầu tâm lý cơ bản gồm quyền tự chủ, năng lực và sự liên quan, là nền tảng cho sự phát triển và điều chỉnh cá nhân.
  • Hỗ trợ tâm lý: Được định nghĩa là hoạt động giúp đỡ người có khó khăn tâm lý để họ thực hiện được điều mong muốn trong cuộc sống, bao gồm cả hỗ trợ không chuyên và chuyên nghiệp.
  • Mô hình đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lý: Sử dụng bộ câu hỏi SCNS-SF34, tập trung vào 10 lĩnh vực tâm lý đặc thù của bệnh nhân phong như lo lắng, chán nản, buồn rầu, không chắc chắn về tương lai, giữ cách nhìn tích cực, v.v.
  • Mức độ đáp ứng nhu cầu: Đánh giá qua 4 mức độ từ không được hỗ trợ đến được hỗ trợ chu đáo, phản ánh khả năng của cơ sở y tế trong việc đáp ứng nhu cầu tâm lý của bệnh nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 230 bệnh nhân phong đang điều trị tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn, cùng phỏng vấn sâu 1 phó giám đốc, 6 trưởng khoa lâm sàng và 6 bệnh nhân.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu định lượng là toàn bộ bệnh nhân thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn; mẫu định tính được chọn có chủ đích đa dạng về độ tuổi, giới tính, thời gian điều trị.
  • Phương pháp thu thập số liệu: Sử dụng bộ câu hỏi SCNS-SF34 để khảo sát nhu cầu hỗ trợ tâm lý, phỏng vấn sâu để làm rõ mức độ đáp ứng và các yếu tố liên quan.
  • Phân tích số liệu: Số liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm STATA 14.0, sử dụng thống kê mô tả, kiểm định Kruskal-Wallis, hồi quy để phân tích mối quan hệ giữa nhu cầu và mức độ đáp ứng. Số liệu định tính được mã hóa và phân tích theo chủ đề để bổ sung và giải thích kết quả định lượng.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2021, bao gồm thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu hỗ trợ tâm lý phổ biến và đa dạng: 100% bệnh nhân có nhu cầu hỗ trợ tâm lý, với 55,2% có đủ 10 nhu cầu khác nhau. Các nhu cầu phổ biến nhất là không chắc chắn về tương lai (99,1%), lo lắng về kết quả điều trị ngoài tầm kiểm soát (96,5%) và giữ cách nhìn tích cực (96,5%).

  2. Mức độ đáp ứng nhu cầu còn hạn chế: Không có bệnh nhân nào được đáp ứng từ 8 nhu cầu trở lên. Tỷ lệ bệnh nhân được đáp ứng đồng thời 4 nhu cầu chiếm cao nhất (55,22%). Các nhu cầu được đáp ứng tốt nhất là lo lắng về sự lây lan bệnh (98,5%), cảm giác lo lắng và sợ hãi (94,4%) và lo lắng về kết quả điều trị (93,2%). Ngược lại, nhu cầu không chắc chắn về tương lai (25,4%), học cách kiểm soát tình hình (29,9%) và lo ngại về sự lo lắng của người thân (41,1%) có mức độ đáp ứng thấp nhất.

  3. Đặc điểm bệnh nhân ảnh hưởng đến nhu cầu và đáp ứng: Phần lớn bệnh nhân trên 70 tuổi (44,3%), trình độ học vấn thấp (76% mù chữ hoặc tiểu học), không có việc làm (87,3%) và mắc nhiều bệnh lý kèm theo như tim mạch (47,3%) và đái tháo đường (27,8%). Những đặc điểm này làm tăng nhu cầu hỗ trợ tâm lý và ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng của khu điều trị.

  4. Nhân viên y tế thiếu đào tạo chuyên sâu về hỗ trợ tâm lý: Khu điều trị có 125 nhân viên y tế nhưng không có cán bộ được đào tạo bài bản về chăm sóc tâm lý, dẫn đến hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu tâm lý của bệnh nhân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhu cầu hỗ trợ tâm lý của bệnh nhân phong tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn là rất cao và đa dạng, phù hợp với các nghiên cứu trên thế giới về ảnh hưởng tâm lý của bệnh phong. Mức độ đáp ứng nhu cầu còn thấp, đặc biệt ở các khía cạnh liên quan đến tương lai và kiểm soát tình hình, phản ánh sự thiếu hụt về nguồn lực và chuyên môn trong chăm sóc tâm lý tại cơ sở.

So sánh với các nghiên cứu tại Brazil và Ấn Độ, tỷ lệ trầm cảm và nhu cầu hỗ trợ tâm lý của bệnh nhân phong cũng rất cao, đồng thời việc đáp ứng nhu cầu còn nhiều hạn chế do thiếu chính sách và nhân lực chuyên môn. Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo nhân viên y tế về kỹ năng hỗ trợ tâm lý và phát triển các chương trình chăm sóc toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhu cầu hỗ trợ tâm lý theo từng lĩnh vực và mức độ đáp ứng tương ứng, giúp trực quan hóa khoảng cách giữa nhu cầu và khả năng đáp ứng. Bảng phân tích đặc điểm bệnh nhân cũng minh họa mối liên hệ giữa các yếu tố nhân khẩu học và nhu cầu hỗ trợ tâm lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo chuyên sâu cho nhân viên y tế về hỗ trợ tâm lý: Tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn và dài hạn nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng phát hiện và can thiệp các vấn đề tâm lý cho đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn. Mục tiêu đạt được trong vòng 12 tháng.

  2. Xây dựng chương trình hỗ trợ tâm lý toàn diện cho bệnh nhân phong: Thiết kế và triển khai các hoạt động tư vấn, tham vấn tâm lý định kỳ, kết hợp với các hoạt động xã hội nhằm giảm thiểu cảm giác cô lập và lo lắng về tương lai. Thực hiện trong 18 tháng tới.

  3. Tăng cường nguồn lực và chính sách hỗ trợ bệnh nhân và gia đình: Phối hợp với các cơ quan chức năng để xây dựng chính sách hỗ trợ về mặt xã hội, kinh tế cho bệnh nhân và con cái họ, giúp giảm bớt lo lắng về tương lai và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thời gian thực hiện trong 24 tháng.

  4. Phát triển hệ thống đánh giá và giám sát nhu cầu hỗ trợ tâm lý: Áp dụng bộ công cụ SCNS-SF34 định kỳ để theo dõi nhu cầu và mức độ đáp ứng, từ đó điều chỉnh các biện pháp can thiệp phù hợp. Triển khai ngay và duy trì liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ nhu cầu tâm lý của bệnh nhân phong, từ đó cải thiện chất lượng chăm sóc toàn diện và phát triển kỹ năng hỗ trợ tâm lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách y tế và xã hội: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách hỗ trợ bệnh nhân phong, đặc biệt về mặt tâm lý và xã hội.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần.

  4. Tổ chức phi chính phủ và các tổ chức quốc tế hoạt động trong lĩnh vực bệnh phong và chăm sóc sức khỏe tâm thần: Hỗ trợ xây dựng các chương trình can thiệp hiệu quả, phù hợp với đặc thù bệnh nhân phong tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhu cầu hỗ trợ tâm lý của bệnh nhân phong là gì?
    Nhu cầu hỗ trợ tâm lý bao gồm các vấn đề như lo lắng về tương lai, cảm giác chán nản, buồn rầu, sợ hãi, và cần được giữ cách nhìn tích cực. Nghiên cứu cho thấy 100% bệnh nhân phong tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn có ít nhất 6 nhu cầu tâm lý cần hỗ trợ.

  2. Mức độ đáp ứng nhu cầu hỗ trợ tâm lý hiện nay ra sao?
    Mức độ đáp ứng còn hạn chế, không có bệnh nhân nào được đáp ứng đầy đủ từ 8 nhu cầu trở lên. Tỷ lệ đáp ứng tốt nhất là các nhu cầu liên quan đến lo lắng sự lây lan bệnh (98,5%) và cảm giác lo lắng, sợ hãi (94,4%), trong khi nhu cầu về tương lai và kiểm soát tình hình có mức đáp ứng thấp nhất.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến việc không đáp ứng đầy đủ nhu cầu tâm lý?
    Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu nhân lực được đào tạo bài bản về chăm sóc tâm lý, hạn chế về nguồn lực và chính sách hỗ trợ, cũng như đặc thù bệnh nhân phong có nhiều khó khăn về thể chất và xã hội.

  4. Nhân viên y tế có vai trò như thế nào trong hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân phong?
    Nhân viên y tế, đặc biệt là điều dưỡng, là người tiếp xúc gần gũi nhất với bệnh nhân, có vai trò quan trọng trong phát hiện và hỗ trợ các vấn đề tâm lý. Tuy nhiên, họ cần được đào tạo chuyên sâu để nâng cao năng lực chăm sóc tâm lý hiệu quả.

  5. Làm thế nào để cải thiện mức độ đáp ứng nhu cầu hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân phong?
    Cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế, phát triển các dịch vụ tư vấn tâm lý định kỳ, tăng cường chính sách hỗ trợ xã hội và kinh tế cho bệnh nhân, đồng thời áp dụng hệ thống đánh giá nhu cầu thường xuyên để điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

  • 100% bệnh nhân phong tại Khu Điều Trị Phong Bến Sắn có nhu cầu hỗ trợ tâm lý đa dạng và phức tạp, với hơn 55% có đủ 10 nhu cầu khác nhau.
  • Mức độ đáp ứng nhu cầu tâm lý còn hạn chế, đặc biệt ở các khía cạnh liên quan đến tương lai và kiểm soát tình hình.
  • Đặc điểm nhân khẩu học và bệnh lý kèm theo ảnh hưởng lớn đến nhu cầu và khả năng đáp ứng hỗ trợ tâm lý.
  • Thiếu nhân lực được đào tạo bài bản về chăm sóc tâm lý là nguyên nhân chính gây ra sự hạn chế trong đáp ứng nhu cầu.
  • Cần triển khai các giải pháp đào tạo, xây dựng chương trình hỗ trợ toàn diện và tăng cường chính sách xã hội để nâng cao chất lượng chăm sóc tâm lý cho bệnh nhân phong.

Next steps: Triển khai đào tạo nhân viên y tế, xây dựng chương trình hỗ trợ tâm lý, tăng cường chính sách hỗ trợ xã hội và áp dụng hệ thống đánh giá nhu cầu định kỳ.

Call to action: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần ưu tiên phát triển dịch vụ hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân phong nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và hiệu quả điều trị.