Chương Trình Kháng Sinh Dự Phòng Trong Phẫu Thuật Mổ Lấy Thai Tại Bệnh Viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn

• Tác giả: Lê Nguyễn Tố Oanh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Liên Hương
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý và Dược lâm sàng
• Đề tài: Chương Trình Kháng Sinh Dự Phòng Trong Phẫu Thuật Mổ Lấy Thai Tại Bệnh Viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.2. Khái niệm nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.3. Nhiễm khuẩn vết mổ trong mổ lấy thai
• 1.4. Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn vết mổ trong phẫu thuật mổ lấy thai
• 1.4.1. Tác nhân gây NKVM trong phẫu thuật mổ lấy thai
• 1.5. Các yếu tố nguy cơ gây NKVM trong phẫu thuật mổ lấy thai
• 1.6. Đánh giá nguy cơ NKVM trên bệnh nhân
• 1.7. Tổng quan về kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai
• 1.8. Chỉ định KSDP trong mổ lấy thai
• 1.9. Lựa chọn và khuyến cáo sử dụng KSDP trong mổ lấy thai
• 1.10. Thời điểm dùng kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai
• 1.11. Thời gian sử dụng KSDP trong mổ lấy thai
• 1.12. Liều sử dụng KSDP trong mổ lấy thai
• 1.13. Đường dùng KSDP
• 1.14. Một số nghiên cứu về hiệu quả sử dụng KSDP trong phẫu thuật mổ lấy thai
• 1.15. Chương trình quản lý kháng sinh tại bệnh viện Phụ sản Quốc Tế Sài Gòn
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mục tiêu 1: Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG trước khi triển khai chương trình kháng sinh dự phòng
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.5. Mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 2.6. Thiết lập chương trình KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG từ 01/03/2023 đến 30/04/2023
• 2.7. Triển khai thí điểm chương trình KSDP trong phẫu thuật MLT và hoàn thiện phác đồ KSDP từ 09/04/2023 đến 30/04/2023
• 2.8. Phân tích hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại bệnh viện PSQTSG
• 2.9. Đánh giá kết quả
• 2.10. Thu thập và xử lý số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mục tiêu 1: Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG trước khi triển khai chương trình kháng sinh dự phòng
• 3.2. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu
• 3.3. Đặc điểm sử dụng kháng sinh trong mẫu nghiên cứu
• 3.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng kháng sinh
• 3.5. Mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 3.6. Thiết lập chương trình KSDP và triển khai thí điểm trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 3.7. Đánh giá thí điểm chương trình kháng sinh dự phòng trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 3.8. Phân tích hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 3.9. Phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân mổ lấy thai tại Bệnh viện Phụ sản Quốc tế Sài Gòn trước khi triển khai chương trình kháng sinh dự phòng
• 3.10. Đặc điểm chung của bệnh nhân
• 3.11. Đặc điểm sử dụng kháng sinh
• 3.12. Hiệu quả sử dụng kháng sinh
• 3.13. Phân tích hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại Bệnh viện Phụ sản Quốc tế Sài Gòn
• 3.14. Xây dựng và ban hành phác đồ KSDP, đánh giá việc thực hiện phác đồ KSDP
• 3.15. Bàn luận về hiệu quả triển khai phác đồ KSDP trên bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG
• 3.16. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Chương Trình Kháng Sinh Dự Phòng MLT 55 Ký Tự

Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) là một biến chứng đáng lo ngại sau phẫu thuật, làm tăng thời gian nằm viện, nguy cơ tử vong và chi phí điều trị. Theo WHO (2021), tỷ lệ nhiễm khuẩn sau mổ lấy thai (MLT) trên toàn cầu dao động từ 2,5% đến 20,5%. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 5% - 10% trong hai triệu ca phẫu thuật hàng năm gặp phải NKVM. Đáng chú ý, nguy cơ nhiễm khuẩn khi MLT cao hơn 5-20 lần so với sinh thường. Việc sử dụng kháng sinh dự phòng (KSDP) hợp lý đã được chứng minh là giảm thiểu ít nhất 50% nguy cơ nhiễm khuẩn sau phẫu thuật và tiết kiệm chi phí điều trị. Do đó, kháng sinh dự phòng trở thành một phần quan trọng trong chương trình quản lý kháng sinh tại các bệnh viện. Bài viết này trình bày về chương trình kháng sinh dự phòng tại Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn, nhằm nâng cao chất lượng điều trị và giảm chi phí cho bệnh nhân.

1.1. Khái niệm và phân loại nhiễm khuẩn vết mổ NKVM

Theo Bộ Y tế, nhiễm khuẩn vết mổ là nhiễm khuẩn xảy ra tại vị trí phẫu thuật trong vòng 30 ngày sau mổ (với phẫu thuật không cấy ghép) hoặc 1 năm (với phẫu thuật cấy ghép). CDC Hoa Kỳ phân loại NKVM thành 3 loại: NKVM nông (ở da và tổ chức dưới da), NKVM sâu (ở cân và/hoặc cơ), và NKVM cơ quan/khoang cơ thể (liên quan đến các cơ quan sâu hơn). Việc phân loại giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Các triệu chứng có thể bao gồm chảy mủ, sưng đỏ, đau và sốt.

1.2. Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn vết mổ trong mổ lấy thai

Nguyên nhân chính gây nhiễm khuẩn vết mổ là vi sinh vật, phổ biến nhất là vi khuẩn. Trong MLT, các tác nhân gây bệnh thường gặp là vi khuẩn Gram dương hiếu khí (Streptococci, Enterococci, tụ cầu), vi khuẩn Gram dương kỵ khí (Peptococcus, Peptostreptococcus), vi khuẩn Gram âm (E.coli, Klebsiella, Proteus spp) và vi khuẩn Gram âm kỵ khí (Bacteroides, Prevotella). Nguồn gốc của vi sinh vật có thể từ cơ thể người bệnh (nội sinh) hoặc từ môi trường bên ngoài (ngoại sinh). Do đó, việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vô khuẩn trong phẫu thuật và chăm sóc vết mổ là vô cùng quan trọng. Theo một nghiên cứu, nhiễm khuẩn sau MLT có thể cao hơn từ 5-20 lần so với sinh thường.

II. Vấn Đề Thực Trạng Kháng Sinh Dự Phòng MLT 58 Ký Tự

Mặc dù kháng sinh dự phòng đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm nguy cơ NKVM, việc sử dụng kháng sinh không hợp lý vẫn là một vấn đề đáng quan ngại. Tình trạng lạm dụng kháng sinh dẫn đến tăng nguy cơ kháng thuốc, gây khó khăn trong điều trị các nhiễm trùng sau này. Tại Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn, trước khi triển khai chương trình kháng sinh dự phòng, chưa có quy trình chuẩn hóa cho việc sử dụng kháng sinh trong MLT. Điều này dẫn đến sự khác biệt trong chỉ định, lựa chọn kháng sinh, liều dùng và thời gian sử dụng giữa các bác sĩ, tiềm ẩn nguy cơ sử dụng kháng sinh không hiệu quả hoặc không cần thiết. Do đó, việc xây dựng và triển khai một chương trình kháng sinh dự phòng dựa trên bằng chứng khoa học và phù hợp với điều kiện thực tế của bệnh viện là vô cùng cấp thiết.

2.1. Tình hình nhiễm khuẩn vết mổ sau mổ lấy thai

Nhiễm khuẩn vết mổ sau mổ lấy thai là một thách thức lớn trong sản khoa. Các yếu tố như thời gian phẫu thuật kéo dài, vỡ ối non, tiền sử mổ lấy thai, và các bệnh lý nền như tiểu đường, béo phì có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn. Hậu quả của nhiễm khuẩn không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của sản phụ mà còn làm tăng chi phí điều trị và kéo dài thời gian nằm viện. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải thiện các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn, trong đó có việc sử dụng kháng sinh dự phòng một cách hợp lý.

2.2. Những bất cập trong sử dụng kháng sinh dự phòng trước đây

Trước khi có chương trình kháng sinh dự phòng, việc sử dụng kháng sinh trong MLT tại Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn còn tồn tại một số bất cập. Việc chỉ định kháng sinh có thể dựa trên kinh nghiệm cá nhân của bác sĩ hơn là dựa trên bằng chứng khoa học. Lựa chọn kháng sinh có thể không tối ưu, liều dùng không phù hợp, và thời gian sử dụng kéo dài hơn cần thiết. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ kháng thuốc mà còn gây tốn kém chi phí và có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn cho sản phụ.

III. Cách Xây Dựng Phác Đồ Kháng Sinh Dự Phòng Mổ Lấy Thai 59

Việc xây dựng một phác đồ kháng sinh dự phòng mổ lấy thai hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa bằng chứng khoa học, kinh nghiệm lâm sàng và điều kiện thực tế của bệnh viện. Phác đồ cần xác định rõ đối tượng cần sử dụng kháng sinh dự phòng, lựa chọn kháng sinh phù hợp (ví dụ Cefazolin, Cefoxitin, Clindamycin), liều dùng, thời điểm sử dụng và thời gian sử dụng. Phác đồ cũng cần được cập nhật thường xuyên dựa trên kết quả giám sát kháng sinh và tình hình kháng thuốc tại bệnh viện. Việc tuân thủ phác đồ cần được giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho sản phụ.

3.1. Xác định đối tượng cần sử dụng kháng sinh dự phòng

Phác đồ cần xác định rõ những đối tượng nào cần sử dụng kháng sinh dự phòng khi MLT. Thông thường, kháng sinh dự phòng được chỉ định cho tất cả các trường hợp MLT, đặc biệt là các trường hợp có nguy cơ cao nhiễm khuẩn như chuyển dạ kéo dài, vỡ ối non, hoặc có các bệnh lý nền như tiểu đường, béo phì. Tuy nhiên, phác đồ cần nêu rõ các trường hợp ngoại lệ hoặc các yếu tố cần cân nhắc khi quyết định sử dụng kháng sinh dự phòng.

3.2. Lựa chọn kháng sinh dự phòng phù hợp nhất

Việc lựa chọn kháng sinh phù hợp là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả của kháng sinh dự phòng. Các kháng sinh thường được sử dụng trong MLT bao gồm Cefazolin, Cefoxitin, Clindamycin, và Gentamicin. Lựa chọn kháng sinh cần dựa trên phổ kháng khuẩn, khả năng xâm nhập vào mô, tác dụng phụ và tình hình kháng thuốc tại bệnh viện. Cần lưu ý đến các trường hợp dị ứng penicillin và lựa chọn kháng sinh thay thế phù hợp.

3.3. Liều dùng và thời điểm sử dụng kháng sinh dự phòng tối ưu

Phác đồ cần quy định rõ liều dùng và thời điểm sử dụng kháng sinh dự phòng tối ưu. Thông thường, kháng sinh được dùng một liều duy nhất trước khi rạch da khoảng 30-60 phút. Liều dùng cần được điều chỉnh theo cân nặng của sản phụ. Cần đảm bảo rằng nồng độ kháng sinh trong máu đạt mức cần thiết tại thời điểm phẫu thuật để ngăn ngừa nhiễm khuẩn hiệu quả. Thời gian dùng kháng sinh thường không kéo dài quá 24 giờ sau phẫu thuật, trừ các trường hợp có chỉ định đặc biệt.

IV. Triển Khai Chương Trình Kháng Sinh Dự Phòng Tại PSQT SG 57

Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn đã triển khai chương trình kháng sinh dự phòng trong MLT với mục tiêu giảm tỷ lệ NKVM và sử dụng kháng sinh hợp lý hơn. Chương trình bao gồm việc xây dựng và ban hành phác đồ kháng sinh dự phòng, đào tạo cho nhân viên y tế, giám sát việc tuân thủ phác đồ, và đánh giá hiệu quả của chương trình. Kết quả ban đầu cho thấy chương trình đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ NKVM và cải thiện việc sử dụng kháng sinh tại bệnh viện.

4.1. Đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế

Để triển khai thành công chương trình, bệnh viện đã tổ chức các buổi đào tạo cho bác sĩ, điều dưỡng và dược sĩ về phác đồ kháng sinh dự phòng, tầm quan trọng của việc tuân thủ phác đồ, và các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn khác. Việc nâng cao nhận thức và kiến thức cho nhân viên y tế là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của chương trình.

4.2. Giám sát và đánh giá tuân thủ phác đồ kháng sinh

Bệnh viện đã thiết lập hệ thống giám sát việc tuân thủ phác đồ kháng sinh dự phòng bằng cách theo dõi việc chỉ định, lựa chọn kháng sinh, liều dùng và thời gian sử dụng kháng sinh trong MLT. Việc giám sát giúp phát hiện và khắc phục các sai sót, đảm bảo phác đồ được tuân thủ một cách nghiêm ngặt.

4.3. Đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phác đồ theo thời gian

Hiệu quả của chương trình được đánh giá định kỳ bằng cách theo dõi tỷ lệ NKVM, tình hình sử dụng kháng sinh, và tình hình kháng thuốc tại bệnh viện. Dựa trên kết quả đánh giá, phác đồ kháng sinh dự phòng được điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tế và đảm bảo hiệu quả tối ưu.

V. Kết Quả Nghiên Cứu và Ưu Điểm Khi Dùng KSDP 55 Ký Tự

Nghiên cứu tại Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn cho thấy việc triển khai chương trình kháng sinh dự phòng đã mang lại những kết quả tích cực. Tỷ lệ NKVM sau MLT đã giảm đáng kể so với trước khi triển khai chương trình. Việc sử dụng kháng sinh cũng trở nên hợp lý hơn, với việc lựa chọn kháng sinh phù hợp hơn, liều dùng tối ưu hơn và thời gian sử dụng ngắn hơn. Điều này không chỉ giúp giảm nguy cơ kháng thuốc mà còn tiết kiệm chi phí điều trị cho bệnh nhân.

5.1. Giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ sau mổ lấy thai

Một trong những kết quả quan trọng nhất của chương trình là giảm tỷ lệ NKVM sau MLT. Điều này chứng tỏ rằng việc sử dụng kháng sinh dự phòng một cách hợp lý và có hệ thống có thể giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn hiệu quả và cải thiện sức khỏe cho sản phụ.

5.2. Sử dụng kháng sinh hợp lý và giảm chi phí điều trị

Chương trình cũng góp phần vào việc sử dụng kháng sinh hợp lý hơn, với việc lựa chọn kháng sinh phù hợp hơn, liều dùng tối ưu hơn và thời gian sử dụng ngắn hơn. Điều này không chỉ giúp giảm nguy cơ kháng thuốc mà còn tiết kiệm chi phí điều trị cho bệnh nhân và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.

VI. Kết Luận và Hướng Phát Triển Của KSDP Trong MLT 59

Chương trình kháng sinh dự phòng trong MLT tại Bệnh viện Phụ Sản Quốc Tế Sài Gòn là một thành công, mang lại lợi ích thiết thực cho bệnh nhân và bệnh viện. Tuy nhiên, việc duy trì và cải tiến chương trình là một quá trình liên tục. Cần tiếp tục giám sát tình hình kháng thuốc, cập nhật phác đồ kháng sinh dự phòng dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất, và tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế. Việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn khác cũng cần được quan tâm để giảm thiểu nguy cơ NKVM sau MLT.

6.1. Duy trì và cải tiến chương trình kháng sinh dự phòng

Để đảm bảo hiệu quả lâu dài của chương trình, cần tiếp tục duy trì và cải tiến chương trình kháng sinh dự phòng. Điều này bao gồm việc giám sát liên tục tình hình kháng thuốc, cập nhật phác đồ dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất, và tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế.

6.2. Nghiên cứu và áp dụng các biện pháp phòng ngừa khác

Ngoài kháng sinh dự phòng, cần nghiên cứu và áp dụng các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn khác như cải thiện kỹ thuật phẫu thuật, tối ưu hóa môi trường phòng mổ, và tăng cường vệ sinh tay. Việc kết hợp nhiều biện pháp sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ NKVM sau MLT.

Tổng quan nghiên cứu

Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) là biến chứng phổ biến sau phẫu thuật, đặc biệt trong phẫu thuật mổ lấy thai với tỷ lệ nhiễm khuẩn dao động từ 2,5% đến 20,5% trên thế giới theo WHO (2021). Tại Việt Nam, tỷ lệ NKVM trong phẫu thuật mổ lấy thai cao hơn sinh thường từ 5 đến 20 lần, với tỷ lệ nhiễm khuẩn lên đến 8,9% trong vòng 30 ngày sau mổ theo CDC. NKVM không chỉ làm tăng thời gian nằm viện mà còn làm tăng chi phí điều trị và nguy cơ tử vong. Một trong những biện pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ NKVM là sử dụng kháng sinh dự phòng (KSDP), có thể giảm ít nhất 50% nguy cơ nhiễm khuẩn sau phẫu thuật.

Bệnh viện Phụ sản Quốc tế Sài Gòn (PSQTSG) là cơ sở chuyên sâu về sản phụ khoa tại TP. Hồ Chí Minh, thực hiện nhiều ca mổ lấy thai nhưng chưa có phác đồ KSDP chuẩn hóa. Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân mổ lấy thai tại bệnh viện trước khi triển khai chương trình KSDP, đồng thời đánh giá hiệu quả của phác đồ KSDP sau khi áp dụng. Thời gian nghiên cứu từ tháng 01/2023 đến tháng 08/2023, tập trung vào bệnh nhân mổ lấy thai thuộc loại phẫu thuật sạch và sạch - nhiễm.

Mục tiêu nghiên cứu là nâng cao chất lượng điều trị, giảm tỷ lệ NKVM, rút ngắn thời gian nằm viện và giảm chi phí điều trị, góp phần quản lý sử dụng kháng sinh hợp lý tại bệnh viện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng phác đồ KSDP chuẩn, góp phần giảm thiểu biến chứng và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe sản phụ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Khái niệm nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM): Theo hướng dẫn của Bộ Y tế (2012, 2023) và CDC Hoa Kỳ, NKVM được phân loại thành 3 nhóm: NKVM nông, NKVM sâu và NKVM cơ quan/khoang phẫu thuật, với các tiêu chí chẩn đoán cụ thể dựa trên triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm vi sinh.
• Thang điểm NNIS: Được sử dụng để đánh giá nguy cơ NKVM dựa trên tình trạng bệnh nhân (điểm ASA), loại phẫu thuật và thời gian phẫu thuật. Điểm NNIS càng cao thì nguy cơ NKVM càng lớn.
• Kháng sinh dự phòng (KSDP): Định nghĩa là việc sử dụng kháng sinh trước khi có nhiễm khuẩn nhằm ngăn ngừa NKVM. Lý thuyết về lựa chọn kháng sinh dựa trên phổ tác dụng, thời điểm sử dụng, liều lượng và đường dùng để đạt hiệu quả tối ưu, giảm tác dụng phụ và đề kháng.
• Mô hình quản lý kháng sinh tại bệnh viện: Bao gồm các thành phần như Hội đồng quản lý sử dụng kháng sinh, kiểm soát nhiễm khuẩn, dược sĩ lâm sàng và các bác sĩ lâm sàng phối hợp để xây dựng phác đồ, giám sát và can thiệp sử dụng kháng sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: NKVM, KSDP, thang điểm NNIS, phẫu thuật sạch và sạch - nhiễm, và quản lý kháng sinh bệnh viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn:

• Giai đoạn 1 (01/01/2023 - 31/03/2023): Mô tả cắt ngang, hồi cứu dữ liệu bệnh án của 192 bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG để phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trước khi triển khai chương trình KSDP. Các biến số thu thập gồm đặc điểm bệnh nhân, đặc điểm phẫu thuật, sử dụng kháng sinh, và các chỉ số đánh giá hiệu quả như tỷ lệ sốt, NKVM, ADR.
• Giai đoạn 2 (01/03/2023 - 31/08/2023): Tiến cứu, xây dựng và triển khai phác đồ KSDP. Giai đoạn này gồm xây dựng phác đồ (01/03 - 09/04), triển khai thí điểm (09/04 - 30/04), và triển khai thường quy (01/05 - 31/08). Đánh giá hiệu quả bằng so sánh nhóm trước và sau can thiệp về đặc điểm bệnh nhân, sử dụng kháng sinh, tỷ lệ NKVM, chi phí và thời gian nằm viện.

Cỡ mẫu gồm 192 bệnh nhân giai đoạn 1 và các nhóm bệnh nhân đủ tiêu chuẩn trong giai đoạn 2. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ bệnh nhân mổ lấy thai thỏa mãn tiêu chuẩn và loại trừ theo quy định. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20, với các phép kiểm định thống kê phù hợp, mức ý nghĩa p < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu: Trong 192 bệnh nhân, 71,4% ở độ tuổi 18-35, 77,1% tuổi thai 38-40 tuần, 70,3% có BMI ≥ 25, 98,9% điểm ASA ≤ 2, và 74,5% thuộc loại phẫu thuật sạch hoặc sạch - nhiễm. Thời gian phẫu thuật trung bình 49,4 ± 9,35 phút, không có trường hợp mất máu ≥ 500 ml. (Bảng đặc điểm mẫu)

2. Thực trạng sử dụng kháng sinh trước khi triển khai KSDP: 100% bệnh nhân được sử dụng kháng sinh trong và sau phẫu thuật, chủ yếu là cephalosporin (cefoxitin, ceftriaxon). Tuy nhiên, nhóm phẫu thuật sạch - sạch nhiễm không sử dụng kháng sinh trước phẫu thuật, trong khi nhóm nhiễm - bẩn có 18,4% sử dụng kháng sinh trước phẫu thuật. Việc sử dụng kháng sinh kéo dài sau mổ phổ biến, không tuân thủ nguyên tắc KSDP chỉ dùng một liều hoặc dưới 24 giờ. (Bảng đặc điểm sử dụng kháng sinh)

3. Hiệu quả triển khai phác đồ KSDP: Sau khi áp dụng phác đồ KSDP, tỷ lệ bệnh nhân được chỉ định KSDP đạt khoảng 90%, thời điểm tiêm kháng sinh dự phòng được chuẩn hóa trước khi rạch da trong vòng 60 phút. Thời gian sử dụng kháng sinh giảm đáng kể, trung bình dưới 24 giờ, giảm tỷ lệ chuyển đổi phác đồ không cần thiết. Tỷ lệ sốt ≥ 38oC giảm từ khoảng 15% xuống còn dưới 5%, tỷ lệ NKVM giảm rõ rệt so với trước can thiệp (giảm khoảng 40-50%). (Biểu đồ so sánh tỷ lệ NKVM trước và sau can thiệp)

4. Hiệu quả kinh tế: Chi phí thuốc kháng sinh và vật tư y tế tiêu hao giảm khoảng 20%, thời gian nằm viện trung bình giảm từ 5,7 ngày xuống còn 4,2 ngày, góp phần giảm chi phí điều trị và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực bệnh viện.

Thảo luận kết quả

Việc triển khai phác đồ KSDP tại BV PSQTSG đã cải thiện đáng kể việc sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật mổ lấy thai, phù hợp với các khuyến cáo quốc tế của ASHP, ACOG và WHO. Thời điểm tiêm kháng sinh trước rạch da giúp đạt nồng độ thuốc tối ưu tại vị trí phẫu thuật, giảm nguy cơ NKVM, đồng thời không ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi.

Kết quả giảm tỷ lệ sốt và NKVM tương tự các nghiên cứu tiến cứu tại các bệnh viện lớn trong nước và quốc tế, khẳng định hiệu quả của việc chuẩn hóa phác đồ KSDP. Việc giảm thời gian sử dụng kháng sinh sau mổ cũng góp phần hạn chế nguy cơ đề kháng kháng sinh và tác dụng phụ không mong muốn.

Phân tích chi phí cho thấy chương trình KSDP giúp tiết kiệm đáng kể chi phí thuốc và vật tư y tế, đồng thời rút ngắn thời gian nằm viện, nâng cao hiệu quả kinh tế cho bệnh viện và người bệnh. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ NKVM, chi phí và thời gian nằm viện trước và sau can thiệp minh họa rõ nét hiệu quả của chương trình.

Một số hạn chế của nghiên cứu là cỡ mẫu còn hạn chế, thời gian theo dõi sau mổ 30 ngày có thể chưa phát hiện hết các trường hợp NKVM muộn. Tuy nhiên, kết quả đã cung cấp cơ sở khoa học vững chắc để nhân rộng chương trình KSDP tại các cơ sở y tế khác.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai rộng rãi phác đồ KSDP chuẩn: Áp dụng phác đồ KSDP đã xây dựng cho tất cả bệnh nhân mổ lấy thai tại BV PSQTSG và các bệnh viện sản phụ khoa khác nhằm giảm tỷ lệ NKVM và chi phí điều trị. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện, Hội đồng quản lý kháng sinh.

2. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên y tế: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ về sử dụng kháng sinh dự phòng, nguyên tắc vô khuẩn và quản lý NKVM cho bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ tuân thủ phác đồ lên trên 95% trong 6 tháng. Chủ thể: Phòng Đào tạo, Khoa Dược lâm sàng.

3. Giám sát và đánh giá liên tục: Thiết lập hệ thống giám sát việc sử dụng kháng sinh và tỷ lệ NKVM, báo cáo định kỳ hàng quý để kịp thời điều chỉnh phác đồ và can thiệp. Chủ thể: Hội đồng kiểm soát nhiễm khuẩn, Dược sĩ lâm sàng.

4. Tăng cường truyền thông và tư vấn cho bệnh nhân: Cung cấp thông tin về lợi ích của KSDP và chăm sóc vết mổ đúng cách cho sản phụ trước và sau mổ nhằm nâng cao sự hợp tác và giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. Thời gian: liên tục trong quá trình điều trị. Chủ thể: Khoa Hậu phẫu, phòng Chăm sóc khách hàng.

5. Nghiên cứu mở rộng và cập nhật phác đồ: Tiếp tục nghiên cứu mở rộng với cỡ mẫu lớn hơn, theo dõi dài hạn để cập nhật phác đồ phù hợp với tình hình đề kháng kháng sinh mới. Chủ thể: Bộ môn Dược lâm sàng, Ban Quản lý chất lượng bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ sản phụ khoa và phẫu thuật viên: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và hướng dẫn thực hành chuẩn trong sử dụng kháng sinh dự phòng, giúp giảm biến chứng nhiễm khuẩn và nâng cao hiệu quả điều trị.

2. Dược sĩ lâm sàng và quản lý dược: Tham khảo để xây dựng, triển khai và giám sát chương trình quản lý kháng sinh tại bệnh viện, tối ưu hóa sử dụng thuốc, giảm chi phí và đề kháng.

3. Nhân viên điều dưỡng và kỹ thuật viên phòng mổ: Nắm rõ quy trình sử dụng kháng sinh dự phòng, phối hợp chăm sóc bệnh nhân đúng cách, góp phần giảm nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ.

4. Nhà quản lý y tế và chính sách: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về hiệu quả chương trình KSDP, làm cơ sở xây dựng chính sách quản lý kháng sinh và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế sản phụ khoa.

Câu hỏi thường gặp

1. Kháng sinh dự phòng trong mổ lấy thai có thực sự cần thiết không?
   Có, KSDP giúp giảm ít nhất 50% nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ, giảm biến chứng và chi phí điều trị, được khuyến cáo bởi WHO, ASHP và ACOG.

2. Thời điểm tiêm kháng sinh dự phòng hiệu quả nhất là khi nào?
   Tiêm kháng sinh trong vòng 60 phút trước khi rạch da là thời điểm tối ưu để đạt nồng độ thuốc cao nhất tại vị trí phẫu thuật, giảm nguy cơ NKVM.

3. Liều lượng và loại kháng sinh nào được ưu tiên sử dụng?
   Cefazolin 2g (3g nếu cân nặng >120kg) tiêm tĩnh mạch là lựa chọn phổ biến, có phổ tác dụng phù hợp và an toàn cho mẹ và thai nhi.

4. Có nên sử dụng kháng sinh kéo dài sau mổ lấy thai không?
   Không, sử dụng kháng sinh kéo dài trên 24 giờ không làm giảm tỷ lệ NKVM mà còn tăng nguy cơ đề kháng và tác dụng phụ.

5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của chương trình KSDP?
   Đánh giá qua tỷ lệ NKVM, tỷ lệ sốt sau mổ, thời gian nằm viện, chi phí điều trị và mức độ tuân thủ phác đồ sử dụng kháng sinh.

Kết luận

• Nhiễm khuẩn vết mổ trong mổ lấy thai là vấn đề y tế quan trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe sản phụ và chi phí điều trị.
• Thực trạng sử dụng kháng sinh tại BV PSQTSG trước khi triển khai chương trình KSDP còn nhiều bất cập, đặc biệt về thời điểm và thời gian sử dụng.
• Triển khai phác đồ KSDP chuẩn giúp giảm đáng kể tỷ lệ NKVM, sốt sau mổ, thời gian nằm viện và chi phí điều trị.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nhân rộng chương trình quản lý kháng sinh trong phẫu thuật sản khoa.
• Khuyến nghị tiếp tục đào tạo, giám sát và cập nhật phác đồ nhằm nâng cao hiệu quả và an toàn trong sử dụng kháng sinh dự phòng.

Hành động tiếp theo: Các bệnh viện sản phụ khoa nên áp dụng phác đồ KSDP chuẩn, đồng thời tăng cường giám sát và đào tạo nhân viên y tế để nâng cao chất lượng chăm sóc sản phụ.