Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng, Điện Sinh Lý và Điều Trị Nhịp Nhanh Kịch Phát Trên Thất Ở Người Cao Tuổi

NNKPTT là một dạng đặc biệt của NNTT, đặc trưng bởi tần số tim đều, khởi phát và kết thúc cơn đột ngột. NNKPTT bao gồm NNVLNNT, NNVLNT qua đường dẫn truyền phụ và nhịp nhanh nhĩ. Các cơ chế hình thành nhịp nhanh bao gồm vòng vào lại, tăng tính tự động và hoạt động lẫy cò. Vòng vào lại là cơ chế phổ biến nhất, liên quan đến rối loạn dẫn truyền xung động. Nghiên cứu cho thấy sự thay đổi rõ rệt về phân bố các loại NNKPTT theo tuổi, tuổi càng cao thì tần suất nhịp nhanh liên quan đường phụ càng giảm trong khi đó nhịp nhanh nhĩ và NNVLNNT có xu hướng tăng lên.

Tỉ lệ người cao tuổi (NCT) trên toàn thế giới đang ngày càng gia tăng và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số và người thầy thuốc phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc chăm sóc và điều trị các loại bệnh lý khác nhau ở NCT. Nhịp nhanh trên thất (NNTT) là rối loạn nhịp có triệu chứng thường gặp ở NCT với tần suất hiện mắc là 120/100. Mặc dù dung nạp tốt ở người trẻ nhưng NNTT lại có thể gây triệu chứng nặng nề, thậm chí đe dọa tính mạng cho NCT bởi vì bệnh nhân (BN) thường có các bệnh lý tim phổi và bệnh mạn tính khác đi kèm.

Người cao tuổi có thể gặp các triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực, khó thở, đau ngực, chóng mặt, ngất, mệt mỏi, suy giảm khả năng hoạt động thể chất. Các triệu chứng này có thể xuất hiện đột ngột và kết thúc đột ngột. Một số bệnh nhân có thể không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt là những người có bệnh nền tim mạch. Việc khai thác tiền sử bệnh và thực hiện khám lâm sàng kỹ lưỡng là rất quan trọng để phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ nhịp nhanh kịch phát trên thất.

Điện tâm đồ (ECG) là công cụ chẩn đoán không thể thiếu trong việc xác định nhịp nhanh kịch phát trên thất. ECG giúp xác định tần số tim, hình thái sóng P, QRS, khoảng PR, RP và các dấu hiệu khác để phân loại loại nhịp nhanh. Trong một số trường hợp, ECG có thể ghi lại được cơn nhịp nhanh, giúp chẩn đoán chính xác. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, cơn nhịp nhanh chỉ xuất hiện thoáng qua, đòi hỏi sử dụng các phương pháp theo dõi ECG kéo dài như Holter ECG hoặc Event recorder để ghi lại cơn nhịp nhanh.

Điều trị nội khoa nhịp nhanh bao gồm sử dụng các thuốc chống loạn nhịp tim như Adenosine, Verapamil, Diltiazem, Beta-blockers, và Amiodarone. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các thuốc này có thể gây ra tác dụng phụ, đặc biệt ở người cao tuổi do chức năng gan thận suy giảm và tương tác thuốc. Bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích và nguy cơ trước khi chỉ định thuốc, đồng thời theo dõi sát sao các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Điều trị bằng đốt điện (ablation) là phương pháp triệt để để điều trị nhịp nhanh kịch phát trên thất, đặc biệt là NNVLNNT và NNVLNT qua đường dẫn truyền phụ. Thủ thuật này sử dụng năng lượng sóng có tần số radio để phá hủy các đường dẫn truyền bất thường gây ra nhịp nhanh. Đốt điện (ablation) có tỷ lệ thành công cao, ít biến chứng và cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Một số nghiên cứu cho thấy phương pháp này hiệu quả và an toàn tương tự nhóm người trẻ.

Thăm dò điện sinh lý tim là một thủ thuật xâm lấn, trong đó các điện cực được đưa vào tim qua đường tĩnh mạch hoặc động mạch để ghi lại hoạt động điện của tim. Thủ thuật này giúp xác định các thông số điện sinh lý quan trọng như khoảng AH, HV, thời gian trơ của nút nhĩ thất, và các đường dẫn truyền phụ. Bằng cách kích thích tim với các xung điện khác nhau, bác sĩ có thể tái tạo cơn nhịp nhanh và xác định cơ chế gây ra nhịp nhanh.

Trong quá trình thăm dò điện sinh lý tim, bác sĩ sẽ sử dụng bản đồ điện học để xác định vị trí của các đường dẫn truyền bất thường gây ra nhịp nhanh kịch phát trên thất. Ví dụ, trong NNVLNNT, bác sĩ sẽ tìm kiếm vị trí của đường chậm và đường nhanh trong nút nhĩ thất. Trong NNVLNT qua đường dẫn truyền phụ, bác sĩ sẽ xác định vị trí của đường phụ ở nhĩ hoặc thất. Thông tin này rất quan trọng để lên kế hoạch đốt điện (ablation) chính xác và hiệu quả.

Tỉ lệ thành công của thủ thuật đốt điện (ablation) trong điều trị nhịp nhanh kịch phát trên thất thường rất cao, đặc biệt là trong điều trị nhịp nhanh vòng vào lại nút nhĩ thất (NNVLNNT). Tỉ lệ biến chứng nghiêm trọng của thủ thuật này tương đối thấp, thường dưới 2%. Các biến chứng có thể gặp bao gồm chảy máu, tụ máu tại vị trí đặt catheter, thủng tim, và rối loạn nhịp tim khác.

Sau khi thực hiện thủ thuật đốt điện (ablation), bệnh nhân cần được theo dõi sát sao để phát hiện sớm các biến chứng và đánh giá hiệu quả điều trị. Bệnh nhân thường được chỉ định sử dụng thuốc chống đông máu trong một thời gian ngắn. Theo dõi tái phát nhịp nhanh là rất quan trọng, bằng cách sử dụng ECG định kỳ hoặc Holter ECG. Nếu có dấu hiệu tái phát nhịp nhanh, cần đánh giá lại và xem xét các phương pháp điều trị khác.

Việc điều trị thành công nhịp nhanh kịch phát trên thất có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Giảm triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực, khó thở, đau ngực, chóng mặt, ngất, giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn và có thể tham gia vào các hoạt động hàng ngày mà không bị giới hạn. Ngoài ra, việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc chống loạn nhịp cũng giúp giảm tác dụng phụ và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến tiên lượng tái phát nhịp nhanh sau điều trị, bao gồm loại nhịp nhanh, vị trí của đường dẫn truyền bất thường, kỹ thuật đốt điện (ablation), và bệnh nền của bệnh nhân. Ví dụ, bệnh nhân có bệnh tim cấu trúc, bệnh phổi mạn tính, hoặc các bệnh lý khác có thể có nguy cơ tái phát nhịp nhanh cao hơn. Việc theo dõi sát sao và điều trị tích cực các bệnh nền là rất quan trọng để ngăn ngừa tái phát nhịp nhanh.