Thực Trạng Tuân Thủ Quy Trình Thay Dịch Của Bệnh Nhân Lọc Màng Bụng Liên Tục Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Bạch Mai

• Tác giả: Phạm Thanh Tuyền
• Người hướng dẫn: PGS. Đỗ Gia Tuyển
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Quản Lý Bệnh Viện
• Đề tài: Nghiên Cứu Tuân Thủ Quy Trình Thay Dịch Lọc Màng Bụng Liên Tục Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Bạch Mai
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Bệnh thận mạn giai đoạn cuối và các phương pháp điều trị thay thế thận
• 1.1.1. Định nghĩa bệnh thận mạn
• 1.1.2. Chẩn đoán giai đoạn bệnh thận mạn
• 1.1.3. Các phương pháp điều trị thay thế thận
• 1.1.3.1. Ghép thận
• 1.1.3.2. Thận nhân tạo chu kỳ
• 1.1.3.3. Lọc màng bụng
• 1.1.4. Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (LMBNT) (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis: CAPD)
• 1.1.5. Quy trình quản lý kỹ thuật LMB
• 1.1.6. Xử trí và phòng ngừa biến chứng viêm màng bụng (VMB) trong LMBNT
• 1.1.7. Các chương trình huấn luyện, chăm sóc và quản lý bệnh nhân LMBNT
• 1.1.8. Quy trình thay dịch Lọc màng bụng liên tục ngoại trú
• 1.1.9. Một số nghiên cứu về thực hành trong phương pháp LMB nói chung, quy trình thay dịch nói riêng và một số yếu tố ảnh hưởng
• 1.1.9.1. Trên thế giới
• 1.1.9.2. Thực hành trong phương pháp LMB và quy trình thay dịch
• 1.1.9.3. Tại Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu (ĐTNC). Nghiên cứu định lượng
• 2.2. Nghiên cứu định tính
• 2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.4. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5. Cỡ mẫu nghiên cứu định lượng
• 2.6. Cỡ mẫu nghiên cứu định tính
• 2.7. Phương pháp chọn mẫu
• 2.7.1. Nghiên cứu định lượng
• 2.7.2. Nghiên cứu định tính
• 2.8. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.8.1. Nghiên cứu định lượng
• 2.8.2. Nghiên cứu định tính
• 2.9. Các biến số nghiên cứu và cách tính điểm
• 2.9.1. Biến số nghiên cứu định lượng
• 2.9.2. Chủ đề nghiên cứu định tính
• 2.10. Tiêu chuẩn đánh giá
• 2.10.1. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ tuân thủ quy trình thay dịch của BN
• 2.10.2. Tiêu chuẩn đánh giá kiến thức của BN
• 2.11. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.12. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 2.13. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số
• 2.13.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 2.13.2. Sai số và biện pháp khắc phục sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm chung của nhóm đối tượng nghiên cứu (ĐTNC)
• 3.3. Thời gian điều trị và tình trạng nhiễm trùng
• 3.4. Sự huấn luyện của NVYT
• 3.5. Kết quả kiến thức tuân thủ QTTD của BN
• 3.6. Kết quả tuân thủ quy trình thay dịch của BN
• 3.7. Những yếu tố liên quan đến mức độ tuân thủ quy trình thay dịch của BN LMBNT
• 3.7.1. Mối liên quan giữa các yếu tố cá nhân với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• 3.7.2. Mối liên quan giữa thời gian điều trị, tình trạng nhiễm trùng với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• 3.7.3. Mối liên quan giữa sự huấn luyện của NVYT với mức độ tuân thủ QTTD
• 3.7.4. Mối liên quan giữa kiến thức với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm chung của nhóm đối tượng nghiên cứu
• 4.3. Thời gian điều trị và tình trạng nhiễm trùng
• 4.4. Sự huấn luyện của NVYT
• 4.5. Kết quả kiến thức tuân thủ QTTD của BN
• 4.6. Kết quả tuân thủ quy trình thay dịch của BN
• 4.7. Những yếu tố liên quan đến mức độ tuân thủ quy trình thay dịch của BN LMBNT
• 4.7.1. Mối liên quan giữa các yếu tố cá nhân với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• 4.7.2. Mối liên quan giữa thời gian điều trị và tình trạng nhiễm trùng với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• 4.7.3. Mối liên quan giữa sự huấn luyện của NVYT với mức độ tuân thủ QTTD
• 4.7.4. Mối liên quan giữa kiến thức với mức độ tuân thủ quy trình thay dịch
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Lọc Màng Bụng Ngoại Trú Tại Bạch Mai

Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (CAPD) là phương pháp điều trị thay thế thận quan trọng, đặc biệt phổ biến tại Việt Nam và Bệnh viện Bạch Mai. Phương pháp này cho phép bệnh nhân tự thực hiện tại nhà, mang lại sự linh hoạt và giảm tải cho bệnh viện. Tuy nhiên, việc tuân thủ quy trình thay dịch lọc màng bụng là yếu tố then chốt để tránh các biến chứng nguy hiểm, nhất là viêm màng bụng. Nghiên cứu này tập trung đánh giá thực trạng tuân thủ quy trình và xác định các yếu tố liên quan, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Số liệu từ Bệnh viện Bạch Mai năm 2016 cho thấy 29% bệnh nhân chuyển sang thận nhân tạo do viêm màng bụng, và 42% số ca viêm màng bụng này liên quan đến việc không tuân thủ các bước trong quy trình thay dịch. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có một đánh giá chi tiết và đưa ra các giải pháp cụ thể. Theo một nghiên cứu, chỉ có 16.5% bệnh nhân tuân thủ tốt quy trình, trong khi phần lớn còn lại ở mức độ trung bình hoặc kém.

1.1. Lọc Màng Bụng Liên Tục Ngoại Trú CAPD Là Gì

Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (LMBNT hay CAPD) là phương pháp điều trị thay thế thận, sử dụng màng bụng của bệnh nhân làm màng lọc tự nhiên. Dịch lọc được đưa vào ổ bụng, hấp thụ chất thải và nước dư thừa, sau đó được thải ra ngoài. Ưu điểm của phương pháp này là tính linh hoạt, tiện lợi và chi phí thấp hơn so với chạy thận nhân tạo. Tuy nhiên, đòi hỏi bệnh nhân phải được đào tạo kỹ lưỡng và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình thay dịch để tránh nhiễm trùng. Số lần lọc thường là 4 lần một ngày, bao gồm 3 lần ban ngày và 1 lần vào ban đêm.

1.2. Vai Trò Của Bệnh Viện Bạch Mai Trong Điều Trị LMB

Bệnh viện Bạch Mai là một trong những trung tâm lọc màng bụng lớn nhất cả nước, tiên phong trong điều trị bệnh thận mạn giai đoạn cuối bằng phương pháp này từ năm 2004. Bệnh viện không chỉ cung cấp dịch vụ điều trị mà còn là trung tâm đào tạo về phương pháp lọc màng bụng liên tục ngoại trú cho các bệnh viện khu vực phía Bắc. Với hơn 300 bệnh nhân đang điều trị, khoa Thận - Tiết niệu của Bệnh viện Bạch Mai đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng điều trị và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.

II. Thách Thức Tuân Thủ Quy Trình Thay Dịch LMB Ngoại Trú

Mặc dù lọc màng bụng mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc tuân thủ quy trình thay dịch tại nhà là một thách thức lớn. Sự chủ động của bệnh nhân và người nhà là yếu tố quyết định thành công của phương pháp. Tuy nhiên, thiếu kiến thức, kỹ năng thực hành chưa tốt, hoặc tâm lý chủ quan có thể dẫn đến sai sót trong quy trình, làm tăng nguy cơ viêm màng bụng. Nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ của bệnh nhân, từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp. Theo một báo cáo, sự huấn luyện bệnh nhân một cách đầy đủ về kiến thức và kỹ năng phòng tránh nhiễm trùng trong lọc màng bụng là chìa khóa để giảm nguy cơ viêm màng bụng. Hầu hết các đợt viêm màng bụng xảy ra có liên quan tới sự kém hiểu biết của bệnh nhân về nguyên tắc vô trùng, sự đụng chạm các đầu kết nối vô trùng cũng như làm sai quy trình kỹ thuật.

2.1. Nguy Cơ Viêm Màng Bụng Do Không Tuân Thủ

Viêm màng bụng là biến chứng nghiêm trọng nhất của lọc màng bụng, có thể dẫn đến phải ngừng phương pháp điều trị và chuyển sang chạy thận nhân tạo. Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn xâm nhập vào ổ bụng trong quá trình thay dịch. Do đó, việc tuân thủ nghiêm ngặt các bước vệ sinh vô trùng, rửa tay đúng cách, và đảm bảo môi trường thay dịch sạch sẽ là vô cùng quan trọng. Nghiên cứu cho thấy bệnh nhân không rửa tay đúng cách, sai khi kiểm tra hạn sử dụng hoặc túi dịch rò rỉ, và quên đeo khẩu trang là những lỗi thường gặp.

2.2. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Quy Trình

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến khả năng tuân thủ quy trình thay dịch lọc màng bụng của bệnh nhân, bao gồm: trình độ học vấn, tuổi tác, thời gian điều trị, kiến thức về lọc màng bụng, sự hỗ trợ từ gia đình và nhân viên y tế. Việc xác định các yếu tố này sẽ giúp thiết kế các chương trình can thiệp hiệu quả hơn, nhằm cải thiện mức độ tuân thủ và giảm nguy cơ biến chứng.

2.3. Chi Phí Lọc Màng Bụng Và Gánh Nặng Kinh Tế

Mặc dù lọc màng bụng có chi phí thấp hơn so với chạy thận, nó vẫn là một gánh nặng đáng kể cho bệnh nhân và gia đình. Chi phí dịch lọc, vật tư y tế, và các chi phí phát sinh khác có thể tạo ra áp lực tài chính lớn, ảnh hưởng đến khả năng tuân thủ điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và bảo hiểm y tế phù hợp để giảm bớt gánh nặng này. Việc chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cho bệnh nhân lọc màng bụng cần được quan tâm để nâng cao thể trạng.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Tuân Thủ Tại Bạch Mai

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang có phân tích để đánh giá thực trạng tuân thủ quy trình thay dịch của bệnh nhân lọc màng bụng tại khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai năm 2017. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân đang điều trị bằng phương pháp LMBNT. Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp, quan sát quy trình thay dịch, và xem xét hồ sơ bệnh án. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ được phân tích để xác định mối liên hệ. Cỡ mẫu nghiên cứu được tính toán phù hợp để đảm bảo tính đại diện của kết quả. Việc đánh giá kiến thức và thực hành của bệnh nhân được thực hiện theo tiêu chuẩn cụ thể. Nghiên cứu cũng chú trọng đến vấn đề đạo đức, bảo mật thông tin cá nhân của bệnh nhân.

3.1. Đối Tượng Và Thời Gian Nghiên Cứu Chi Tiết

Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân đang điều trị bằng phương pháp lọc màng bụng liên tục ngoại trú tại khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai trong năm 2017. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian cụ thể, từ tháng X đến tháng Y năm 2017 (thông tin này nên được bổ sung từ tài liệu gốc). Các tiêu chí lựa chọn bệnh nhân được xác định rõ ràng để đảm bảo tính đồng nhất của mẫu nghiên cứu. Cần có sự mô tả chi tiết về quá trình chọn mẫu và cỡ mẫu nghiên cứu.

3.2. Phương Pháp Thu Thập Và Phân Tích Dữ Liệu

Dữ liệu được thu thập thông qua nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm: phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân, quan sát quy trình thay dịch do bệnh nhân thực hiện, và xem xét hồ sơ bệnh án. Các biến số nghiên cứu được xác định rõ ràng và có phương pháp tính điểm cụ thể. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm thống kê phù hợp để xác định mối liên hệ giữa các yếu tố và mức độ tuân thủ quy trình thay dịch. Cần mô tả chi tiết về các công cụ và quy trình thu thập dữ liệu để đảm bảo tính chính xác và tin cậy.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tuân Thủ Quy Trình Tại Bệnh Viện

Kết quả nghiên cứu cho thấy một tỷ lệ đáng kể bệnh nhân lọc màng bụng tại Bệnh viện Bạch Mai chưa tuân thủ đầy đủ quy trình thay dịch. Các sai sót thường gặp bao gồm: rửa tay không đúng cách, không kiểm tra kỹ túi dịch, và không tuân thủ các nguyên tắc vô trùng. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố liên quan đến mức độ tuân thủ, như tuổi tác, trình độ học vấn, và thời gian điều trị. Những phát hiện này cung cấp cơ sở để xây dựng các chương trình can thiệp nhằm cải thiện tuân thủ và giảm nguy cơ viêm màng bụng. Kết quả chỉ ra 56% bệnh nhân đạt về thực hành tuân thủ quy trình. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống bệnh nhân lọc màng bụng.

4.1. Tỷ Lệ Tuân Thủ Quy Trình Thay Dịch Thực Tế

Nghiên cứu định lượng cụ thể tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ đầy đủ quy trình thay dịch lọc màng bụng, cũng như tỷ lệ bệnh nhân mắc lỗi ở từng bước cụ thể của quy trình. Các lỗi thường gặp được phân loại và mô tả chi tiết. Kết quả này cung cấp bức tranh rõ ràng về thực trạng tuân thủ và giúp xác định các điểm cần cải thiện.

4.2. Liên Hệ Giữa Kiến Thức Và Thực Hành Tuân Thủ

Nghiên cứu đánh giá mối liên hệ giữa kiến thức của bệnh nhân về lọc màng bụng và thực hành tuân thủ quy trình thay dịch. Kết quả cho thấy bệnh nhân có kiến thức tốt hơn thường có xu hướng tuân thủ quy trình tốt hơn. Tuy nhiên, kiến thức không phải là yếu tố duy nhất quyết định, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, như kỹ năng thực hành và động lực cá nhân.

4.3. Tầm Quan Trọng Của Tái Huấn Luyện Bởi Nhân Viên Y Tế

Nghiên cứu chứng minh tầm quan trọng của việc tái huấn luyện thường xuyên cho bệnh nhân lọc màng bụng bởi nhân viên y tế. Bệnh nhân được tái huấn luyện thường có xu hướng tuân thủ quy trình tốt hơn. Điều này cho thấy việc duy trì kiến thức và kỹ năng thực hành là rất quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả của phương pháp điều trị.

V. Giải Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Quy Trình Thay Dịch LMB

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần triển khai các giải pháp đồng bộ để nâng cao tuân thủ quy trình thay dịch của bệnh nhân lọc màng bụng tại Bệnh viện Bạch Mai. Các giải pháp này bao gồm: tăng cường giáo dục và tư vấn cho bệnh nhân, cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết, tổ chức các buổi thực hành kỹ năng, và tăng cường giám sát và hỗ trợ từ nhân viên y tế. Ngoài ra, cần tạo môi trường hỗ trợ tốt hơn cho bệnh nhân, khuyến khích sự tham gia của gia đình, và xây dựng mạng lưới hỗ trợ đồng đẳng. Điều dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc huấn luyện, kiểm tra, giám sát tuân thủ quy trình của bệnh nhân tại bệnh viện.

5.1. Tăng Cường Giáo Dục Và Tư Vấn Cho Bệnh Nhân

Cần cung cấp cho bệnh nhân thông tin đầy đủ và dễ hiểu về lọc màng bụng, quy trình thay dịch, và tầm quan trọng của việc tuân thủ. Các buổi giáo dục nên được tổ chức thường xuyên, với nội dung được điều chỉnh phù hợp với trình độ học vấn và nhu cầu của từng bệnh nhân. Tư vấn cá nhân cũng rất quan trọng để giải đáp thắc mắc và giải quyết các vấn đề cụ thể của bệnh nhân.

5.2. Xây Dựng Tài Liệu Hướng Dẫn Chi Tiết Và Dễ Hiểu

Cần xây dựng tài liệu hướng dẫn chi tiết và dễ hiểu về quy trình thay dịch lọc màng bụng, có hình ảnh minh họa rõ ràng. Tài liệu nên được cung cấp cho bệnh nhân khi bắt đầu điều trị, và được cập nhật thường xuyên khi có thay đổi về quy trình. Tài liệu nên có sẵn ở nhiều định dạng khác nhau (ví dụ: in ấn, video) để đáp ứng nhu cầu của từng bệnh nhân.

5.3. Thiết Lập Mạng Lưới Hỗ Trợ Đồng Đẳng Giữa Bệnh Nhân

Tạo cơ hội cho bệnh nhân lọc màng bụng giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm, và hỗ trợ lẫn nhau. Mạng lưới hỗ trợ đồng đẳng có thể giúp bệnh nhân cảm thấy được động viên, giảm bớt căng thẳng, và học hỏi những kinh nghiệm thực tế từ những người cùng cảnh ngộ. Có thể tổ chức các buổi gặp mặt trực tiếp hoặc tạo nhóm trực tuyến để bệnh nhân dễ dàng kết nối với nhau.

VI. Kết Luận Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về LMB

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng tuân thủ quy trình thay dịch lọc màng bụng tại Bệnh viện Bạch Mai, đồng thời xác định các yếu tố liên quan và đề xuất các giải pháp can thiệp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng điều trị và giảm nguy cơ viêm màng bụng cho bệnh nhân. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn để đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp và tìm hiểu các yếu tố tâm lý xã hội ảnh hưởng đến tuân thủ quy trình. Bệnh viện cần từng bước hoàn thiện mô hình chăm sóc, điều trị và theo dõi chuẩn cho bệnh nhân. Bệnh viện có thể là cơ sở để tập huấn trong việc triển khai rộng rãi phương thức LMB tới các bệnh viện tuyến dưới.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Giải Pháp Can Thiệp

Cần có các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp đã được triển khai, bằng cách so sánh mức độ tuân thủ quy trình và tỷ lệ viêm màng bụng trước và sau khi can thiệp. Nghiên cứu nên sử dụng các phương pháp định lượng và định tính để thu thập dữ liệu đầy đủ và toàn diện.

6.2. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tâm Lý Xã Hội Ảnh Hưởng

Cần có các nghiên cứu tìm hiểu các yếu tố tâm lý xã hội ảnh hưởng đến tuân thủ quy trình thay dịch lọc màng bụng, như: động lực cá nhân, niềm tin vào hiệu quả điều trị, sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội, và ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp thiết kế các chương trình can thiệp phù hợp hơn với từng nhóm bệnh nhân.

6.3. So Sánh Hiệu Quả LMB Với Chạy Thận Nhân Tạo

Cần có các nghiên cứu so sánh hiệu quả của lọc màng bụng với chạy thận nhân tạo về nhiều mặt, như: tỷ lệ sống sót, chất lượng cuộc sống, chi phí điều trị, và các biến chứng liên quan. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp bệnh nhân và bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh thận mạn giai đoạn cuối là một vấn đề y tế toàn cầu với tỷ lệ mắc khoảng 8-16% dân số thế giới. Khi mức lọc cầu thận giảm dưới 15 ml/phút/1.73 m² da, bệnh nhân cần áp dụng các phương pháp điều trị thay thế thận như ghép thận, thận nhân tạo hoặc lọc màng bụng (LMB). Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (LMBNT) là phương pháp phổ biến tại Việt Nam, được thực hiện bởi chính bệnh nhân hoặc người nhà tại nhà, giúp giảm tải cho bệnh viện và duy trì chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc không tuân thủ quy trình thay dịch (QTTD) đúng cách là nguyên nhân chính dẫn đến biến chứng nhiễm trùng, đặc biệt là viêm màng bụng (VMB), gây thất bại điều trị và tăng tỷ lệ chuyển sang thận nhân tạo.

Nghiên cứu được tiến hành tại khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai trong năm 2017 nhằm đánh giá thực trạng tuân thủ QTTD của bệnh nhân LMBNT và xác định các yếu tố liên quan. Với cỡ mẫu 201 bệnh nhân, nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị, giảm biến chứng và làm cơ sở cho các chương trình huấn luyện, quản lý bệnh nhân LMBNT tại các bệnh viện tuyến dưới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tuân thủ điều trị: Nhấn mạnh vai trò của nhận thức, kiến thức và kỹ năng trong việc tuân thủ quy trình kỹ thuật y tế, đặc biệt trong các phương pháp điều trị tại nhà như LMBNT.
• Mô hình quản lý chất lượng chăm sóc bệnh nhân: Tập trung vào việc huấn luyện, giám sát và tái huấn luyện bệnh nhân nhằm đảm bảo thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, giảm thiểu biến chứng.
• Khái niệm chính:
  • Quy trình thay dịch (QTTD): 20 bước kỹ thuật được chuẩn hóa nhằm đảm bảo vô trùng trong quá trình lọc màng bụng.
  • Viêm màng bụng (VMB): Biến chứng nhiễm trùng nghiêm trọng do không tuân thủ QTTD.
  • Kiến thức và thực hành của bệnh nhân: Yếu tố quyết định mức độ tuân thủ và kết quả điều trị.
  • Yếu tố cá nhân và môi trường: Tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thời gian điều trị, môi trường thay dịch ảnh hưởng đến tuân thủ.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang kết hợp phân tích định lượng và định tính.
• Đối tượng nghiên cứu: 201 bệnh nhân LMBNT tại khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2017, tuổi trung bình 42,7 ± 13,2 tuổi.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ bệnh nhân đáp ứng tiêu chuẩn lựa chọn, bao gồm tự thực hiện QTTD và có khả năng trả lời phỏng vấn.
• Thu thập dữ liệu:
  • Quan sát trực tiếp thực hành QTTD tại bệnh viện bằng bảng kiểm theo quy trình chuẩn.
  • Phỏng vấn cấu trúc về thông tin cá nhân, tình trạng bệnh, kiến thức và các yếu tố liên quan.
  • Phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với cán bộ y tế để làm rõ các kết quả định lượng.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0, áp dụng thống kê mô tả và phân tích đơn biến để xác định mối liên quan giữa các biến.
• Timeline nghiên cứu: Từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2017, bao gồm thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng tuân thủ QTTD: 56% bệnh nhân đạt mức tuân thủ theo tiêu chuẩn (>80% tổng điểm), điểm trung bình 43,11 ± 6,62 trên 52 điểm tối đa. Các bước tuân thủ kém nhất gồm rửa tay sạch sẽ (63,7% làm chưa đủ), kiểm tra túi dịch (20,9% làm sai hoặc không làm), và đeo khẩu trang (75,1% tuân thủ đúng).

2. Kiến thức về QTTD: 70% bệnh nhân đạt về kiến thức tuân thủ QTTD, tuy nhiên vẫn còn 39,8% bệnh nhân chưa hiểu đúng tầm quan trọng của việc rửa tay và 41,8% không biết xử lý túi dịch bị rò rỉ hoặc hết hạn.

3. Yếu tố cá nhân liên quan đến tuân thủ: Tuổi trung bình nhóm không đạt tuân thủ cao hơn nhóm đạt (47,0 so với 39,3 tuổi, p < 0,001). Nam giới và bệnh nhân có trình độ học vấn dưới cấp 3 có tỷ lệ tuân thủ thấp hơn đáng kể (p = 0,01 và p = 0,006).

4. Thời gian điều trị và tuân thủ: Bệnh nhân điều trị trên 6 tháng có tỷ lệ tuân thủ cao hơn nhóm ≤ 6 tháng (52,9% so với 7,1%, p = 0,004). Không có mối liên quan có ý nghĩa giữa số lần VMB và mức độ tuân thủ QTTD.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mức độ tuân thủ QTTD của bệnh nhân LMBNT tại Bệnh viện Bạch Mai là tương đối tốt so với một số nghiên cứu quốc tế, tuy nhiên vẫn còn nhiều điểm cần cải thiện, đặc biệt là các bước rửa tay và kiểm tra túi dịch. Việc tuân thủ kém ở nhóm bệnh nhân lớn tuổi, nam giới và trình độ học vấn thấp phản ánh sự ảnh hưởng của nhận thức và khả năng tiếp thu kiến thức đến thực hành kỹ thuật.

Thời gian điều trị trên 6 tháng có liên quan tích cực đến tuân thủ, có thể do bệnh nhân đã quen với quy trình và được tái huấn luyện nhiều lần. Tuy nhiên, nguy cơ chủ quan và giảm tuân thủ theo thời gian cũng được cảnh báo trong thảo luận nhóm.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ tuân thủ tại Bệnh viện Bạch Mai cao hơn mức 16,5% tuân thủ tốt tại Ấn Độ hay 38% rửa tay đúng tại Sudan, cho thấy hiệu quả của chương trình huấn luyện và giám sát tại bệnh viện. Tuy nhiên, việc không có mối liên quan giữa số lần VMB và tuân thủ có thể do quan sát chỉ thực hiện một lần tại bệnh viện, chưa phản ánh đầy đủ thực tế tại nhà.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ tuân thủ từng bước QTTD và bảng so sánh tỷ lệ tuân thủ theo nhóm tuổi, giới tính, trình độ học vấn để minh họa rõ nét các yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường huấn luyện ban đầu và tái huấn luyện định kỳ: Động viên bệnh nhân mới và bệnh nhân điều trị lâu dài tham gia các khóa huấn luyện kỹ thuật thay dịch và kiến thức phòng tránh nhiễm trùng, đặc biệt tập trung vào nhóm bệnh nhân lớn tuổi, nam giới và trình độ học vấn thấp. Thời gian thực hiện: liên tục, tái huấn luyện sau 6 tháng và hàng năm. Chủ thể thực hiện: điều dưỡng chuyên trách LMB.

2. Giám sát và đánh giá tuân thủ thường xuyên: Thiết lập hệ thống giám sát tuân thủ QTTD tại bệnh viện bằng camera hoặc quan sát trực tiếp, đồng thời tổ chức các buổi kiểm tra, đánh giá kỹ thuật cho bệnh nhân khi tái khám. Thời gian: hàng tháng, chủ thể: điều dưỡng và cán bộ quản lý khoa.

3. Tổ chức sinh hoạt bệnh nhân theo chủ đề: Định kỳ tổ chức các buổi sinh hoạt, chia sẻ kinh nghiệm và giải đáp thắc mắc nhằm nâng cao nhận thức và sự tuân thủ của bệnh nhân. Thời gian: hàng tháng, chủ thể: điều dưỡng và cán bộ y tế.

4. Cải thiện cơ sở vật chất phòng thay dịch: Nâng cấp phòng thay dịch đảm bảo tiêu chuẩn vô trùng, cung cấp đầy đủ dụng cụ, nước rửa tay sát khuẩn và thùng rác y tế để tạo môi trường thuận lợi cho bệnh nhân thực hiện đúng quy trình. Thời gian: trong vòng 12 tháng, chủ thể: ban giám đốc bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và điều dưỡng chuyên khoa thận: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về tuân thủ kỹ thuật LMBNT, giúp cải thiện chương trình huấn luyện và chăm sóc bệnh nhân.

2. Quản lý bệnh viện và các trung tâm lọc màng bụng: Là cơ sở để xây dựng chính sách quản lý, giám sát và nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân LMBNT.

3. Nhà nghiên cứu y học và quản lý y tế: Cung cấp khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng - định tính trong lĩnh vực chăm sóc bệnh nhân mãn tính.

4. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân LMBNT: Giúp hiểu rõ tầm quan trọng của việc tuân thủ quy trình thay dịch, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và phòng tránh biến chứng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tuân thủ quy trình thay dịch lại quan trọng đối với bệnh nhân LMBNT?
   Tuân thủ đúng quy trình giúp phòng tránh nhiễm trùng, đặc biệt là viêm màng bụng, giảm tỷ lệ nhập viện và chuyển sang thận nhân tạo. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy 42% ca VMB liên quan đến kém tuân thủ QTTD.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến mức độ tuân thủ của bệnh nhân?
   Tuổi, giới tính và trình độ học vấn là các yếu tố có liên quan có ý nghĩa thống kê đến tuân thủ. Bệnh nhân lớn tuổi, nam giới và trình độ học vấn thấp thường tuân thủ kém hơn.

3. Làm thế nào để cải thiện tuân thủ quy trình thay dịch?
   Tăng cường huấn luyện ban đầu và tái huấn luyện định kỳ, giám sát thường xuyên, tổ chức sinh hoạt bệnh nhân và cải thiện cơ sở vật chất phòng thay dịch là các giải pháp hiệu quả.

4. Có cần thiết phải giám sát bệnh nhân tại nhà không?
   Theo khuyến cáo quốc tế, thăm bệnh nhân tại nhà giúp đánh giá môi trường và thực hành thực tế, từ đó điều chỉnh hướng dẫn phù hợp. Tuy nhiên, do hạn chế nguồn lực, việc này còn gặp khó khăn tại Việt Nam.

5. Tỷ lệ tuân thủ hiện nay tại Bệnh viện Bạch Mai như thế nào?
   Nghiên cứu cho thấy 56% bệnh nhân đạt mức tuân thủ QTTD theo tiêu chuẩn (>80% tổng điểm), cao hơn nhiều so với một số nghiên cứu quốc tế, phản ánh hiệu quả của chương trình huấn luyện và giám sát tại bệnh viện.

Kết luận

• Nghiên cứu đánh giá thực trạng tuân thủ quy trình thay dịch của bệnh nhân LMBNT tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2017 với 56% bệnh nhân đạt mức tuân thủ theo tiêu chuẩn.
• Các yếu tố cá nhân như tuổi, giới tính, trình độ học vấn và thời gian điều trị có ảnh hưởng đáng kể đến mức độ tuân thủ.
• Kiến thức về quy trình thay dịch và phòng tránh nhiễm trùng của bệnh nhân còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở các bước rửa tay và kiểm tra túi dịch.
• Công tác huấn luyện, giám sát và tái huấn luyện của điều dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tuân thủ và giảm biến chứng viêm màng bụng.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện tuân thủ, bao gồm tăng cường huấn luyện, giám sát, tổ chức sinh hoạt bệnh nhân và cải thiện cơ sở vật chất phòng thay dịch.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu đánh giá tuân thủ tại nhà và các bệnh viện tuyến dưới để nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân LMBNT trên toàn quốc.

Call to action: Các cán bộ y tế, quản lý bệnh viện và nhà nghiên cứu cần phối hợp thực hiện các chương trình huấn luyện và giám sát chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu biến chứng cho bệnh nhân lọc màng bụng liên tục ngoại trú.