Luận án tiến sĩ: Đặc điểm thực vật và tác dụng cải thiện trí nhớ của viễn chí ba sừng Polygala karensium Kurz tại Sa Pa, Lào Cai

• Tác giả: Trần Văn Quang
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thượng Dong
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Dược liệu - Dược học cổ truyền
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Thực Vật Và Tác Dụng Cải Thiện Trí Nhớ Của Viễn Chí Ba Sừng Polygala Karensium Kurz Tại Sa Pa
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT HỌC CỦA CHI POLYGALA VÀ LOÀI POLYGALA KARENSIUM KURZ
• 1.1.1. Vài nét về thực vật học của chi Polygala trên thế giới và Việt Nam
• 1.1.2. Vài nét về thực vật học loài Polygala karensium Kurz
• 1.2. TỔNG QUAN VỀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC CHI POLYGALA VÀ LOÀI POLYGALA KARENSIUM KURZ
• 1.2.1. Thành phần hóa học chi Polygala
• 1.2.2. Thành phần hóa học của loài Polygala karensium Kurz
• 1.3. TỔNG QUAN VỀ TÁC DỤNG CHỐNG SUY GIẢM TRÍ NHỚ CỦA MỘT SỐ LOÀI THUỘC CHI POLYGALA VÀ TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA LOÀI POLYGALA KARENSIUM KURZ
• 1.3.1. Vài nét về trí nhớ và hội chứng suy giảm trí nhớ
• 1.3.2. Một số nghiên cứu về tác dụng chống suy giảm trí nhớ của một số loài thuộc chi Polygala
• 1.3.3. Tác dụng sinh học của loài Polygala karensium Kurz
• 1.3.4. Tổng quan về mô hình nghiên cứu tác dụng chống suy giảm trí nhớ
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Nguyên liệu nghiên cứu
• 2.1.2. Động vật thí nghiệm
• 2.1.3. Thuốc thử, hoá chất, dung môi, trang thiết bị nghiên cứu
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu thực vật học
• 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu hóa học
• 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu tác dụng sinh học
• 2.2.4. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.3. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM VÀ KẾT QUẢ
• 3.1. THỰC VẬT HỌC
• 3.1.1. Thẩm định tên khoa học của Viễn chí ba sừng
• 3.1.2. Đặc điểm hình thái thực vật
• 3.1.3. Đặc điểm vi học
• 3.2. THÀNH PHẦN HÓA HỌC
• 3.2.1. Kết quả định tính các nhóm hợp chất
• 3.2.2. Chiết xuất và phân lập các hợp chất
• 3.2.3. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập từ rễ Viễn chí ba sừng
• 3.3. TÁC DỤNG SINH HỌC
• 3.3.1. Kết quả đánh giá ảnh hưởng của các phân đoạn cao chiết rễ cây Viễn chí ba sừng đối với hành vi di chuyển của ấu trùng ruồi giấm mang gen bệnh Alzheimer hAPP
• 3.3.2. Kết quả đánh giá ảnh hưởng của các phân đoạn cao chiết rễ cây Viễn chí ba sừng đối với hành vi leo trèo của ruồi giấm trưởng thành mang gen bệnh Alzheimer hAPP
• 3.3.3. Kết quả đánh giá khả năng học tập và ghi nhớ mùi của ấu trùng ruồi giấm mang gen bệnh Alzheimer hAPP của các phân đoạn cao chiết
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. VỀ THỰC VẬT HỌC
• 4.1.1. Kết quả định tính
• 4.1.2. Kết quả phân lập và xác định cấu trúc các chất
• 4.2. VỀ TÁC DỤNG SINH HỌC
• 4.2.1. Về sự phù hợp của việc sử dụng mô hình ruồi giấm chuyển gen mang bệnh Alzheimer trong đánh giá tác dụng sinh học của loài Viễn chí ba sừng
• 4.2.2. Về căn cứ lựa chọn mức liều
• 4.2.3. Về kết quả nghiên cứu tác dụng sinh học
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.3. VỀ THỰC VẬT
• 4.4. VỀ TÁC DỤNG SINH HỌC
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Nghiên cứu thực vật

Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm thực vật của loài Polygala karensium Kurz, còn gọi là Viễn chí ba sừng, thu hái tại Sa Pa. Các đặc điểm hình thái và vi học của cây được mô tả chi tiết, bao gồm cấu trúc lá, hoa, rễ và hạt. Thực vật học của chi Polygala cũng được tổng quan, với hơn 500 loài được ghi nhận trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, loài này phân bố chủ yếu ở vùng núi cao như Sa Pa và Tam Đảo. Nghiên cứu xác định tên khoa học và đặc điểm nhận dạng của cây, tạo cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

1.1 Đặc điểm hình thái

Cây Viễn chí ba sừng là cây thảo hàng năm hoặc cây bụi, lá đơn mọc so le, hoa lưỡng tính với cấu trúc đặc trưng của chi Polygala. Quả nang tự mở, hạt có màu đen và hình trứng. Đặc điểm này giúp phân biệt loài với các loài khác trong chi.

1.2 Phân bố địa lý

Loài Polygala karensium Kurz phân bố chủ yếu ở vùng núi cao trên 1000m, đặc biệt là Sa Pa, nơi có khí hậu mát mẻ và độ ẩm cao. Đây là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của loài cây này.

II. Tác dụng cải thiện trí nhớ

Nghiên cứu đánh giá tác dụng cải thiện trí nhớ của Viễn chí ba sừng trên mô hình ruồi giấm chuyển gen hAPP, mô phỏng bệnh Alzheimer. Các phân đoạn chiết xuất từ rễ cây được thử nghiệm để xác định khả năng cải thiện hành vi di chuyển và trí nhớ ngắn hạn. Kết quả cho thấy các hợp chất trong rễ cây có tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị suy giảm nhận thức.

2.1 Mô hình ruồi giấm chuyển gen

Mô hình ruồi giấm chuyển gen hAPP được sử dụng để đánh giá tác dụng dược lý của Viễn chí ba sừng. Các thí nghiệm tập trung vào khả năng di chuyển và học tập của ruồi giấm, cho thấy sự cải thiện đáng kể khi sử dụng chiết xuất từ rễ cây.

2.2 Kết quả nghiên cứu

Các phân đoạn chiết xuất từ rễ cây Polygala karensium Kurz đã cải thiện đáng kể khả năng di chuyển và trí nhớ ngắn hạn của ruồi giấm. Điều này chứng minh tiềm năng của loài cây này trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến suy giảm nhận thức.

III. Thành phần hóa học

Nghiên cứu xác định thành phần hóa học của rễ Viễn chí ba sừng, bao gồm các hợp chất saponin, xanthon và oligosaccharide. Các hợp chất này được phân lập và xác định cấu trúc bằng các phương pháp hiện đại như NMR và HPLC. Kết quả cho thấy sự đa dạng về hoạt chất sinh học, giải thích phần nào tác dụng dược lý của loài cây này.

3.1 Phân lập hợp chất

Các hợp chất saponin và xanthon được phân lập từ rễ cây Polygala karensium Kurz. Cấu trúc hóa học của các hợp chất này được xác định bằng phương pháp phổ NMR và HR-ESI-MS.

3.2 Hoạt chất sinh học

Các hợp chất phân lập từ rễ cây có hoạt chất sinh học cao, đặc biệt là khả năng chống oxy hóa và hỗ trợ cải thiện nhận thức. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc phát triển thuốc từ dược liệu này.

IV. Ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc sử dụng Viễn chí ba sừng trong y học cổ truyền và dược học hiện đại. Các kết quả về đặc điểm thực vật, thành phần hóa học và tác dụng dược lý của loài cây này mở ra tiềm năng phát triển các sản phẩm hỗ trợ điều trị suy giảm trí nhớ và các bệnh liên quan đến nhận thức.

4.1 Y học cổ truyền

Viễn chí ba sừng đã được sử dụng trong y học cổ truyền để bồi bổ sức khỏe và tăng cường trí nhớ. Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng khoa học cho các công dụng truyền thống của loài cây này.

4.2 Dược học hiện đại

Với các hoạt chất sinh học được xác định, Polygala karensium Kurz có tiềm năng trở thành nguồn nguyên liệu quan trọng trong việc phát triển các loại thuốc hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer và các bệnh suy giảm nhận thức khác.