Nghiên cứu nhân vật Dương Vân Nga trong văn học dân gian

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỞ ĐẦU

0.1. Lí do chọn đề tài

0.2. Mục đích nghiên cứu

0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu

0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.5. Phương pháp nghiên cứu

0.6. Dự kiến đóng góp của luận án

0.7. Cấu trúc luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu đề tài

1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ

1.2.1. Về khái niệm truyền thuyết

1.2.2. Về tên gọi Dương Vân Nga

1.3. Lí thuyết về mối quan hệ giữa truyền thuyết và lịch sử

1.4. Mối quan hệ giữa truyền thuyết và tục thờ

1.5. Vấn đề truyền thuyết và văn bản hóa truyền thuyết

1.6. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT TƯ LIỆU LỊCH SỬ VÀ TRUYỀN THUYẾT VỀ NHÂN VẬT DƯƠNG VÂN NGA

2.1. Nhân vật Dương Vân Nga qua tư liệu lịch sử

2.2. Bối cảnh lịch sử, xã hội và văn hóa Việt Nam thế kỉ X

2.3. Những giả thuyết về lai lịch, xuất thân và vị thế chính trị của Dương Vân Nga

2.4. Từ việc lập hoàng hậu của Đinh Tiên Hoàng đến chuyện “một hậu mà lấy hai vua”

2.5. Dương Vân Nga, người chuyển giao quyền lực từ triều Đinh sang triều Tiền Lê

2.6. Nhân vật Dương Vân Nga qua tư liệu truyền thuyết

2.7. Tư liệu khảo cứu

2.8. Nhận xét kết quả khảo sát

2.9. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: NHÂN VẬT DƯƠNG VÂN NGA QUA LĂNG KÍNH CỦA TÁC GIẢ TRUYỀN THUYẾT

3.1. Các motif trong truyền thuyết Dương Vân Nga

3.1.1. Motif sự ra đời kì lạ

3.1.2. Motif đặt tên theo đặc điểm lúc chào đời

3.1.3. Motif hồng nhan họa thủy

3.1.4. Motif tiếng hát mang khẩu khí đế vương

3.1.5. Motif trao ngôi

3.1.6. Motif hiển linh

3.2. Mô hình kết cấu cốt truyện Dương Vân Nga

3.3. Nhân vật Dương Vân Nga từ góc nhìn đối sánh giữa sử sách và truyền thuyết

3.3.1. Sự tương đồng - khác biệt giữa sử sách và truyền thuyết về nhân vật Dương Vân Nga

3.3.2. Lí giải nguyên nhân tương đồng, khác biệt giữa sử sách và truyền thuyết về nhân vật Dương Vân Nga

3.4. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: NHÂN VẬT DƯƠNG VÂN NGA TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA, XÃ HỘI ĐƯƠNG ĐẠI

4.1. Nhân vật Dương Vân Nga trong không gian văn hóa tâm linh đương đại

4.2. Nhân vật Dương Vân Nga trong đời sống văn hóa chính trị đương đại

4.3. Nhân vật Dương Vân Nga trong văn học nghệ thuật đương đại

4.4. Nhân vật Dương Vân Nga và những nghi án hiện tồn chưa được hóa giải

4.4.1. Về nghi án giết vua Đinh

4.4.2. Về nghi án tư thông với Lê Hoàn

4.5. Tiểu kết chương 4

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về nhân vật Dương Vân Nga

Nhân vật Dương Vân Nga là một trong những nhân vật lịch sử đặc biệt trong văn học dân gian Việt Nam. Bà không chỉ là hoàng hậu của vua Đinh Tiên Hoàng mà còn là người có vai trò quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ triều Đinh sang triều Tiền Lê. Sự hiện diện của bà trong lịch sử đã tạo ra nhiều tranh cãi và đánh giá trái chiều. Một số người cho rằng bà là một người phụ nữ dũng cảm, có tầm nhìn xa trông rộng, trong khi những người khác lại chỉ trích bà vì những nghi vấn về hành động của mình. Điều này đã tạo nên một hình tượng nhân vật văn học phong phú, phản ánh sự đa dạng trong cách nhìn nhận của xã hội về bà.

1.1. Hình tượng nhân vật trong văn học dân gian

Hình tượng Dương Vân Nga trong văn học dân gian thường được xây dựng qua các truyền thuyết, phản ánh sự tôn vinh và ghi nhận công lao của bà đối với dân tộc. Các truyền thuyết này không chỉ đơn thuần là những câu chuyện mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, lịch sử sâu sắc. Bà được miêu tả là một người phụ nữ mạnh mẽ, có khả năng lãnh đạo và quyết đoán trong những thời điểm khó khăn. Những câu chuyện về bà thường nhấn mạnh đến sự hy sinh và lòng yêu nước, từ đó tạo nên một hình ảnh nhân vật văn học đầy cảm hứng cho các thế hệ sau.

II. Nghiên cứu văn học về Dương Vân Nga

Nghiên cứu về nhân vật Dương Vân Nga trong văn học dân gian không chỉ dừng lại ở việc phân tích các truyền thuyết mà còn mở rộng ra các khía cạnh văn hóa, xã hội. Các tác phẩm văn học hiện đại đã khai thác hình tượng này để phản ánh những vấn đề đương đại, từ đó làm nổi bật vai trò của bà trong lịch sử. Việc nghiên cứu này giúp làm sáng tỏ những giá trị văn hóa và lịch sử mà bà đại diện, đồng thời cũng chỉ ra những mâu thuẫn trong cách nhìn nhận về bà qua các thời kỳ.

2.1. Tác phẩm văn học và ảnh hưởng của Dương Vân Nga

Nhiều tác phẩm văn học hiện đại đã lấy Dương Vân Nga làm nguồn cảm hứng, từ đó tạo ra những câu chuyện mới mẻ, phản ánh những giá trị nhân văn và lịch sử. Các tác phẩm này không chỉ đơn thuần là sự tái hiện hình ảnh của bà mà còn là sự khám phá sâu sắc về tâm tư, tình cảm của nhân vật. Điều này cho thấy tác phẩm văn học không chỉ là sản phẩm của quá khứ mà còn là cầu nối giữa lịch sử và hiện tại, giúp người đọc hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa mà bà đại diện.

III. Đánh giá và phân tích giá trị văn hóa của Dương Vân Nga

Việc nghiên cứu nhân vật Dương Vân Nga không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc về một nhân vật lịch sử mà còn mở ra những vấn đề văn hóa, xã hội hiện đại. Bà là biểu tượng cho sức mạnh của phụ nữ trong lịch sử, đồng thời cũng là hình mẫu cho những giá trị như lòng yêu nước, sự hy sinh và tinh thần trách nhiệm. Những giá trị này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, khi mà xã hội đang cần những hình mẫu tích cực để hướng tới.

3.1. Tính cách và vai trò của Dương Vân Nga trong văn hóa đương đại

Tính cách của Dương Vân Nga được thể hiện rõ nét qua các truyền thuyết và tác phẩm văn học. Bà không chỉ là một nhân vật lịch sử mà còn là biểu tượng cho sức mạnh và sự kiên cường của phụ nữ Việt Nam. Vai trò của bà trong việc chuyển giao quyền lực từ triều Đinh sang triều Tiền Lê đã tạo ra những ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử dân tộc. Những câu chuyện về bà không chỉ là những bài học lịch sử mà còn là nguồn cảm hứng cho các thế hệ trẻ trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước.

Luận án tiến sĩ về nhân vật Dương Vân Nga trong văn học dân gian: Lịch sử và truyền thuyết