Tổng quan nghiên cứu

Việc học từ vựng trong tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (L2) được xem là một trong những thách thức lớn nhất đối với người học, đặc biệt là sinh viên không chuyên tiếng Anh. Tại Trường Đại học Tân Trào, có khoảng 219 sinh viên năm nhất không chuyên tiếng Anh tham gia học tiếng Anh cơ bản với tổng thời lượng 150 tiết trong ba học kỳ. Nghiên cứu này nhằm khám phá các chiến lược học từ vựng phổ biến mà sinh viên này sử dụng, lý do lựa chọn các chiến lược đó và hiệu quả tự đánh giá của chúng đối với việc học từ vựng. Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2014 tại địa phương tỉnh Tuyên Quang. Việc hiểu rõ các chiến lược học từ vựng sẽ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh, góp phần cải thiện chỉ số thành tích học tập và khả năng giao tiếp của sinh viên không chuyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về chiến lược học ngôn ngữ (Language Learning Strategies - LLS) và chiến lược học từ vựng (Vocabulary Learning Strategies - VLS). LLS được định nghĩa là các hành động có chủ đích của người học nhằm cải thiện quá trình học ngôn ngữ, bao gồm cả chiến lược hành vi và nhận thức. Oxford (1990) phân loại LLS thành hai nhóm chính: chiến lược trực tiếp (bao gồm chiến lược ghi nhớ, nhận thức và bù đắp) và chiến lược gián tiếp (bao gồm chiến lược siêu nhận thức, tình cảm và xã hội). Schmitt (1997) phát triển bộ phân loại chiến lược học từ vựng gồm năm nhóm: chiến lược xác định (Determination), xã hội (Social), ghi nhớ (Memory), nhận thức (Cognitive) và siêu nhận thức (Metacognitive). Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: kiến thức từ vựng (hình thức, nghĩa, cách sử dụng), các yếu tố ảnh hưởng đến học từ vựng (động lực, kinh nghiệm học tập, phương pháp giảng dạy), và vai trò của chiến lược học từ vựng trong việc nâng cao năng lực ngôn ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-method) kết hợp khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Tổng số 219 sinh viên năm nhất không chuyên tiếng Anh tại Đại học Tân Trào tham gia trả lời bảng hỏi gồm 33 câu hỏi về việc sử dụng các chiến lược học từ vựng dựa trên phân loại của Schmitt (1997). Bảng hỏi được thiết kế bằng tiếng Việt để đảm bảo sự hiểu biết đầy đủ của người tham gia. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài trong học kỳ đầu năm học 2014. Phỏng vấn sâu được thực hiện với 6 sinh viên được chọn ngẫu nhiên nhằm làm rõ lý do lựa chọn chiến lược và đánh giá hiệu quả của chúng. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng thống kê mô tả, trong khi dữ liệu định tính từ phỏng vấn được mã hóa và phân tích nội dung để tìm ra các mẫu chung.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chiến lược học từ vựng phổ biến nhất: Sinh viên chủ yếu sử dụng các chiến lược thuộc nhóm nhận thức và xác định, trong đó viết lại từ (mean = 4.2), hỏi giáo viên dịch sang tiếng mẹ đẻ (mean = 3.8), và sử dụng từ điển song ngữ (mean = 3.4) là những chiến lược được áp dụng nhiều nhất. Các chiến lược như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, sử dụng thẻ từ, học nhóm, và nghe nói với người bản ngữ được sử dụng rất ít, với tỷ lệ sử dụng thấp hơn 30%.

  2. Lý do lựa chọn chiến lược: Sinh viên cho biết họ sử dụng các chiến lược phổ biến do yêu cầu của giáo viên trong việc ghi nhớ chính tả, phát âm và nghĩa của từ mới, cũng như để hoàn thành các bài tập dịch thuật. Việc ghi chép giúp tập trung hơn trong giờ học và hỗ trợ ôn tập sau này. Ngoài ra, phương pháp giảng dạy theo truyền thống (Grammar Translation Method) và kinh nghiệm học tập từ trước cũng ảnh hưởng mạnh đến lựa chọn chiến lược của sinh viên.

  3. Đánh giá hiệu quả của chiến lược: Sinh viên tự đánh giá các chiến lược phổ biến giúp họ ghi nhớ được phát âm, chính tả và nghĩa tương đương của từ. Tuy nhiên, nhiều sinh viên bày tỏ sự nghi ngờ về hiệu quả lâu dài của các chiến lược này, cho biết họ thường quên từ đã học dù đã ôn tập nhiều lần.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên chỉ sử dụng một số chiến lược học từ vựng hạn chế, chủ yếu tập trung vào việc ghi nhớ bề mặt của từ như phát âm, chính tả và nghĩa tương đương trong tiếng mẹ đẻ. Điều này dẫn đến việc thiếu hụt các khía cạnh quan trọng khác của kiến thức từ vựng như cách dùng từ, từ đồng nghĩa, trái nghĩa, và ngữ cảnh sử dụng. Việc phụ thuộc nhiều vào dịch thuật và từ điển song ngữ có thể hạn chế khả năng phát triển kỹ năng giao tiếp và tự học của sinh viên. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với xu hướng sinh viên không chuyên thường ưu tiên các chiến lược cơ bản và bị ảnh hưởng bởi phương pháp giảng dạy truyền thống. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng từng chiến lược và bảng tổng hợp điểm trung bình cho từng nhóm chiến lược để minh họa rõ hơn sự khác biệt trong mức độ sử dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo chiến lược học từ vựng đa dạng: Cần tổ chức các khóa tập huấn cho sinh viên về nhiều chiến lược học từ vựng khác nhau, đặc biệt là các chiến lược giúp ghi nhớ lâu dài và sử dụng từ trong ngữ cảnh thực tế như học qua ngữ cảnh, sử dụng thẻ từ, và học nhóm. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng các chiến lược này lên ít nhất 50% trong vòng 1 năm, do khoa Ngoại ngữ chủ trì.

  2. Cải tiến phương pháp giảng dạy: Khuyến khích giảng viên áp dụng phương pháp giảng dạy giao tiếp và học tập chủ động thay vì chỉ tập trung vào dịch thuật và ghi nhớ máy móc. Thời gian thực hiện trong 2 học kỳ tiếp theo, do bộ môn tiếng Anh đảm nhiệm.

  3. Tăng cường sử dụng tài liệu đa phương tiện: Khuyến khích sinh viên sử dụng các nguồn học tập như phim, bài hát, báo tiếng Anh để tăng cường khả năng tiếp xúc với từ vựng trong ngữ cảnh tự nhiên. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng phương tiện này lên 40% trong 6 tháng, do trung tâm ngoại ngữ phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi chiến lược học tập: Thiết lập các bài kiểm tra và phản hồi định kỳ về việc sử dụng chiến lược học từ vựng để sinh viên nhận thức và điều chỉnh phương pháp học phù hợp. Thời gian triển khai trong năm học tới, do phòng đào tạo và giảng viên chủ nhiệm phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học, cao đẳng: Giúp hiểu rõ thói quen và nhu cầu học từ vựng của sinh viên không chuyên, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Sinh viên không chuyên tiếng Anh: Nhận thức được các chiến lược học từ vựng phổ biến và hiệu quả, từ đó chủ động lựa chọn và áp dụng các phương pháp học tập đa dạng, nâng cao khả năng tự học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên cao học chuyên ngành phương pháp giảng dạy tiếng Anh: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về chiến lược học từ vựng trong bối cảnh Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển chiến lược học tập.

  4. Các nhà quản lý giáo dục và hoạch định chính sách đào tạo ngoại ngữ: Tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo và chính sách hỗ trợ phát triển kỹ năng học từ vựng cho sinh viên không chuyên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chiến lược học từ vựng nào được sinh viên không chuyên ưu tiên sử dụng nhất?
    Sinh viên ưu tiên sử dụng các chiến lược như viết lại từ, hỏi giáo viên dịch sang tiếng mẹ đẻ và sử dụng từ điển song ngữ. Ví dụ, hơn 96% sinh viên thường xuyên viết lại từ để ghi nhớ chính tả.

  2. Tại sao sinh viên lại chọn các chiến lược này?
    Phần lớn do yêu cầu của giáo viên trong việc ghi nhớ chính tả, phát âm và nghĩa từ mới, cũng như do phương pháp giảng dạy truyền thống và kinh nghiệm học tập từ trước. Sinh viên cho biết việc ghi chép giúp họ tập trung và ôn tập hiệu quả hơn.

  3. Các chiến lược này có hiệu quả như thế nào theo đánh giá của sinh viên?
    Sinh viên đánh giá các chiến lược này giúp họ ghi nhớ phát âm, chính tả và nghĩa tương đương của từ, nhưng nhiều người nghi ngờ về hiệu quả lâu dài khi họ thường quên từ đã học.

  4. Có những chiến lược học từ vựng nào ít được sinh viên sử dụng?
    Các chiến lược như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, học nhóm, sử dụng thẻ từ, và tương tác với người bản ngữ được sử dụng rất ít, với tỷ lệ sử dụng thấp hơn 30%.

  5. Làm thế nào để cải thiện việc học từ vựng cho sinh viên không chuyên?
    Cần đào tạo sinh viên về đa dạng chiến lược học từ vựng, cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng giao tiếp, tăng cường sử dụng tài liệu đa phương tiện và xây dựng hệ thống đánh giá, phản hồi chiến lược học tập.

Kết luận

  • Sinh viên năm nhất không chuyên tiếng Anh tại Đại học Tân Trào chủ yếu sử dụng các chiến lược học từ vựng đơn giản như viết lại từ, hỏi giáo viên dịch và dùng từ điển song ngữ.
  • Lựa chọn chiến lược chịu ảnh hưởng mạnh bởi yêu cầu giảng dạy truyền thống và kinh nghiệm học tập trước đó.
  • Các chiến lược phổ biến giúp ghi nhớ phát âm, chính tả và nghĩa tương đương nhưng hạn chế về mặt phát triển kỹ năng giao tiếp và kiến thức từ vựng sâu rộng.
  • Sinh viên nhận thức được lợi ích nhưng nghi ngờ hiệu quả lâu dài của các chiến lược hiện tại.
  • Cần triển khai đào tạo đa dạng chiến lược học từ vựng và đổi mới phương pháp giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập.

Các bước tiếp theo: Triển khai các chương trình đào tạo chiến lược học từ vựng đa dạng, cải tiến phương pháp giảng dạy và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả học tập trong vòng 1-2 năm tới.

Kêu gọi hành động: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục cần phối hợp để áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao năng lực học từ vựng cho sinh viên không chuyên, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh hội nhập quốc tế.