Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ cho sinh viên các ngành nghề kỹ thuật, đặc biệt là ngành nghệ thuật ẩm thực, trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại Trường Cao đẳng Nghề Du lịch Huế (HUETC), tiếng Anh nghề nghiệp được xem là môn học bắt buộc nhằm trang bị cho sinh viên khả năng giao tiếp và làm việc trong môi trường quốc tế. Tuy nhiên, theo báo cáo của nhà trường năm 2014, chỉ khoảng 27% sinh viên đạt kết quả tốt trong bài kiểm tra đầu vào tiếng Anh, và tỷ lệ sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực vượt qua kỳ thi tiếng Anh điều kiện chỉ đạt 60,14% (Báo cáo HUETC, 2014-2015). Điều này cho thấy năng lực tiếng Anh của sinh viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và khả năng hội nhập thị trường lao động ASEAN.

Nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát việc sử dụng chuyển ngữ (code-switching) của sinh viên trong các lớp học tiếng Anh nghề nghiệp dành cho ngành nghệ thuật ẩm thực tại HUETC. Mục tiêu chính là tìm hiểu nhận thức, thái độ của sinh viên đối với chuyển ngữ, cách thức sử dụng chuyển ngữ trong quá trình học tập, cũng như lợi ích mà chuyển ngữ mang lại trong việc hỗ trợ học tiếng Anh nghề nghiệp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực học tiếng Anh nghề nghiệp trong hai học kỳ tại HUETC, dưới sự quản lý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh nghề nghiệp, góp phần cải thiện năng lực ngoại ngữ của sinh viên, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của nhà trường và thị trường lao động quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chuyển ngữ trong ngôn ngữ học và giáo dục ngôn ngữ thứ hai. Theo Gumperz (1982), chuyển ngữ là sự xen kẽ giữa các hệ thống ngữ pháp khác nhau trong cùng một cuộc hội thoại. Hoffmann (1991) định nghĩa chuyển ngữ là việc sử dụng xen kẽ hai ngôn ngữ hoặc biến thể ngôn ngữ trong cùng một câu hoặc cuộc trò chuyện. Poplack (1978) phân loại chuyển ngữ thành ba loại chính: chuyển ngữ giữa câu (intersentential), chuyển ngữ trong câu (intrasentential) và chuyển ngữ gắn thẻ (tag switching). Các chức năng của chuyển ngữ được xác định bao gồm: chuyển tiếp, siêu ngôn ngữ và giao tiếp (Rolin-Ianziti & Brownlie, 2002). Ngoài ra, chuyển ngữ được xem là một chiến lược bù đắp trong giao tiếp, giúp người học vượt qua hạn chế về ngôn ngữ (Brown, 2007; Dornyei, 1995).

Trong bối cảnh dạy học tiếng Anh nghề nghiệp cho sinh viên nghệ thuật ẩm thực, chuyển ngữ được áp dụng như một công cụ hỗ trợ giao tiếp, giúp sinh viên giải thích thuật ngữ chuyên ngành, diễn đạt quy trình chế biến món ăn và tương tác hiệu quả với giáo viên cũng như bạn học. Các hoạt động học tập như đóng vai, thuyết trình chủ đề, hỏi đáp và trình bày poster được thiết kế nhằm khuyến khích sinh viên sử dụng chuyển ngữ một cách linh hoạt, tăng cường khả năng giao tiếp và hiểu bài.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính để thu thập và phân tích dữ liệu. Cỡ mẫu gồm sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực tại HUETC, học tiếng Anh nghề nghiệp trong hai học kỳ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện dựa trên sự tham gia tự nguyện của sinh viên.

Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: ghi âm các buổi học tiếng Anh nghề nghiệp, bảng câu hỏi khảo sát nhận thức và thái độ của sinh viên về chuyển ngữ, phỏng vấn sâu với sinh viên và giáo viên. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS 20 để phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và mối quan hệ giữa các biến. Dữ liệu định tính được phân tích nội dung nhằm làm rõ cách thức sử dụng chuyển ngữ và lợi ích của nó trong quá trình học tập.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai học kỳ liên tiếp, tương ứng với một năm học tiếng Anh nghề nghiệp của sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực tại HUETC.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và thái độ của sinh viên về chuyển ngữ: Hơn 70% sinh viên cho rằng chuyển ngữ đóng vai trò quan trọng và cần thiết trong việc học tiếng Anh nghề nghiệp. Khoảng 65% sinh viên cảm thấy chuyển ngữ giúp họ giảm bớt sự lo sợ khi giao tiếp bằng tiếng Anh và tăng sự hứng thú với môn học.

  2. Tần suất và loại chuyển ngữ sử dụng: Sinh viên thường xuyên sử dụng chuyển ngữ trong các hoạt động giao tiếp với giáo viên, đặc biệt trong các bài tập đóng vai và hỏi đáp. Hai loại chuyển ngữ phổ biến nhất là chuyển ngữ giữa câu (intersentential) chiếm khoảng 45% và chuyển ngữ trong câu (intrasentential) chiếm 40%. Chuyển ngữ gắn thẻ ít được sử dụng hơn, chỉ chiếm khoảng 15%.

  3. Các khía cạnh tiếng Anh nghề nghiệp thường sử dụng chuyển ngữ: Sinh viên chủ yếu chuyển ngữ khi giải thích các món ăn, đặc biệt là các món Á và quốc tế, với tỷ lệ sử dụng chuyển ngữ lên đến 60% trong các bài tập liên quan. Ngoài ra, kỹ năng nói và nghe là hai kỹ năng mà sinh viên thường xuyên sử dụng chuyển ngữ để hỗ trợ.

  4. Lợi ích của chuyển ngữ: Khoảng 75% sinh viên cho biết chuyển ngữ giúp họ cảm thấy tự tin hơn, giảm cảm giác bị cô lập trong lớp học và yêu thích môn tiếng Anh nghề nghiệp hơn. Chuyển ngữ cũng giúp sinh viên tiếp thu kiến thức chuyên ngành hiệu quả hơn khi kết hợp giữa tiếng Việt và tiếng Anh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chuyển ngữ là một chiến lược giao tiếp hiệu quả, giúp sinh viên vượt qua những hạn chế về vốn từ vựng và ngữ pháp tiếng Anh trong lĩnh vực nghệ thuật ẩm thực. Việc sử dụng chuyển ngữ giữa câu và trong câu phản ánh trình độ ngôn ngữ của sinh viên còn hạn chế, đồng thời cho thấy sự linh hoạt trong việc kết hợp hai ngôn ngữ để hoàn thành mục tiêu giao tiếp.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với quan điểm của Brown (2007) và Rolin-Ianziti & Brownlie (2002) về vai trò tích cực của chuyển ngữ trong việc hỗ trợ học tập ngoại ngữ. Việc sinh viên sử dụng chuyển ngữ nhiều nhất trong các hoạt động giao tiếp với giáo viên cũng tương đồng với phát hiện của Greggio và Gil (2007) về chức năng hỗ trợ và giám sát trong lớp học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ các loại chuyển ngữ được sử dụng, biểu đồ cột so sánh tần suất chuyển ngữ theo kỹ năng tiếng Anh, và bảng thống kê các khía cạnh nghề nghiệp mà sinh viên thường chuyển ngữ. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và mức độ ảnh hưởng của chuyển ngữ trong quá trình học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Khuyến khích sử dụng chuyển ngữ có kiểm soát trong lớp học: Giáo viên nên chủ động kết hợp chuyển ngữ trong các hoạt động giảng dạy nhằm hỗ trợ sinh viên vượt qua khó khăn về ngôn ngữ, đặc biệt trong các bài tập giao tiếp và thuyết trình. Mục tiêu là tăng tỷ lệ sử dụng chuyển ngữ hợp lý lên ít nhất 50% trong các hoạt động giao tiếp trong vòng 1 năm học.

  2. Đào tạo giáo viên về kỹ năng quản lý chuyển ngữ: Tổ chức các khóa bồi dưỡng cho giáo viên về phương pháp sử dụng chuyển ngữ hiệu quả, giúp họ nhận biết khi nào nên cho phép hoặc hạn chế chuyển ngữ để tối ưu hóa quá trình học tập. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do phòng đào tạo HUETC phối hợp thực hiện.

  3. Xây dựng tài liệu học tập tích hợp chuyển ngữ: Phát triển giáo trình và tài liệu học tập có lồng ghép các ví dụ chuyển ngữ phù hợp với đặc thù ngành nghệ thuật ẩm thực, giúp sinh viên làm quen và sử dụng chuyển ngữ một cách tự nhiên. Dự kiến hoàn thành trong vòng 1 năm.

  4. Tăng cường các hoạt động thực hành giao tiếp: Tổ chức thêm các hoạt động như đóng vai, thuyết trình, hỏi đáp có sử dụng chuyển ngữ nhằm tạo môi trường thực tế cho sinh viên luyện tập và nâng cao kỹ năng tiếng Anh nghề nghiệp. Mục tiêu tăng số lượng hoạt động lên 30% so với năm học trước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh nghề nghiệp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về việc sử dụng chuyển ngữ, giúp giáo viên thiết kế phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức chuyên ngành và ngoại ngữ.

  2. Sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực: Giúp sinh viên hiểu rõ vai trò của chuyển ngữ trong học tập, từ đó biết cách vận dụng chuyển ngữ một cách hiệu quả để cải thiện kỹ năng giao tiếp tiếng Anh nghề nghiệp.

  3. Nhà quản lý giáo dục tại các trường nghề: Cung cấp dữ liệu và đề xuất chính sách nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ, đặc biệt trong các ngành nghề kỹ thuật có tính đặc thù cao như nghệ thuật ẩm thực.

  4. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục: Tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về chuyển ngữ, chiến lược học tập ngoại ngữ và phương pháp giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành trong môi trường đa ngôn ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuyển ngữ là gì và tại sao lại quan trọng trong học tiếng Anh nghề nghiệp?
    Chuyển ngữ là việc xen kẽ sử dụng hai ngôn ngữ trong cùng một cuộc hội thoại hoặc câu nói. Nó giúp sinh viên vượt qua khó khăn về từ vựng và ngữ pháp, tăng sự tự tin và hiệu quả giao tiếp trong môi trường học tiếng Anh nghề nghiệp.

  2. Sinh viên thường sử dụng loại chuyển ngữ nào nhiều nhất?
    Hai loại phổ biến nhất là chuyển ngữ giữa câu (intersentential) và chuyển ngữ trong câu (intrasentential), chiếm tổng cộng khoảng 85% trong các hoạt động giao tiếp của sinh viên.

  3. Chuyển ngữ có ảnh hưởng tiêu cực nào đến việc học tiếng Anh không?
    Mặc dù có quan điểm cho rằng chuyển ngữ có thể làm giảm khả năng sử dụng tiếng Anh thuần túy, nghiên cứu cho thấy nếu sử dụng hợp lý, chuyển ngữ giúp sinh viên hiểu bài tốt hơn và phát triển kỹ năng ngôn ngữ hiệu quả.

  4. Làm thế nào giáo viên có thể hỗ trợ sinh viên sử dụng chuyển ngữ hiệu quả?
    Giáo viên nên tạo môi trường học tập thoải mái, cho phép chuyển ngữ trong các hoạt động giao tiếp, đồng thời hướng dẫn sinh viên cách sử dụng chuyển ngữ một cách có kiểm soát để hỗ trợ việc học tiếng Anh.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các ngành nghề khác ngoài nghệ thuật ẩm thực không?
    Có, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các ngành nghề kỹ thuật khác có đặc thù tương tự về ngôn ngữ chuyên ngành và yêu cầu giao tiếp tiếng Anh nghề nghiệp.

Kết luận

  • Chuyển ngữ được sinh viên ngành nghệ thuật ẩm thực tại HUETC sử dụng rộng rãi và được đánh giá là công cụ hỗ trợ hiệu quả trong học tiếng Anh nghề nghiệp.
  • Hai loại chuyển ngữ chính là chuyển ngữ giữa câu và trong câu chiếm ưu thế, phản ánh trình độ ngôn ngữ và nhu cầu giao tiếp thực tế của sinh viên.
  • Việc sử dụng chuyển ngữ giúp sinh viên giảm bớt lo lắng, tăng sự tự tin và yêu thích môn học, đồng thời hỗ trợ tiếp thu kiến thức chuyên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu và tổ chức hoạt động thực hành nhằm phát huy vai trò tích cực của chuyển ngữ trong giảng dạy tiếng Anh nghề nghiệp.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc áp dụng chuyển ngữ như một chiến lược giảng dạy hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại các trường nghề trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Để tiếp tục phát triển, các nhà quản lý và giáo viên nên triển khai các đề xuất trong nghiên cứu, đồng thời tiến hành các nghiên cứu sâu hơn về chuyển ngữ trong các ngành nghề khác nhằm hoàn thiện phương pháp giảng dạy tiếng Anh nghề nghiệp. Hãy áp dụng ngay các giải pháp này để nâng cao hiệu quả học tập và đào tạo tại đơn vị của bạn!