Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chăm sóc sức khỏe hiện đại, việc tuân thủ quy trình thay băng vết thương (TBVT) đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa nhiễm khuẩn vết thương, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và an toàn người bệnh. Tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, số ca phẫu thuật và thủ thuật thay băng vết thương tăng đáng kể trong giai đoạn 2016-2018, với 1210 ca phẫu thuật và 5840 ca thủ thuật thay băng năm 2018, tăng gần gấp đôi so với năm 2016. Tuy nhiên, thực trạng tuân thủ quy trình TBVT của điều dưỡng, hộ sinh tại đây chưa được đánh giá cụ thể, gây khó khăn trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng tuân thủ quy trình TBVT của điều dưỡng, hộ sinh và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ này tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn trong năm 2019. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 68 điều dưỡng, hộ sinh trực tiếp thực hiện quy trình TBVT tại hai khoa Ngoại tổng hợp và Phụ sản, với tổng số 204 lượt quan sát thực hành và 11 cuộc phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch nâng cao năng lực chuyên môn, cải thiện quy trình quản lý điều dưỡng và đảm bảo an toàn người bệnh, góp phần giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn vết thương và chi phí điều trị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về quy trình thay băng vết thương được Bộ Y tế ban hành trong Hướng dẫn quy trình chăm sóc người bệnh tập II (Quyết định số 1108/2004/QĐ-BYT) và các quy định kỹ thuật tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình quy trình kỹ thuật thay băng vết thương: Bao gồm 29 bước chi tiết chia thành ba phần: trước thay băng (chuẩn bị người bệnh, nhân viên y tế, dụng cụ), trong thay băng (tiến hành kỹ thuật, rửa vết thương), và sau thay băng (thu dọn dụng cụ, ghi chép hồ sơ).

  • Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ quy trình: Bao gồm nhóm yếu tố cá nhân (tuổi, giới, trình độ chuyên môn, thâm niên công tác, kiến thức), nhóm yếu tố quản lý (đào tạo, giám sát, khen thưởng, quy trình hướng dẫn), và nhóm yếu tố cơ sở vật chất (vật tư, dụng cụ, trang thiết bị).

Các khái niệm chuyên ngành như vết thương sạch, vết thương nhiễm khuẩn, nhiễm khuẩn vết thương, và nhiễm khuẩn bệnh viện được làm rõ để định hướng đánh giá thực trạng và phân tích nguyên nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính, tiến hành từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2019 tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Đối tượng nghiên cứu gồm 68 điều dưỡng, hộ sinh trực tiếp thực hiện quy trình TBVT tại hai khoa Ngoại tổng hợp và Phụ sản.

  • Phần định lượng: Quan sát trực tiếp 204 lượt thay băng (mỗi người 3 lần) bằng bảng kiểm gồm 29 tiêu chí đánh giá tuân thủ từng bước quy trình. Cỡ mẫu toàn bộ được chọn theo tiêu chí bao gồm điều dưỡng, hộ sinh có hợp đồng lao động và đồng ý tham gia. Phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 20 với thống kê mô tả tần số, tỷ lệ phần trăm.

  • Phần định tính: Thực hiện 9 cuộc phỏng vấn sâu với lãnh đạo trung tâm, điều dưỡng trưởng, trưởng khoa, tổ trưởng quản lý chất lượng và 2 cuộc thảo luận nhóm với điều dưỡng, hộ sinh thuộc nhóm tuân thủ đúng và không đúng quy trình. Phân tích nội dung theo chủ đề nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

Quy trình thu thập số liệu được chuẩn hóa, điều tra viên được tập huấn kỹ lưỡng, quan sát kín không thông báo trước để đảm bảo tính khách quan. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, bảo mật thông tin cá nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tuân thủ chung quy trình TBVT của điều dưỡng, hộ sinh là 44,6% (91/204 lượt quan sát), trong khi 55,4% không tuân thủ đúng quy trình.

  2. Tỷ lệ tuân thủ từng phần quy trình:

    • Trước thay băng: 46,1%, trong đó chuẩn bị người bệnh đạt 53,4%, chuẩn bị nhân viên y tế cao nhất với 85,8%, chuẩn bị dụng cụ 77,9%.
    • Trong thay băng: 53,9%, với các bước mở gói dụng cụ, đặt túi nilon, bóc băng bẩn đạt 100%, nhưng rửa tay thường quy hoặc sát khuẩn tay nhanh chỉ đạt 74,5%, đặt gạc và băng vết thương đạt 73,1%.
    • Sau thay băng: 67,6%, bước ngâm dụng cụ đạt 100%, ghi chép hồ sơ bệnh án đạt 89,9%.

  3. Thông tin chung đối tượng nghiên cứu: 88,2% là nữ, nhóm tuổi chủ yếu 30-39 tuổi (45,6%), trình độ trung cấp chiếm 69,1%, thâm niên công tác từ 5-10 năm chiếm 48,5%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng tích cực đến tuân thủ: Sự quan tâm của lãnh đạo trung tâm, đào tạo chuyên môn, giám sát chặt chẽ, tuổi, trình độ chuyên môn, thâm niên công tác và quy trình kỹ thuật rõ ràng.

  5. Yếu tố ảnh hưởng tiêu cực: Thiếu hụt vật tư y tế, công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên, thiếu chế tài khen thưởng và xử phạt cụ thể.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ tuân thủ chung 44,6% phản ánh thực trạng còn nhiều hạn chế trong việc thực hiện quy trình TBVT tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn, thấp hơn so với một số nghiên cứu trong nước như tỷ lệ 51,6% tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và 77,9% tại một số bệnh viện khác. Điều này có thể do sự thiếu đồng bộ trong công tác đào tạo, giám sát và hạn chế về vật tư y tế.

Phần chuẩn bị nhân viên y tế đạt tỷ lệ cao nhất (85,8%) cho thấy nhận thức về vệ sinh cá nhân và trang phục bảo hộ được chú trọng, tuy nhiên bước rửa tay thường quy chưa được thực hiện đúng đầy đủ, đây là điểm yếu nghiêm trọng vì rửa tay là biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn hiệu quả nhất.

Phần trong thay băng có tỷ lệ tuân thủ 53,9% với các bước kỹ thuật như mở gói dụng cụ, bóc băng bẩn đạt 100% cho thấy kỹ năng thực hành cơ bản được đảm bảo, nhưng việc đánh giá vết thương và thông báo cho người bệnh còn hạn chế (8,3% không thông báo), ảnh hưởng đến sự phối hợp và an tâm của người bệnh.

Phần sau thay băng có tỷ lệ tuân thủ cao nhất (67,6%) cho thấy ý thức về thu dọn dụng cụ và ghi chép hồ sơ được cải thiện, tuy nhiên vẫn còn 32,4% chưa thực hiện đúng, có thể gây ảnh hưởng đến quản lý chất lượng và theo dõi vết thương.

Các yếu tố cá nhân như tuổi, trình độ chuyên môn và thâm niên công tác có ảnh hưởng tích cực đến tuân thủ, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn nâng cao giúp cải thiện thực hành. Yếu tố quản lý như đào tạo, giám sát và chế tài cũng đóng vai trò quan trọng, cần được tăng cường để nâng cao hiệu quả.

Việc thiếu hụt vật tư y tế và trang thiết bị là rào cản lớn, làm giảm khả năng tuân thủ quy trình chuẩn, đồng thời công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và chưa có chế tài rõ ràng khiến nhân viên y tế chưa có động lực thực hiện nghiêm túc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ từng bước và từng phần quy trình, bảng so sánh tỷ lệ tuân thủ theo nhóm tuổi, trình độ và thâm niên công tác để minh họa mối liên hệ giữa các yếu tố cá nhân và tuân thủ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, tập huấn chuyên môn định kỳ: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quy trình TBVT, kỹ năng thực hành và giao tiếp ứng xử cho điều dưỡng, hộ sinh ít nhất 2 lần/năm nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng, do Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn chủ trì, bắt đầu từ quý III năm 2024.

  2. Xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát thường xuyên và giám sát chéo: Thiết lập hệ thống giám sát chéo giữa các nhân viên trực tiếp thay băng, kết hợp kiểm tra định kỳ của điều dưỡng trưởng và tổ quản lý chất lượng, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, thực hiện liên tục hàng tháng.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và vật tư y tế: Đảm bảo cung cấp đầy đủ dụng cụ, vật tư tiêu hao như gạc, băng, dung dịch sát khuẩn, xe thay băng để nhân viên y tế thuận tiện trong thực hiện quy trình, ưu tiên đầu tư trong kế hoạch ngân sách năm 2024-2025.

  4. Xây dựng chế tài khen thưởng và xử phạt cụ thể: Áp dụng các hình thức khen thưởng cho cá nhân, tập thể tuân thủ tốt quy trình TBVT và xử phạt nghiêm khắc đối với vi phạm nhằm tạo động lực thực hiện nghiêm túc, triển khai từ quý IV năm 2024.

  5. Đưa nội dung tuân thủ quy trình TBVT vào bình xét thi đua hàng tháng tại các khoa: Kết hợp đánh giá hiệu quả công việc với việc tuân thủ quy trình kỹ thuật để nâng cao ý thức và trách nhiệm của nhân viên y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các cơ sở y tế: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ quy trình kỹ thuật điều dưỡng, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và giám sát phù hợp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc.

  2. Điều dưỡng, hộ sinh và nhân viên y tế trực tiếp thực hiện quy trình thay băng vết thương: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy trình, cải thiện kỹ năng thực hành và thái độ phục vụ người bệnh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng - định tính để tham khảo trong các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý chất lượng và an toàn người bệnh.

  4. Các tổ chức y tế và cơ quan quản lý nhà nước về y tế: Là cơ sở khoa học để xây dựng các hướng dẫn, quy định và chương trình đào tạo nhằm nâng cao năng lực điều dưỡng, hộ sinh trong công tác chăm sóc vết thương và phòng ngừa nhiễm khuẩn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tuân thủ quy trình thay băng vết thương lại quan trọng?
    Tuân thủ quy trình giúp phòng ngừa nhiễm khuẩn vết thương, thúc đẩy quá trình lành thương, giảm biến chứng và chi phí điều trị. Ví dụ, rửa tay đúng cách là bước then chốt để ngăn ngừa lây nhiễm vi khuẩn.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc tuân thủ quy trình của điều dưỡng, hộ sinh?
    Các yếu tố quản lý như đào tạo, giám sát và sự quan tâm của lãnh đạo có ảnh hưởng tích cực lớn. Ngoài ra, trình độ chuyên môn và thâm niên công tác cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Làm thế nào để cải thiện tỷ lệ tuân thủ quy trình thay băng vết thương?
    Cần tổ chức đào tạo định kỳ, tăng cường giám sát, cải thiện vật tư y tế và xây dựng chế tài khen thưởng, xử phạt rõ ràng để tạo động lực cho nhân viên y tế.

  4. Có những bước nào trong quy trình thay băng vết thương thường bị bỏ qua?
    Bước rửa tay thường quy hoặc sát khuẩn tay nhanh trước và sau khi thay băng thường bị thực hiện không đúng hoặc bỏ qua, làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các cơ sở y tế khác không?
    Có, các kết quả và khuyến nghị có thể tham khảo để cải thiện chất lượng chăm sóc vết thương tại các bệnh viện, trung tâm y tế có quy mô và đặc điểm tương tự.

Kết luận

  • Tỷ lệ tuân thủ quy trình thay băng vết thương của điều dưỡng, hộ sinh tại Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn năm 2019 là 44,6%, còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các bước chuẩn bị nhân viên y tế đạt tỷ lệ cao nhất (85,8%), trong khi bước rửa tay thường quy còn thấp (74,5%), ảnh hưởng đến hiệu quả phòng ngừa nhiễm khuẩn.
  • Yếu tố ảnh hưởng tích cực gồm sự quan tâm lãnh đạo, đào tạo, giám sát, trình độ chuyên môn và thâm niên công tác; yếu tố tiêu cực là thiếu vật tư, kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ và thiếu chế tài.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo định kỳ, giám sát chéo, cải thiện vật tư, xây dựng chế tài và đưa nội dung tuân thủ vào bình xét thi đua.
  • Nghiên cứu tạo cơ sở khoa học cho việc nâng cao chất lượng quản lý điều dưỡng và an toàn người bệnh, hướng tới giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn vết thương trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Trung tâm Y tế huyện Kinh Môn cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả sau can thiệp để đảm bảo chất lượng chăm sóc ngày càng được nâng cao.