Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo Trong Dạy Học Toán Ở Trường Trung Học Phổ Thông

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ

MỞ ĐẦU

0.1. Lí do chọn đề tài

0.2. Lịch sử nghiên cứu

0.3. Mục đích nghiên cứu

0.4. Nhiệm vụ nghiên cứu

0.5. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

0.6. Phạm vi nghiên cứu

0.7. Vấn đề nghiên cứu

0.8. Giả thuyết khoa học

0.9. Phương pháp nghiên cứu

0.9.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

0.9.2. Phương pháp điều tra xã hội học

0.9.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

0.10. Cấu trúc luận văn

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Khái niệm về tư duy

1.2. Đặc điểm của tư duy

1.3. Các giai đoạn của tư duy

1.4. Các thao tác của tư duy

1.5. Tư duy sáng tạo

1.5.1. Khái niệm về sáng tạo

1.5.2. Khái niệm tư duy sáng tạo

1.5.3. Một số đặc điểm của tư duy sáng tạo

1.5.3.1. Tính mềm dẻo

1.5.3.2. Tính nhuần nhuyễn

1.5.3.3. Tính độc đáo

1.5.3.4. Tính hoàn thiện

1.5.3.5. Tính nhạy cảm vấn đề

2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “TÌM GIÁ TRỊ LỚN NHẤT, GIÁ TRỊ NHỎ NHẤT CỦA BIỂU THỨC” Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

2.1. Một số kiến thức cần thiết trong dạy học chủ đề “Tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” ở trường Trung học phổ thông

2.2. Một số biện pháp phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trong dạy học chủ đề “Tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” ở trường Trung học phổ thông

2.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng hệ thống các phương pháp tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức

2.2.1.1. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức bằng phương pháp hằng đẳng thức

2.2.1.2. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức bằng phương pháp bất đẳng thức

2.2.1.3. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức bằng phương pháp hàm số

2.2.1.4. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức bằng phương pháp hàm đặc trưng

2.2.1.5. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức bằng phương pháp nghiệm bội

2.2.1.6. Phương pháp nhân tử Lagrange

2.2.1.7. Một số phương pháp khác

2.2.2. Biện pháp 2: Khuyến khích học sinh tìm ra nhiều cách giải cho một bài toán “Tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức”

2.2.3. Biện pháp 3: Phát huy tính sáng tạo thông qua việc xây dựng hệ thống các bài toán “Tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” từ bài toán gốc

2.2.4. Biện pháp 4: Phát huy tính sáng tạo thông qua việc hướng dẫn học sinh xây dựng các bài toán “Tìm giá trị nhỏ nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” mới từ các kiến thức đã biết

2.2.5. Biện pháp 5: Tổng kết các sai lầm mà học sinh thường mắc phải khi giải bài toán “Tìm giá trị nhỏ nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” và biện pháp khắc phục

2.2.6. Thiết kế một số giáo án dạy học phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trong dạy học chủ đề “Tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của biểu thức” ở trường Trung học phổ thông

2.3. Kết luận chương 2

3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

3.4. Tổ chức thực nghiệm

3.4.1. Chọn lớp thực nghiệm

3.4.2. Hình thức tổ chức thực nghiệm

3.5. Về nội dung

3.6. Về hình thức

3.7. Giáo án dạy thực nghiệm: Phụ lục 1,2,3

3.8. Các bài kiểm tra đánh giá: Phụ lục 5,6

3.9. Đánh giá kết quả thực nghiệm

3.10. Cơ sở để đánh giá kết quả thực nghiệm

3.11. Kết quả của thực nghiệm sư phạm

3.12. Kết luận chung về thực nghiệm

3.13. Kết luận chương 3

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo Trong Dạy Học Toán

Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục hiện đại. Môn Toán, với tính chất logic và trừu tượng, đóng vai trò chủ đạo trong việc hình thành và phát triển tư duy sáng tạo. Việc dạy học Toán không chỉ đơn thuần là truyền đạt kiến thức mà còn là khuyến khích học sinh tìm tòi, khám phá và sáng tạo. Theo UNESCO, mục tiêu của giáo dục là giúp học sinh không chỉ học để biết mà còn học để làm việc và sống chung. Điều này càng trở nên cần thiết trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nơi mà năng lực tư duy và khả năng sáng tạo trở thành yếu tố quyết định cho sự thành công.

1.1. Khái Niệm Tư Duy Sáng Tạo Trong Dạy Học

Tư duy sáng tạo được hiểu là khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề một cách mới mẻ, không bị gò bó bởi những phương pháp truyền thống. Trong dạy học Toán, điều này thể hiện qua việc khuyến khích học sinh tìm ra nhiều cách giải cho một bài toán, từ đó phát triển khả năng tư duy độc lập và sáng tạo.

1.2. Vai Trò Của Môn Toán Trong Phát Triển Tư Duy

Môn Toán không chỉ cung cấp kiến thức mà còn rèn luyện cho học sinh khả năng phân tích, tổng hợp và suy luận. Những bài toán thực tiễn trong chương trình học giúp học sinh áp dụng lý thuyết vào thực tế, từ đó phát triển kỹ năng tư duy và khả năng giải quyết vấn đề.

II. Những Thách Thức Trong Việc Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo

Mặc dù việc phát triển tư duy sáng tạo trong dạy học Toán là cần thiết, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là phương pháp dạy học truyền thống, thường tập trung vào việc ghi nhớ và áp dụng công thức mà không khuyến khích sự sáng tạo. Hơn nữa, áp lực từ các kỳ thi cũng khiến giáo viên và học sinh chú trọng vào việc đạt điểm số hơn là phát triển tư duy. Điều này dẫn đến việc học sinh không có cơ hội để thực hành và phát triển kỹ năng tư duy của mình.

2.1. Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống

Phương pháp dạy học truyền thống thường chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức một chiều, không khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập. Điều này làm giảm khả năng sáng tạo và tư duy độc lập của học sinh.

2.2. Áp Lực Từ Kỳ Thi

Áp lực từ các kỳ thi khiến học sinh phải tập trung vào việc đạt điểm cao, dẫn đến việc học sinh không có thời gian và không gian để phát triển tư duy sáng tạo. Họ thường chỉ học thuộc lòng các công thức mà không hiểu sâu về bản chất của vấn đề.

III. Phương Pháp Dạy Học Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo

Để phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trong dạy học Toán, cần áp dụng những phương pháp dạy học hiện đại. Các phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu bài mà còn khuyến khích họ tìm tòi, khám phá và sáng tạo. Một số phương pháp hiệu quả bao gồm: dạy học theo dự án, học tập hợp tác, và sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

3.1. Dạy Học Theo Dự Án

Dạy học theo dự án là phương pháp giúp học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn, từ đó phát triển tư duy sáng tạo. Học sinh sẽ được giao nhiệm vụ giải quyết một vấn đề cụ thể, từ đó tìm ra giải pháp sáng tạo.

3.2. Học Tập Hợp Tác

Học tập hợp tác khuyến khích học sinh làm việc nhóm, chia sẻ ý tưởng và giải pháp. Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy mà còn rèn luyện khả năng giao tiếp và làm việc nhóm.

3.3. Sử Dụng Công Nghệ Thông Tin

Công nghệ thông tin có thể được sử dụng để tạo ra các bài học tương tác, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận kiến thức và phát triển tư duy sáng tạo. Các phần mềm mô phỏng và ứng dụng học tập trực tuyến có thể tạo ra môi trường học tập thú vị và hiệu quả.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Tư Duy Sáng Tạo Trong Dạy Học Toán

Việc phát triển tư duy sáng tạo không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà còn cần được áp dụng vào thực tiễn. Các nghiên cứu cho thấy rằng những học sinh được phát triển tư duy sáng tạo có khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn và có tư duy phản biện mạnh mẽ hơn. Điều này không chỉ có lợi cho việc học tập mà còn cho sự nghiệp sau này của học sinh.

4.1. Kết Quả Nghiên Cứu Về Tư Duy Sáng Tạo

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc phát triển tư duy sáng tạo trong dạy học Toán giúp học sinh cải thiện khả năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Học sinh có khả năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn tốt hơn.

4.2. Ví Dụ Thực Tế Về Ứng Dụng Tư Duy Sáng Tạo

Có nhiều trường hợp học sinh đã áp dụng tư duy sáng tạo để giải quyết các bài toán thực tiễn, từ đó tạo ra những sản phẩm sáng tạo và có giá trị. Những ví dụ này chứng minh rằng việc phát triển tư duy sáng tạo là cần thiết và có thể thực hiện được.

V. Kết Luận Và Tương Lai Của Tư Duy Sáng Tạo Trong Dạy Học Toán

Phát triển tư duy sáng tạo trong dạy học Toán là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Để đạt được điều này, cần có sự thay đổi trong phương pháp dạy học, từ việc áp dụng các phương pháp hiện đại đến việc khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập. Tương lai của giáo dục sẽ phụ thuộc vào khả năng phát triển tư duy sáng tạo của học sinh, giúp họ trở thành những công dân năng động và sáng tạo trong xã hội.

5.1. Tương Lai Của Giáo Dục Trong Thế Kỷ 21

Trong thế kỷ 21, giáo dục cần phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Việc phát triển tư duy sáng tạo sẽ trở thành một yếu tố quan trọng trong giáo dục, giúp học sinh thích nghi với những thay đổi nhanh chóng của thế giới.

5.2. Khuyến Khích Sự Sáng Tạo Trong Giáo Dục

Cần có những chính sách và chương trình giáo dục khuyến khích sự sáng tạo của học sinh. Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực và hiệu quả.

Luận Văn Thạc Sĩ Về Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo Cho Học Sinh Trong Dạy Học Toán