I. Tổng Quan Nghiên Cứu An Toàn Phẫu Thuật Lấy Thai Bức Tranh Toàn Cảnh
An toàn trong phẫu thuật lấy thai là yếu tố then chốt, hướng đến ngăn ngừa tối đa các sai sót có thể gây hại cho sản phụ. Nghiên cứu về tuân thủ quy trình an toàn đóng vai trò quan trọng, giúp đảm bảo sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Bảng kiểm an toàn phẫu thuật của WHO là một công cụ hữu hiệu, thúc đẩy trao đổi thông tin giữa các thành viên kíp mổ và giảm thiểu rủi ro. Nghiên cứu này tập trung vào đánh giá thực trạng tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật lấy thai tại Bệnh viện Quận Thủ Đức, một cơ sở y tế với số lượng ca phẫu thuật lớn, nhằm tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ. Việc áp dụng bảng kiểm này giúp hạn chế các lỗi giao tiếp, giảm các sự cố y khoa và giúp phát triển văn hóa an toàn người bệnh (ATNB) trong bệnh viện (6,36,43).
1.1. Khái Niệm và Mục Tiêu An Toàn Phẫu Thuật Lấy Thai
An toàn phẫu thuật nói chung bao gồm mổ đúng người bệnh, đúng bộ phận, đúng vị trí, đúng quy trình và đúng kỹ thuật (9). An toàn mổ lấy thai (ATMLT) nhấn mạnh phòng ngừa, hạn chế các sai sót có thể xảy ra cho cả mẹ và trẻ sơ sinh (4,7). Mục tiêu then chốt là đảm bảo thực hiện đúng quy trình, giảm đau hiệu quả, sẵn sàng xử trí các tình huống khẩn cấp như tắc nghẽn hô hấp và kiểm soát mất máu. Các mục tiêu cần đảm bảo an toàn trong quá trình mổ lấy thai theo khuyến cáo của WHO. Cần đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc vô khuẩn, kiểm tra đầy đủ số lượng dụng cụ và vật tư y tế để sẵn sàng cho cuộc phẫu thuật.
1.2. Vai Trò Của Bảng Kiểm An Toàn Phẫu Thuật BKATPT WHO
Bảng kiểm an toàn phẫu thuật (BKATPT) WHO (2009) là công cụ thiết yếu, đảm bảo thông tin phẫu thuật được kiểm tra và tuân thủ nhất quán (6). Các thành viên trong nhóm phẫu thuật thực hiện Bảng kiểm bao gồm bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ gây mê, điều dưỡng và kỹ thuật viên và nhân viên khác của nhóm có liên quan tới phẫu thuật (61). Bảng kiểm này gồm 16 tiểu mục, thực hiện vào 3 thời điểm: giai đoạn tiền mê, trước khi rạch da và trước khi rời phòng mổ. BKATPT không chỉ giảm thiểu sai sót và biến chứng mà còn thúc đẩy giao tiếp hiệu quả và tạo dựng văn hóa an toàn tại bệnh viện.
II. Thách Thức Biến Chứng Phẫu Thuật Lấy Thai Cách Phòng Ngừa
Mặc dù có những tiến bộ vượt bậc, phẫu thuật lấy thai vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các lỗi thường gặp liên quan đến thông tin hành chính (sai bệnh nhân, vị trí mổ), kỹ thuật phẫu thuật (sót gạc) và gây mê (liều lượng không đủ, biến chứng). Biến chứng phẫu thuật lấy thai có thể bao gồm chảy máu, thủng tạng và nhiễm trùng. Việc xác định và phòng ngừa các rủi ro này là vô cùng quan trọng. Theo Viện Y học Mỹ, cho thấy hàng năm có từ 1500 đến 2500 sự cố phẫu thuật sai vị trí, có 21% phẫu thuật sai vị trí bàn tay, ước tính có 1.000 trường hợp tử vong do sự cố y khoa, tốn rất nhiều chi phí để giải quyết sự cố (73).
2.1. Các Loại Sự Cố Y Khoa Thường Gặp Trong Phẫu Thuật Lấy Thai
Sự cố y khoa trong phẫu thuật lấy thai có thể chia thành nhiều nhóm, bao gồm sai sót về thông tin (nhầm lẫn bệnh nhân, vị trí phẫu thuật), sai sót về kỹ thuật (sót dụng cụ, tổn thương tạng), sai sót trong gây mê (phản ứng thuốc, biến chứng hô hấp) và sai sót trong quản lý sau mổ (nhiễm trùng vết mổ, chậm trễ phát hiện biến chứng). Các nghiên cứu về thực hành bảng kiểm ATPT trong phẫu thuật tiêu hóa và can thiệp tim mạch, kết quả nghiên cứu khi đánh giá mức độ ATPT trước và sau phẫu thuật cho thấy bảng kiểm giúp phòng ngừa những sự cố suýt xảy ra (12,13).
2.2. Yếu Tố Con Người và Ảnh Hưởng Đến An Toàn Phẫu Thuật
Sự lơ là, chủ quan, thiếu kinh nghiệm và giao tiếp kém giữa các thành viên trong kíp mổ là những yếu tố con người có thể dẫn đến sai sót. Theo Tài liệu an toàn người bệnh của Bộ Y Tế (2014), ghi nhận nguyên nhân dễ xảy ra sai sót trong phẫu thuật là do lơ là, chủ quan khi theo dõi và bàn giao người bệnh, không thể hiện rõ phương pháp phẫu thuật, không báo ngay khi sự cố xảy ra, thiếu quyết đoán trong cấp cứu người bệnh (6). Cần chú trọng đào tạo, nâng cao ý thức trách nhiệm và cải thiện kỹ năng giao tiếp cho nhân viên y tế để giảm thiểu rủi ro.
2.3. Vai trò của cơ sở vật chất trong an toàn phẫu thuật lấy thai
Trang thiết bị y tế hiện đại và đầy đủ có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn phẫu thuật lấy thai. Việc thiếu hụt trang thiết bị hoặc trang thiết bị không hoạt động tốt có thể gây khó khăn trong quá trình phẫu thuật và làm tăng nguy cơ xảy ra sai sót. Theo thống kê tỷ lệ mổ lấy thai trong năm 2019 chiếm 40% tổng số ca phẫu thuật tại Bệnh viện Quận Thủ Đức, và Quyết định số 280/QĐ-BV ngày 28 tháng 2 năm 2019, “Về việc ban hành quy trình thực hiện bảng kiểm tra an toàn trong phẫu thuật”, phân công viên chức giám sát thực hiện bảng kiểm an toàn phẫu thuật, thủ thuật tại Khoa Gây mê hồi sức (GMHS).
III. Phương Pháp Đánh Giá Tuân Thủ Quy Trình Phẫu Thuật Lấy Thai
Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Qua quan sát trực tiếp thực hành quy trình mổ lấy thai của các thành viên phẫu thuật với bộ công cụ định lượng là bảng kiểm an toàn phẫu thuật với cỡ mẫu tiến hành thực tế là 142 lượt mổ lấy thai và phỏng vấn sâu 10 đối tượng gồm Lãnh đạo bệnh viện, Lãnh đạo Khoa/Phòng, thành viên phẫu thuật đã từng thực hiện mổ lấy thai. Phân tích định lượng đánh giá tỉ lệ tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật ở mỗi giai đoạn và thành viên. Phân tích định tính làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ, bao gồm yếu tố con người, quản lý và cơ sở vật chất.
3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Cỡ Mẫu Phù Hợp
Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp cả phương pháp định lượng và định tính. Cỡ mẫu cho nghiên cứu định lượng là 142 ca mổ lấy thai, đảm bảo đủ lớn để đưa ra kết luận có giá trị thống kê. Nghiên cứu cũng tiến hành phỏng vấn sâu 10 đối tượng, bao gồm lãnh đạo bệnh viện, lãnh đạo khoa/phòng và nhân viên y tế trực tiếp tham gia phẫu thuật.
3.2. Công Cụ Thu Thập Dữ Liệu và Quy Trình Thực Hiện
Công cụ thu thập dữ liệu chính là bảng kiểm an toàn phẫu thuật WHO, được sử dụng để quan sát trực tiếp quá trình thực hiện mổ lấy thai. Quy trình thu thập dữ liệu bao gồm quan sát, ghi chép và phỏng vấn sâu. Nghiên cứu viên được đào tạo kỹ lưỡng về cách sử dụng bảng kiểm và kỹ năng phỏng vấn.
3.3. Phân Tích Định Lượng và Định Tính Cách Giải Mã Dữ Liệu
Dữ liệu định lượng được phân tích bằng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỉ lệ tuân thủ giữa các giai đoạn và nhóm nhân viên. Dữ liệu định tính được phân tích bằng phương pháp phân tích nội dung, tìm kiếm các chủ đề và yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Trạng Tuân Thủ Tại Bệnh Viện Quận Thủ Đức
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ ca mổ lấy thai tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật là 81,7%. Tỷ lệ tuân thủ ở giai đoạn trước mổ là cao nhất (95,8%), tiếp theo là giai đoạn sau mổ (92,2%) và giai đoạn trong mổ (81,7%). Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ bao gồm kinh nghiệm, đào tạo và quản lý. Kết quả cho thấy tỷ lệ ca mổ lấy thai tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật là 81,7%, tỷ lệ ca mổ lấy thai tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật ở giai đoạn trước mổ là 95,8%, tuân thủ an toàn phẫu thuật ở giai đoạn trong mổ là 81,7% và tuân thủ ở giai đoạn sau mổ là 92,2%.
4.1. Tỉ Lệ Tuân Thủ Quy Trình Theo Giai Đoạn Phẫu Thuật
Tỉ lệ tuân thủ cao nhất ở giai đoạn trước mổ cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Tỉ lệ tuân thủ thấp hơn ở giai đoạn trong mổ có thể do áp lực thời gian và các tình huống khẩn cấp. Nghiên cứu sâu hơn về nguyên nhân của sự khác biệt này là cần thiết. Về yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hiện quy trình an toàn mổ lấy thai gồm các yếu tố người tham gia phẫu thuật là có kinh nghiệm, thâm niên công tác lâu năm, được đào tạo về quy trình, có xu hướng tuân thủ quy trình cao hơn thành viên phẫu thuật trẻ, kinh nghiệm ít, chưa được đào tạo.
4.2. Ảnh Hưởng Của Kinh Nghiệm và Đào Tạo Đến Tuân Thủ
Nhân viên y tế có kinh nghiệm và được đào tạo về quy trình có xu hướng tuân thủ cao hơn. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc đào tạo liên tục và chuyển giao kinh nghiệm cho nhân viên mới. Yếu tố quản lý giúp tăng cường củng cố thực hành, lãnh đạo quan tâm, có kế hoạch kiểm tra, giám sát, quy trình đánh giá dễ thực hiện.
4.3. Vai Trò Của Quản Lý và Cơ Sở Vật Chất
Sự hỗ trợ từ quản lý và cơ sở vật chất đầy đủ có tác động tích cực đến tuân thủ. Quản lý cần tạo điều kiện cho nhân viên tuân thủ quy trình bằng cách cung cấp nguồn lực, đào tạo và giám sát. Yếu tố cơ sở vật chất là yếu tố điều kiện ảnh hưởng sự tuân thủ an toàn phẫu thuật của các thành viên phẫu thuật trong thực hiện quy trình. Yếu tố cơ sở vật chất, điều kiện làm việc là yếu tố quan trọng thúc đẩy động lực làm việc.
V. Giải Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Quy Trình An Toàn Lấy Thai
Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp đồng bộ để nâng cao tuân thủ. Cần tăng cường đào tạo, cải thiện quy trình, tăng cường giám sát và đảm bảo cơ sở vật chất đầy đủ. Thiết kế bảng kiểm riêng cho mổ lấy thai và báo cáo khó khăn cho quản lý cũng là những giải pháp quan trọng.
5.1. Tăng Cường Đào Tạo và Cập Nhật Kiến Thức Liên Tục
Tổ chức đào tạo thường xuyên về quy trình an toàn phẫu thuật, cập nhật kiến thức mới và chia sẻ kinh nghiệm thực tế. Đào tạo nên tập trung vào cả kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ. Cần quan tâm đến những tuân thủ an toàn phẫu thuật không đúng của thành viên phẫu thuật khi thực hiện quy trình an toàn mổ lấy thai với các thông tin cần xác nhận như: trang thiết bị và thuốc gây mê đã sẵn sàng, xác nhận tiền căn bệnh đi kèm, dị ứng, đặt nội khí quản khó, nguy cơ hít sặc với các thiết bị cần thiết đã sẵn sàng, đúng người bệnh, vị trí, phương pháp phẫu thuật, uớc lượng thời gian phẫu thuật và phương pháp phẫu thuật, xác nhận sử dụng kháng sinh dự phòng 60 phút trước mổ, tình trạng vô trùng của trang thiết bị, dụng cụ trước khi tiến hành rạch da, chẩn đoán, phương pháp phẫu thuật sau mổ.
5.2. Rà Soát và Cải Tiến Quy Trình Phẫu Thuật Lấy Thai
Rà soát quy trình hiện tại, xác định các điểm chưa hợp lý và điều chỉnh để đơn giản hóa, dễ thực hiện. Quy trình cần được xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học và phù hợp với điều kiện thực tế của bệnh viện. Tuy nhiên, đa số sự tuân thủ an toàn phẫu thuật không đúng này xảy ra đa số trong mổ lấy thai cấp cứu.
5.3. Tăng Cường Giám Sát và Đánh Giá Thực Hiện
Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá thực hiện quy trình thường xuyên. Sử dụng các công cụ như bảng kiểm, quan sát trực tiếp và báo cáo sự cố để phát hiện và khắc phục các sai sót. Cần có phản hồi kịp thời và xây dựng dựa trên kết quả giám sát và đánh giá. Khuyến nghị bệnh viện cần tổ chức đào tạo, tập huấn về quy trình, có chế tài giám sát và quy định cụ thể cách thực hiện bảng kiểm an toàn phẫu thuật trên từng phân loại mức độ cấp cứu. Thiết kế bảng kiểm an toàn phẫu thuật riêng cho mổ lấy thai. Tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật, báo cáo cho quản lý khi gặp khó khăn.
VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu An Toàn Phẫu Thuật Lấy Thai Tương Lai
Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật lấy thai tại Bệnh viện Quận Thủ Đức. Kết quả cho thấy cần có những nỗ lực hơn nữa để nâng cao tuân thủ và giảm thiểu rủi ro. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp và tìm kiếm các yếu tố ảnh hưởng khác đến tuân thủ.
6.1. Tóm Tắt Kết Quả Chính và Hàm Ý Thực Tiễn
Kết quả chính cho thấy tỉ lệ tuân thủ còn chưa đạt mức tối ưu và cần có những biện pháp cải thiện. Hàm ý thực tiễn là cần có những giải pháp đồng bộ để tăng cường đào tạo, cải thiện quy trình và tăng cường giám sát. Tỷ lệ ca mổ lấy thai tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật là 81,7%, tỷ lệ ca mổ lấy thai tuân thủ quy trình an toàn phẫu thuật ở giai đoạn trước mổ là 95,8%, tuân thủ an toàn phẫu thuật ở giai đoạn trong mổ là 81,7% và tuân thủ ở giai đoạn sau mổ là 92,2%.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo và Đề Xuất
Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp đã đề xuất. Nghiên cứu cũng nên mở rộng phạm vi để tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng khác đến tuân thủ, như văn hóa tổ chức và áp lực công việc. Cần tăng cường đào tạo, cải thiện quy trình, tăng cường giám sát và đảm bảo cơ sở vật chất đầy đủ.
