Tổng quan nghiên cứu
Ung thư trẻ em là một trong những bệnh lý ác tính nghiêm trọng, chiếm khoảng 1-2% trong tổng số các bệnh ung thư nhưng lại chiếm tới 10-12% tỷ lệ tử vong ở trẻ em. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 400.000 trẻ em trên toàn cầu mắc ung thư. Tại Việt Nam, nhờ sự phát triển của y học, tiên lượng sống của bệnh nhi ung thư ngày càng được cải thiện, tuy nhiên, bệnh vẫn gây ra nhiều đau đớn về thể chất và ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý, xã hội của bệnh nhi và gia đình. Bệnh viện K cơ sở Tân Triều là một trong những trung tâm điều trị ung thư nhi lớn nhất cả nước, tiếp nhận số lượng bệnh nhi đa dạng với nhiều loại ung thư khác nhau.
Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ (CSGN) cho bệnh nhi ung thư là một lĩnh vực còn mới mẻ tại Việt Nam, đặc biệt là việc đánh giá nhu cầu và thực trạng đáp ứng nhu cầu này tại các cơ sở y tế. Chăm sóc giảm nhẹ không chỉ tập trung vào giảm đau mà còn bao gồm hỗ trợ tâm lý, giao tiếp, tài chính và cung cấp thông tin y tế nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhi và gia đình. Nghiên cứu này được thực hiện tại Khoa Nội Nhi, Bệnh viện K cơ sở Tân Triều trong năm 2022 với mục tiêu mô tả nhu cầu CSGN của bệnh nhi ung thư và đánh giá thực trạng đáp ứng nhu cầu này, góp phần xây dựng kế hoạch chăm sóc toàn diện, phù hợp với đặc điểm và hoàn cảnh của bệnh nhi.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên học thuyết về nhu cầu của Maslow, trong đó nhu cầu được hiểu là các đòi hỏi về vật chất và tinh thần để tồn tại và phát triển. Ngoài ra, khung lý thuyết của Bradshaw về nhu cầu y tế được áp dụng, phân loại nhu cầu thành bốn dạng: nhu cầu chuẩn tắc (do chuyên gia xác định), nhu cầu cảm thấy (mong muốn của cá nhân), nhu cầu thể hiện (nhu cầu đã đăng ký nhưng chưa được đáp ứng) và nhu cầu so sánh (dựa trên sự so sánh giữa các nhóm dân cư). Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: chăm sóc giảm nhẹ, nhu cầu hỗ trợ thể chất, nhu cầu hỗ trợ tâm lý - tinh thần, nhu cầu hỗ trợ giao tiếp - quan hệ, nhu cầu hỗ trợ tài chính - phúc lợi xã hội và nhu cầu hỗ trợ thông tin y tế.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp định tính và định lượng. Đối tượng nghiên cứu định lượng là 203 cha/mẹ bệnh nhi ung thư đang điều trị tại Khoa Nội Nhi, Bệnh viện K cơ sở Tân Triều, được chọn theo phương pháp thuận tiện. Nghiên cứu định tính gồm ba nhóm thảo luận nhóm: 5 điều dưỡng viên trực tiếp chăm sóc bệnh nhi, 5 bệnh nhi từ 7-16 tuổi có khả năng giao tiếp và 7 cha/mẹ bệnh nhi đã tham gia nghiên cứu định lượng, được chọn theo phương pháp có chủ đích.
Công cụ thu thập dữ liệu chính là bảng hỏi PNPC (Problems and Needs in Palliative Care questionnaire) được điều chỉnh phù hợp với bệnh nhi ung thư, bao gồm các câu hỏi đánh giá nhu cầu và thực trạng đáp ứng nhu cầu về hỗ trợ thể chất, tâm lý, giao tiếp, tài chính và thông tin y tế. Dữ liệu được thu thập từ tháng 8/2022 đến tháng 3/2023. Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm làm rõ các yếu tố liên quan và thực trạng đáp ứng nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhu cầu hỗ trợ thể chất: Khoảng 32,1% bệnh nhi có nhu cầu hỗ trợ thể chất, trong đó các triệu chứng phổ biến cần giảm nhẹ gồm đau (74,4%), buồn nôn (75,2%), mệt mỏi và khó thở. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu giảm đau đạt khoảng 70%, tuy nhiên các triệu chứng như buồn nôn và mệt mỏi được đáp ứng thấp hơn, chỉ khoảng 50-60%.
Nhu cầu hỗ trợ tâm lý, tinh thần: Có tới 61,6% bệnh nhi và gia đình có nhu cầu hỗ trợ tâm lý, đặc biệt là giảm lo âu, sợ hãi và chán nản. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu này chỉ đạt khoảng 55%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhi.
Nhu cầu hỗ trợ giao tiếp, quan hệ: 45,8% bệnh nhi cần hỗ trợ trong giao tiếp với gia đình, bạn bè và nhân viên y tế. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu này đạt khoảng 60%, phản ánh sự quan tâm nhưng chưa đầy đủ trong việc tạo điều kiện giao tiếp cho bệnh nhi.
Nhu cầu hỗ trợ tài chính và phúc lợi xã hội: Đây là nhóm nhu cầu cao nhất với 88,4% bệnh nhi và gia đình mong muốn được hỗ trợ chi phí điều trị, ăn ở và đi lại. Tuy nhiên, thực tế đáp ứng nhu cầu này chỉ đạt khoảng 40%, cho thấy sự thiếu hụt nguồn lực tài chính hỗ trợ.
Nhu cầu hỗ trợ thông tin y tế: 93,7% bệnh nhi và gia đình mong muốn được cung cấp thông tin rõ ràng về bệnh, phương pháp điều trị và chi phí. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu này đạt khoảng 70%, cho thấy công tác truyền thông và tư vấn còn nhiều điểm cần cải thiện.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ của bệnh nhi ung thư tại Bệnh viện K cơ sở Tân Triều rất đa dạng và cao, đặc biệt là về mặt tâm lý, tài chính và thông tin y tế. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu thể chất và giao tiếp tuy có cải thiện nhưng vẫn chưa đạt mức tối ưu. Nguyên nhân có thể do hạn chế về nguồn lực nhân sự, trang thiết bị và chính sách hỗ trợ tài chính chưa đầy đủ. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ đáp ứng nhu cầu tâm lý và tài chính tại Việt Nam thấp hơn nhiều, phản ánh sự khác biệt về hệ thống y tế và kinh tế. Việc sử dụng biểu đồ phân bố nhu cầu và đáp ứng theo từng nhóm giúp minh họa rõ ràng các khoảng cách cần khắc phục. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của sự phối hợp đa ngành trong chăm sóc giảm nhẹ, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng, chuyên gia tâm lý và nhân viên xã hội nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc toàn diện cho bệnh nhi.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân viên y tế về chăm sóc giảm nhẹ, đặc biệt kỹ năng hỗ trợ tâm lý và giao tiếp với bệnh nhi, nhằm nâng tỷ lệ đáp ứng nhu cầu tâm lý lên ít nhất 75% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bệnh viện K phối hợp với các trường đại học y dược.
Xây dựng và triển khai chương trình hỗ trợ tài chính cho bệnh nhi ung thư, bao gồm quỹ hỗ trợ chi phí điều trị, ăn ở và đi lại, nhằm tăng tỷ lệ đáp ứng nhu cầu tài chính lên 70% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Y tế, các tổ chức phi chính phủ và bệnh viện.
Cải thiện công tác truyền thông và tư vấn thông tin y tế, đảm bảo bệnh nhi và gia đình được cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin về bệnh và điều trị, hướng tới tỷ lệ đáp ứng nhu cầu thông tin trên 85% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Khoa Nội Nhi, đội ngũ nhân viên y tế.
Phát triển mô hình chăm sóc giảm nhẹ đa ngành, phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, điều dưỡng, chuyên gia tâm lý và nhân viên xã hội để cung cấp dịch vụ toàn diện, giảm thiểu các khó khăn trong giao tiếp và hỗ trợ tinh thần cho bệnh nhi. Thời gian triển khai: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện và các khoa liên quan.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao kỹ năng chăm sóc giảm nhẹ, đặc biệt trong hỗ trợ tâm lý và giao tiếp với bệnh nhi ung thư.
Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về nhu cầu và thực trạng đáp ứng giúp xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính và phát triển dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ phù hợp.
Chuyên gia tâm lý và công tác xã hội: Nghiên cứu làm rõ các nhu cầu tâm lý, xã hội của bệnh nhi và gia đình, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ hiệu quả.
Gia đình bệnh nhi ung thư: Hiểu rõ hơn về các nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ, giúp phối hợp tốt hơn với nhân viên y tế trong quá trình điều trị và chăm sóc con em mình.
Câu hỏi thường gặp
Chăm sóc giảm nhẹ có bắt đầu ngay khi nào?
Chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhi ung thư có thể bắt đầu ngay khi được chẩn đoán bệnh và tiếp tục song song với các phương pháp điều trị khác nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống.Nhu cầu hỗ trợ tâm lý của bệnh nhi ung thư thường gặp những khó khăn gì?
Bệnh nhi thường gặp các vấn đề như lo âu, sợ hãi, chán nản và khó chấp nhận bệnh tật. Hỗ trợ tâm lý giúp giảm bớt các cảm xúc tiêu cực này và tăng động lực điều trị.Tại sao nhu cầu hỗ trợ tài chính lại cao nhưng đáp ứng thấp?
Nguyên nhân chính là do hạn chế về nguồn lực tài chính và các chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ, dẫn đến nhiều gia đình bệnh nhi gặp khó khăn trong chi trả chi phí điều trị và sinh hoạt.Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ?
Nghiên cứu sử dụng bộ công cụ PNPC, một bảng hỏi toàn diện đánh giá các khía cạnh thể chất, tâm lý, xã hội và thông tin y tế phù hợp với bệnh nhi ung thư.Làm thế nào để cải thiện việc đáp ứng nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhi?
Cần tăng cường đào tạo nhân viên y tế, phát triển mô hình chăm sóc đa ngành, xây dựng quỹ hỗ trợ tài chính và nâng cao công tác truyền thông, tư vấn thông tin cho bệnh nhi và gia đình.
Kết luận
- Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ của bệnh nhi ung thư tại Bệnh viện K cơ sở Tân Triều rất đa dạng, tập trung chủ yếu vào hỗ trợ thể chất, tâm lý, tài chính và thông tin y tế.
- Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu hiện còn hạn chế, đặc biệt trong các lĩnh vực hỗ trợ tâm lý và tài chính.
- Nghiên cứu đã làm rõ các yếu tố liên quan đến nhu cầu và thực trạng đáp ứng, cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải thiện dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực nhân viên y tế, phát triển mô hình chăm sóc đa ngành và tăng cường hỗ trợ tài chính cho bệnh nhi.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu tại các cơ sở y tế khác nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhi ung thư trên toàn quốc.
Hãy cùng chung tay nâng cao chất lượng chăm sóc giảm nhẹ để mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho bệnh nhi ung thư và gia đình họ.