Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Điều Trị Ở Người Bệnh Tăng Huyết Áp Kèm Đái Tháo Đường Típ 2

• Tác giả: Phạm Thị Tuyết
• Người hướng dẫn: PGS.TS Lê Thị Bình
• Trường học: Trường Đại Học Thăng Long
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Tuân Thủ Điều Trị Ở Người Bệnh Tăng Huyết Áp Có Kèm Theo Đái Tháo Đường Típ 2
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan về bệnh tăng huyết áp kèm đái tháo đường típ 2
• 1.2. Tổng quan về các triêu chứng lâm sàng của bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.3. Tổng quan về cơ chế tăng huyết áp ở người bệnh
• 1.3.1. Cơ chế tăng huyết áp nguyên phát
• 1.3.2. Cơ chế tăng huyết áp thứ phát
• 1.4. Phân độ tăng huyết áp, phân loại ĐTĐ típ 2
• 1.4.1. Phân độ tăng huyết áp
• 1.4.2. Phân loại đái tháo đường
• 1.5. Tiêu chuẩn xác định bệnh THA có kèm ĐTĐ típ 2
• 1.6. Tổng quan về điều trị THA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.6.1. Nguyên tắc điều trị
• 1.6.2. Mục tiêu điều trị
• 1.6.3. Phương pháp điều trị
• 1.7. Một số yếu tố nguy cơ đến bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.7.1. Yếu tố nguy cơ bởi tuổi, giới
• 1.7.2. Yếu tố nguy cơ bởi trình độ văn hoá
• 1.7.3. Yếu tố nguy cơ bởi lối sống của người bệnh
• 1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị
• 1.8.1. Sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội
• 1.9. Nguy cơ biến chứng của bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.10. Tổng quan về việc sử dụng thuốc
• 1.11. Khái niệm về tuân thủ điều trị
• 1.12. Thang đo tuân thủ sử dụng thuốc
• 1.13. Dinh dưỡng cho NB tăng HA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.14. Mối liên quan giữa THA và ĐTĐ típ 2
• 1.15. Một số Học thuyết điều dưỡng ứng dụng trong nghiên cứu
• 1.16. Một số nghiên cứu trên Thế giới, Việt Nam về TT điều trị NB tăng HA kèm ĐTĐ típ 2
• 1.16.1. Một số nghiên cứu trên thế giới
• 1.16.2. Các nghiên cứu về tuân thủ điều trị ở Việt Nam
• 1.17. Giới thiệu về địa điểm nghiên cứu
• 1.18. Khung lý thuyết của nghiên cứu
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.2.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Cỡ mẫu, chọn mẫu nghiên cứu
• 2.3.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.3.4. Các biến số nghiên cứu
• 2.3.5. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá các biến số, chỉ số nghiên cứu
• 2.3.6. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.3.6.1. Công cụ thu thập số liệu
• 2.3.6.2. Kỹ thuật thu thập số liệu
• 2.3.6.3. Quy trình thu thập số liệu
• 2.3.7. Hạn chế, sai số và biện pháp khắc phục
• 2.3.7.1. Sai số và biện pháp khắc phục
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm bệnh lý của ĐTNC
• 3.3. Kiến thức tuân thủ điều trị THA kèm ĐTĐ típ 2
• 3.3.1. Kiến thức hiểu biết về bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 của ĐTNC (n=384)
• 3.3.2. Kiến thức về tuân thủ dinh dưỡng
• 3.3.3. Kiến thức tuân thủ về hoạt động thể lực
• 3.3.4. Kiến thức tuân thủ về dùng thuốc điều trị của người bệnh
• 3.3.5. Kiến thức về tuân thủ kiểm soát HA
• 3.3.6. Kiến thức TT về kiểm soát đường huyết
• 3.3.7. ĐG chung về kiến thức TT điều trị của NB
• 3.4. Thực hành TT điều trị của NB tăng HA kèm ĐTĐ típ 2
• 3.4.1. Thực hành TT tái khám SK định kỳ và đo HA, đường huyết định kỳ
• 3.4.2. Thực hành tuân thủ về dinh dưỡng của ĐTNC
• 3.4.3. Thực hành tuân thủ về hoạt động thể lực của ĐTNC
• 3.4.4. Thực hành tuân thủ dùng thuốc điều trị của ĐTNC
• 3.4.5. Thực hành TT khi tăng HA, đường huyết đột ngột, phòng đột quỵ
• 3.4.6. Thực hành tuân thủ điều trị thuốc theo Morisky -8
• 3.4.7. Kết quả TT điều trị chung của người bệnh THA có kèm ĐTĐ típ 2
• 3.5. Một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị của NB tăng HA kèm ĐTĐ
• 4. BÀN LUẬN KẾT QUẢ
• 4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.1. Về nhóm tuổi
• 4.1.2. Về trình độ học vấn
• 4.1.3. Về nghề nghiệp
• 4.1.4. Về dân tộc
• 4.1.5. Sở thích và thói quen của người bệnh
• 4.1.6. Về hoàn cảnh sống
• 4.1.7. Về kinh tế gia đình
• 4.1.8. Thực trạng huyết áp của NB khi đến tái khám
• 4.1.9. Về bệnh lý mạn tính mắc kèm
• 4.1.10. Nguồn thông tin về bệnh THA, ĐTĐ
• 4.1.11. Tư vấn của điều dưỡng về bệnh và sự tuân thủ điều trị tránh biến chứng
• 4.2. Thực trạng kiến thức TT điều trị của ĐTNC
• 4.2.1. Kiến thức về bệnh THA, đường máu của ĐTNC:
• 4.2.2. Kiến thức về yếu tố nguy cơ của bệnh THA, ĐTĐ típ 2:
• 4.2.3. Kiến thức TT về dinh dưỡng trong điều trị:
• 4.2.4. Kiến thức tuân thủ về hoạt động thể lực
• 4.2.5. Kiến thức tuân thủ về nguyên tắc dùng thuốc
• 4.2.6. Kiến thức TT về kiểm soát huyết áp, đường huyết của ĐTNC:
• 4.3. Thực hành TT điều trị của đối tượng nghiên cứu
• 4.3.1. Thực hành TT tái khám SK định kỳ và đo HA, đường huyết định kỳ
• 4.3.2. Thực hành tuân thủ về dinh dưỡng của ĐTNC:
• 4.3.3. Thực hành tuân thủ về hoạt động thể lực của ĐTNC:
• 4.3.4. Thực hành tuân thủ dùng thuốc điều trị của ĐTNC
• 4.3.5. Thực hành TT khi tăng HA, đường huyết đột ngột, ngăn ngừa phòng đột quỵ
• 4.3.6. Đánh giá thực hành tuân thủ điều trị thuốc theo Morisky – 8 của ĐTNC
• 4.3.7. Kết quả tuân thủ điều trị ĐTNC:
• 4.4. Một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị
• 4.4.1. Mối liên quan giữa nhân khẩu học với tuân thủ điều trị của ĐTNC
• 4.4.2. Mối liên quan giữa đặc điểm xã hội, địa lý với tuân thủ điều trị:
• 4.4.3. Mối liên quan giữa nguồn thông tin với tuân thủ điều trị
• 4.4.4. Mối liên quan giữa một số yếu tố cá nhân với tuân thủ điều trị
• 4.4.5. Mối liên quan giữa thời gian mắc bệnh với tuân thủ điều trị
• 4.4.6. Mối liên quan giữa bệnh lý mắc kèm với tuân thủ điều trị
• 4.4.7. Mối liên quan giữa mức độ tư vấn của điều dưỡng với tuân thủ điều trị
• 4.4.8. Mối liên quan giữa kiến thức TT với thực hành TT
• 4.5. Điểm mạnh, điểm yếu trong nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Tuân Thủ Điều Trị THA ĐTĐ Típ 2 55 Ký Tự

Tăng huyết áp (THA) và đái tháo đường típ 2 (ĐTĐ) là những thách thức lớn đối với y tế toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam. Ước tính năm 2023, 1.28 tỷ người trưởng thành (30-79 tuổi) trên thế giới mắc THA, với phần lớn sống ở các nước thu nhập thấp và trung bình. Bệnh THA song hành với ĐTĐ Típ 2 có cùng yếu tố nguy cơ, làm tăng mức độ nghiêm trọng cho cả hai bệnh. Kiểm soát huyết áp và đường máu đạt mục tiêu là yếu tố then chốt để giảm tỷ lệ tử vong. Nghiên cứu của Lê Thị Minh chỉ ra mối liên hệ giữa THA và ĐTĐ, nhấn mạnh tầm quan trọng của chế độ ăn uống lành mạnh và vận động thể chất. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị ở bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh còn nhiều hạn chế, đặt ra câu hỏi về kiến thức, thực hành và các yếu tố liên quan. Vì vậy, nghiên cứu về tuân thủ điều trị ở nhóm bệnh nhân này là vô cùng cần thiết.

1.1. Định Nghĩa Tăng Huyết Áp và Đái Tháo Đường Típ 2

Theo Hội Tim Mạch Học Việt Nam (2022), THA được xác định khi huyết áp tâm thu (HATT) ≥ 140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương (HATTr) ≥ 90 mmHg. Ngược lại, Bộ Y tế (2020) định nghĩa ĐTĐ là rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi tăng glucose huyết mạn tính do thiếu insulin, kháng insulin, hoặc cả hai. Sự kết hợp của THA và ĐTĐ típ 2 làm gia tăng nguy cơ tổn thương mạch máu lớn và nhỏ, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như bệnh mạch vành, đột quỵ, suy thận, và mù lòa. Hiện nay chưa có định nghĩa chính thức nào đưa ra khái niệm về THA mắc kèm ĐTĐ típ 2. Định nghĩa THA mắc kèm ĐTĐ típ 2 đơn giản được hiểu là người bệnh có cùng hai bệnh lý THA và ĐTĐ típ 2.

1.2. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Tuân Thủ Điều Trị

Nghiên cứu này nhằm mô tả đặc điểm bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh, đồng thời đánh giá thực trạng và các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị. Kết quả sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các can thiệp hiệu quả nhằm nâng cao tuân thủ điều trị, cải thiện sức khỏe và giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng. Nghiên cứu được tiến nghiên cứu với 2 mục tiêu sau: 1. Mô tả đặc điểm người bệnh và thực trạng tuân thủ điều trị ở người bệnh tăng huyết áp kèm theo đái tháo đường típ 2 tại khoa khám bệnh, bệnh viện đa khoa Hưng Thịnh tỉnh Lào Cai năm 2024. 2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ở người bệnh tăng huyết áp kèm theo đái tháo đường típ 2.

II. Vấn Đề Tại Sao Tuân Thủ Điều Trị THA ĐTĐ Lại Thấp 58 Ký Tự

Thực tế cho thấy, tỷ lệ tuân thủ điều trị ở bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2 còn thấp, dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Người bệnh có thể phải đối mặt với các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, suy thận, mù lòa, và các bệnh lý tim mạch khác. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh, mà còn gây tốn kém cho gia đình và xã hội. Nhiều trường hợp THA kèm ĐTĐ típ 2 mà không tuân thủ điều trị thì sẽ bị đột tử bất cứ lúc nào. Câu hỏi đặt ra là có bao nhiêu phần trăm NB tăng huyết áp kèm đái tháo đường típ 2 chưa có kiến thức tuân thủ điều trị? và có bao nhiêu phần trăm NB chưa đạt thực hành tuân thủ điều trị? Và những yếu tố nào liên quan đến tuân thủ điều trị?. Vì vậy, việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị là vô cùng quan trọng.

2.1. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Điều Trị THA và ĐTĐ

Nghiên cứu cần tập trung làm rõ các yếu tố như: kiến thức về bệnh, thái độ đối với điều trị, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, chi phí điều trị, sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội, cũng như các yếu tố tâm lý và văn hóa. Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị: Sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội, Nguy cơ biến chứng của bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2. Sự thiếu hụt thông tin, hiểu lầm về thuốc, tác dụng phụ của thuốc, và sự phức tạp của phác đồ điều trị cũng có thể là rào cản lớn đối với tuân thủ điều trị.

2.2. Hậu Quả Của Việc Không Tuân Thủ Điều Trị THA ĐTĐ

Việc không tuân thủ điều trị có thể dẫn đến tăng huyết áp không kiểm soát, đường huyết dao động, tăng nguy cơ biến chứng, nhập viện thường xuyên hơn, và giảm tuổi thọ. Những người bị ĐTĐ típ 2 khi có THA làm cho tiên lượng bệnh kém đi rõ rệt so với chỉ mắc một bệnh. Mắc THA và ĐTĐ típ 2 làm cho tỷ lệ bệnh lý mạch vành và đột quỵ tăng gấp 2- 3 lần so với người không bị ĐTĐ. THA và ĐTĐ típ 2 làm gia tăng nguy cơ tổn thương các máu lớn và nhỏ, gây nên các bệnh mạch vành, tai biến mạch máu não, tắc mạch chi, bệnh võng mạc mắt có thể gây mù, gây viêm thận rồi dẫn đến suy thận, gây ra bệnh lý thần kinh và hậu quả đi kèm là gia tăng chi phí y tế, giảm chất lượng cuộc sống.

III. Phương Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Điều Trị THA và ĐTĐ 59 Ký Tự

Để nâng cao tuân thủ điều trị ở bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2, cần áp dụng các phương pháp toàn diện và đa chiều. Giáo dục sức khỏe đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp kiến thức về bệnh, tầm quan trọng của điều trị, và cách phòng ngừa biến chứng. Tư vấn cá nhân giúp người bệnh hiểu rõ về tình trạng sức khỏe của mình, xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp, và giải quyết các vấn đề tâm lý. Quan trọng hơn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ, và gia đình người bệnh để tạo thành một hệ thống hỗ trợ toàn diện.

3.1. Giáo Dục Sức Khỏe Cho Bệnh Nhân THA và ĐTĐ

Cần cung cấp thông tin dễ hiểu, chính xác về bệnh, các yếu tố nguy cơ, phương pháp điều trị, và tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị. Sử dụng các tài liệu trực quan, video, và các buổi nói chuyện nhóm để tăng tính tương tác và hiệu quả. Bên cạnh đó, hướng dẫn bệnh nhân cách tự theo dõi huyết áp, đường huyết tại nhà, và nhận biết các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm.

3.2. Tư Vấn Cá Nhân và Hỗ Trợ Tâm Lý

Bác sĩ và điều dưỡng cần dành thời gian lắng nghe, thấu hiểu những khó khăn của bệnh nhân, giải đáp thắc mắc, và đưa ra lời khuyên phù hợp. Giúp bệnh nhân xây dựng mục tiêu điều trị cụ thể, khả thi, và theo dõi tiến trình đạt được mục tiêu. Đồng thời, khuyến khích bệnh nhân tham gia các nhóm hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm với những người cùng cảnh ngộ, và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

3.3. Phối Hợp Chăm Sóc Đa Chuyên Khoa và Hỗ Trợ Gia Đình

Thiết lập hệ thống liên lạc hiệu quả giữa các chuyên gia y tế để đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình điều trị. Vận động gia đình tham gia vào quá trình chăm sóc, cung cấp hỗ trợ về mặt tinh thần, vật chất, và giúp bệnh nhân tuân thủ phác đồ điều trị. Khuyến khích gia đình tham gia các buổi giáo dục sức khỏe để hiểu rõ hơn về bệnh và cách chăm sóc người bệnh.

IV. Nghiên Cứu Thực Trạng Tuân Thủ Điều Trị tại Hưng Thịnh 60 Ký Tự

Nghiên cứu tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh tập trung vào việc đánh giá thực trạng tuân thủ điều trị ở bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2, từ đó xác định các yếu tố liên quan và đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bức tranh toàn diện về tình hình tuân thủ điều trị tại bệnh viện, giúp các nhà quản lý và chuyên gia y tế có cơ sở để xây dựng các chương trình can thiệp hiệu quả, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân.

4.1. Phương Pháp Nghiên Cứu và Đối Tượng Tham Gia

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang để đánh giá thực trạng tuân thủ điều trị và phân tích các yếu tố liên quan. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2 đang điều trị tại khoa Khám bệnh, Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh. Nghiên cứu sẽ thu thập thông tin về đặc điểm nhân khẩu học, kiến thức, thái độ, thực hành liên quan đến điều trị, và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị.

4.2. Các Chỉ Số Đánh Giá Tuân Thủ Điều Trị

Nghiên cứu sử dụng các công cụ và chỉ số đánh giá tuân thủ điều trị đã được chuẩn hóa, bao gồm: tỷ lệ dùng thuốc đúng liều, đúng thời gian, tái khám định kỳ, tuân thủ chế độ ăn uống và luyện tập, tự theo dõi huyết áp và đường huyết tại nhà. Ngoài ra, nghiên cứu cũng đánh giá kiến thức của bệnh nhân về bệnh, thái độ đối với điều trị, và sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội.

4.3. Phân Tích Yếu Tố Liên Quan Đến Tuân Thủ Điều Trị

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp thống kê để phân tích mối liên quan giữa các yếu tố như: tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thu nhập, tình trạng hôn nhân, kiến thức, thái độ, và sự hỗ trợ xã hội với tuân thủ điều trị. Kết quả phân tích sẽ giúp xác định các yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến tuân thủ điều trị, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp tập trung vào các yếu tố này.

V. Kết Luận Hướng Đến Tương Lai Tuân Thủ Điều Trị Tốt 59 Ký Tự

Nghiên cứu về tuân thủ điều trị THA kèm ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh không chỉ cung cấp thông tin hữu ích cho bệnh viện, mà còn góp phần vào việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị trong cộng đồng. Với những nỗ lực không ngừng, chúng ta có thể xây dựng một tương lai, người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 được chăm sóc tốt hơn, sống khỏe mạnh hơn, và có cuộc sống chất lượng hơn.

5.1. Đề Xuất Các Giải Pháp Can Thiệp

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất các giải pháp can thiệp cụ thể, khả thi, và phù hợp với điều kiện thực tế tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh. Các giải pháp có thể bao gồm: tăng cường giáo dục sức khỏe, cải thiện tư vấn cá nhân, thiết lập hệ thống hỗ trợ bệnh nhân, và nâng cao vai trò của gia đình trong quá trình chăm sóc.

5.2. Kiến Nghị Với Các Cấp Quản Lý

Kiến nghị với các cấp quản lý về việc xây dựng chính sách hỗ trợ bệnh nhân THA kèm ĐTĐ típ 2, tăng cường nguồn lực cho công tác chăm sóc và điều trị, và khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo về tuân thủ điều trị. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào giáo dục sức khỏe, phòng ngừa biến chứng, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Tổng quan nghiên cứu

Tăng huyết áp (THA) và đái tháo đường típ 2 (ĐTĐ) là hai bệnh lý mạn tính có tỷ lệ mắc ngày càng gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo ước tính, năm 2023 có khoảng 1,28 tỷ người trưởng thành bị THA trên thế giới, trong đó phần lớn sống tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, tỷ lệ người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 ngày càng phổ biến, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như bệnh mạch vành, đột quỵ, suy thận và giảm chất lượng cuộc sống. Việc kiểm soát huyết áp và đường huyết đạt mục tiêu là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng ở nhóm bệnh nhân này.

Nghiên cứu được thực hiện tại khoa Khám bệnh, Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh, tỉnh Lào Cai trong khoảng thời gian từ tháng 02 đến tháng 08 năm 2024, với cỡ mẫu 384 người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 điều trị ngoại trú. Mục tiêu chính của nghiên cứu là mô tả đặc điểm người bệnh, thực trạng tuân thủ điều trị và phân tích các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bệnh và giảm thiểu biến chứng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chương trình can thiệp giáo dục sức khỏe, cải thiện tuân thủ điều trị và nâng cao chất lượng chăm sóc cho người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba học thuyết điều dưỡng chính:

• Học thuyết Orem về tự chăm sóc nhấn mạnh vai trò của người bệnh trong việc tự quản lý bệnh lý mạn tính, bao gồm tuân thủ chế độ ăn, luyện tập và dùng thuốc. Người điều dưỡng đóng vai trò hỗ trợ, giáo dục để nâng cao năng lực tự chăm sóc của bệnh nhân.
• Học thuyết Henderson tập trung vào việc hỗ trợ người bệnh đạt được tính độc lập trong chăm sóc sức khỏe, đáp ứng 14 nhu cầu cơ bản của con người, giúp người bệnh tự thực hiện các hoạt động chăm sóc và tuân thủ điều trị.
• Học thuyết Peplau đề cao mối quan hệ tương tác giữa điều dưỡng và người bệnh, trong đó điều dưỡng là người tư vấn, hỗ trợ và đại diện cho người bệnh nhằm thúc đẩy sự tuân thủ điều trị và tự chăm sóc.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: tuân thủ điều trị (bao gồm dùng thuốc, chế độ dinh dưỡng, hoạt động thể lực, tái khám định kỳ), kiến thức về bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2, các yếu tố nguy cơ và biến chứng liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang với cỡ mẫu 384 người bệnh được chọn thuận tiện từ số lượng hơn 500 bệnh nhân đến khám và điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh, Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh trong 6 tháng cuối năm 2023. Tiêu chuẩn lựa chọn gồm người bệnh trên 18 tuổi, được chẩn đoán xác định THA kèm ĐTĐ típ 2, có năng lực giao tiếp và đồng ý tham gia nghiên cứu.

Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi chuẩn hóa dựa trên thang đo Morisky-8 và các công cụ đánh giá kiến thức, thực hành tuân thủ điều trị theo khuyến cáo của WHO và Bộ Y tế Việt Nam. Độ tin cậy của bộ câu hỏi được kiểm định với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,83. Ngoài ra, dữ liệu lâm sàng như huyết áp, đường huyết, BMI cũng được ghi nhận từ hồ sơ bệnh án.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các phương pháp thống kê mô tả (tỷ lệ phần trăm, trung bình) và phân tích mối liên quan giữa các biến số (so sánh tỷ lệ, kiểm định chi bình phương). Quy trình thu thập dữ liệu được thực hiện nghiêm ngặt, có sự tập huấn điều tra viên và kiểm soát sai số nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm người bệnh: Trong 384 người bệnh, nhóm tuổi từ 60-70 chiếm tỷ lệ cao nhất khoảng 45%, nữ giới chiếm 52%. Trình độ học vấn phổ biến là trung học phổ thông (46%), phần lớn bệnh nhân có bảo hiểm y tế đầy đủ (trên 90%). Chỉ số BMI trung bình là 24,7 kg/m², với khoảng 35% bệnh nhân thừa cân hoặc béo phì.

2. Kiến thức tuân thủ điều trị: Khoảng 68% người bệnh đạt mức kiến thức tuân thủ điều trị tốt (điểm ≥ 75%), trong đó kiến thức về dùng thuốc đạt 72%, kiến thức về dinh dưỡng và hoạt động thể lực đạt lần lượt 65% và 60%. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 32% người bệnh thiếu hiểu biết về các yếu tố nguy cơ và biến chứng của bệnh.

3. Thực hành tuân thủ điều trị: Tỷ lệ người bệnh tuân thủ dùng thuốc liên tục và đúng liều đạt 74%, tuân thủ chế độ dinh dưỡng hợp lý đạt 58%, tuân thủ luyện tập thể lực đều đặn đạt 50%. Tỷ lệ tái khám định kỳ và kiểm soát huyết áp, đường huyết đạt mục tiêu là 62%. Đánh giá theo thang Morisky-8 cho thấy 65% người bệnh có mức độ tuân thủ tốt, 25% trung bình và 10% thấp.

4. Yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị: Tuổi tác, trình độ học vấn, mức độ tư vấn của điều dưỡng và sự hỗ trợ từ gia đình có mối liên quan tích cực với tuân thủ điều trị (p < 0,05). Ngược lại, bệnh lý kèm theo như suy thận, biến chứng tim mạch làm giảm khả năng tuân thủ. Khoảng cách từ nhà đến bệnh viện và gánh nặng tài chính cũng ảnh hưởng tiêu cực đến tuân thủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, cho thấy tuân thủ điều trị ở người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các khía cạnh dinh dưỡng và luyện tập thể lực. Việc thiếu kiến thức đầy đủ về bệnh và các biến chứng làm giảm động lực tuân thủ điều trị. Mối quan hệ tích cực giữa trình độ học vấn và tuân thủ điều trị cũng được nhiều nghiên cứu khác ghi nhận, cho thấy vai trò quan trọng của giáo dục sức khỏe.

Sự hỗ trợ từ điều dưỡng và gia đình là yếu tố then chốt giúp cải thiện tuân thủ, đồng thời giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, suy tim và suy thận. Các biểu đồ phân bố tỷ lệ tuân thủ theo nhóm tuổi, trình độ học vấn và mức độ tư vấn có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này, giúp định hướng các can thiệp phù hợp.

Ngoài ra, các yếu tố xã hội như khoảng cách địa lý và chi phí điều trị cũng cần được quan tâm để giảm bớt rào cản tiếp cận dịch vụ y tế. Việc áp dụng các mô hình chăm sóc tích hợp, tăng cường tư vấn và hỗ trợ tâm lý có thể nâng cao hiệu quả điều trị lâu dài.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục sức khỏe cho người bệnh: Triển khai các chương trình đào tạo, tư vấn về kiến thức bệnh, lợi ích của tuân thủ điều trị, đặc biệt nhấn mạnh chế độ dinh dưỡng và luyện tập thể lực. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do đội ngũ điều dưỡng và bác sĩ tại bệnh viện chủ trì.

2. Phát triển hệ thống hỗ trợ gia đình và cộng đồng: Khuyến khích sự tham gia của người thân trong việc nhắc nhở, hỗ trợ người bệnh tuân thủ dùng thuốc và thay đổi lối sống. Xây dựng nhóm hỗ trợ bệnh nhân tại địa phương, triển khai trong vòng 1 năm.

3. Cải thiện dịch vụ y tế và tiếp cận thuốc: Rút ngắn thời gian chờ khám, mở rộng giờ khám bệnh phù hợp với người bệnh cao tuổi và người lao động. Đảm bảo cung cấp thuốc đầy đủ, ổn định, giảm chi phí điều trị thông qua chính sách bảo hiểm y tế. Thực hiện ngay và duy trì liên tục.

4. Tăng cường vai trò điều dưỡng trong tư vấn và theo dõi: Đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp, tư vấn cho điều dưỡng nhằm hỗ trợ người bệnh nhận biết dấu hiệu bất thường, xử trí kịp thời và duy trì tuân thủ điều trị. Thời gian đào tạo 3 tháng, áp dụng thường xuyên.

5. Xây dựng chương trình theo dõi, đánh giá tuân thủ điều trị: Sử dụng thang đo Morisky-8 định kỳ để đánh giá mức độ tuân thủ, từ đó có biện pháp can thiệp phù hợp. Thực hiện hàng quý, do khoa Khám bệnh phối hợp với phòng quản lý chất lượng bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và công cụ đánh giá tuân thủ điều trị, giúp nâng cao chất lượng tư vấn, chăm sóc và quản lý người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2.

2. Nhà quản lý y tế và bệnh viện: Thông tin về thực trạng tuân thủ và các yếu tố ảnh hưởng giúp hoạch định chính sách, cải tiến dịch vụ y tế, tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả điều trị.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành y tế: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực tiễn trong lĩnh vực điều dưỡng và quản lý bệnh mạn tính.

4. Người bệnh và gia đình: Giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu biến chứng nguy hiểm.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuân thủ điều trị là gì và tại sao quan trọng?
   Tuân thủ điều trị là mức độ người bệnh thực hiện đúng các hướng dẫn về dùng thuốc, chế độ ăn, luyện tập và tái khám. Việc này giúp kiểm soát huyết áp và đường huyết, giảm biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ở người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2?
   Tuổi tác, trình độ học vấn, sự hỗ trợ từ gia đình, mức độ tư vấn của nhân viên y tế, chi phí điều trị và khoảng cách đến cơ sở y tế là những yếu tố chính ảnh hưởng đến tuân thủ.

3. Làm thế nào để cải thiện tuân thủ điều trị?
   Tăng cường giáo dục sức khỏe, hỗ trợ gia đình, cải thiện dịch vụ y tế, tư vấn thường xuyên và theo dõi định kỳ là các biện pháp hiệu quả để nâng cao tuân thủ điều trị.

4. Thang đo Morisky-8 là gì và được sử dụng như thế nào?
   Morisky-8 là bộ câu hỏi gồm 8 mục đánh giá mức độ tuân thủ dùng thuốc của người bệnh. Đây là công cụ đơn giản, tin cậy, được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu và lâm sàng để phát hiện các vấn đề tuân thủ.

5. Tại sao việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng và luyện tập thể lực lại khó khăn?
   Người bệnh thường thiếu kiến thức, động lực và sự hỗ trợ cần thiết. Thói quen ăn uống và lối sống lâu năm khó thay đổi, cộng thêm các tác dụng phụ của thuốc và biến chứng bệnh làm giảm khả năng duy trì các chế độ này.

Kết luận

• Nghiên cứu đã mô tả thực trạng tuân thủ điều trị ở người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Đa khoa Hưng Thịnh với tỷ lệ tuân thủ dùng thuốc đạt khoảng 74%, tuân thủ dinh dưỡng 58%, luyện tập thể lực 50%.
• Kiến thức về bệnh và tuân thủ điều trị có ảnh hưởng tích cực đến thực hành tuân thủ, trong khi các yếu tố như tuổi cao, bệnh lý kèm theo và thiếu hỗ trợ làm giảm tuân thủ.
• Vai trò của điều dưỡng trong tư vấn, giáo dục sức khỏe và hỗ trợ người bệnh là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả điều trị.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào giáo dục sức khỏe, phát triển hệ thống hỗ trợ gia đình, cải thiện dịch vụ y tế và theo dõi tuân thủ định kỳ.
• Tiếp theo, cần triển khai các chương trình can thiệp dựa trên kết quả nghiên cứu, đồng thời mở rộng nghiên cứu để đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp trong thực tế.

Khuyến nghị: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao tuân thủ điều trị, giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh THA kèm ĐTĐ típ 2.