Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) được xem là quốc sách hàng đầu, đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở cấp trung học cơ sở (THCS), hoạt động dạy học giữ vị trí trung tâm trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện. Thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông, với dân số khoảng 64.353 người và 3.976 học sinh THCS, đang trong quá trình phát triển nhanh chóng về kinh tế - xã hội và giáo dục. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động dạy học tại các trường THCS trên địa bàn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS thị xã Gia Nghĩa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn năm học 2016-2019, với phạm vi khảo sát gồm 8 trường THCS, 195 cán bộ quản lý và giáo viên, cùng 480 học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các hiệu trưởng và cơ quan quản lý giáo dục địa phương trong việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học, góp phần phát triển giáo dục toàn diện, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực giáo dục để đạt mục tiêu phát triển giáo dục toàn diện. Quản lý nhà trường là sự tác động định hướng của hiệu trưởng đến đội ngũ giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội nhằm vận hành nhà trường theo đúng đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học là quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các thành tố của quá trình dạy học (mục tiêu, nội dung, phương pháp, giáo viên, học sinh, phương tiện dạy học) nhằm đảm bảo quá trình dạy học đạt hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  • Khái niệm chính: Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, hiệu trưởng, giáo viên, học sinh, cơ sở vật chất, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý hoạt động dạy học.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 8 trường THCS trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa. Tổng số mẫu khảo sát gồm 195 cán bộ quản lý và giáo viên, 480 học sinh.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát bằng phương pháp tính điểm trung bình, phân tích tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý hoạt động dạy học.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn năm học 2016-2019, với thu thập số liệu thực trạng và đánh giá các biện pháp quản lý hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: 83,6% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc thực hiện mục tiêu dạy học theo quy định hiện hành là tốt, 13,8% đánh giá khá. Tuy nhiên, khoảng 2,6% cho rằng việc thực hiện còn yếu, chủ yếu do chưa cụ thể hóa mục tiêu vào bài giảng phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Quản lý nội dung, chương trình dạy học: Các trường THCS trên địa bàn đã xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp với chương trình phổ thông hiện hành, tuy nhiên việc tinh giản nội dung và đổi mới phương pháp dạy học còn hạn chế. Tỷ lệ giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực chiếm khoảng 60%, còn lại chủ yếu áp dụng phương pháp truyền thống.

  3. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên: 100% giáo viên có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn, trong đó 69,6% có trình độ trên chuẩn. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy mới đạt mức trung bình, chưa đồng đều giữa các trường.

  4. Quản lý hoạt động học tập của học sinh: Tỷ lệ học sinh có học lực khá, giỏi chiếm khoảng 57%, tuy nhiên tỷ lệ học sinh yếu, kém có xu hướng tăng nhẹ qua các năm. Việc tổ chức các hoạt động học tập ngoài lớp học và hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, ảnh hưởng đến phát triển toàn diện năng lực học sinh.

  5. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học: 100% trường THCS có đủ phòng học, 87,5% có phòng thí nghiệm thực hành, 100% có phòng máy tính và thư viện. Tuy nhiên, thiết bị dạy học hiện đại còn thiếu và hư hỏng nhiều, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS thị xã Gia Nghĩa đã đạt được những kết quả tích cực về mặt tổ chức và đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và tổ chức hoạt động học tập đa dạng cho học sinh còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện.

Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại chưa đáp ứng đủ nhu cầu; đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều về năng lực đổi mới; công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý hoạt động học tập của học sinh chưa chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các địa phương mới phát triển, nơi mà sự đầu tư về cơ sở vật chất và bồi dưỡng đội ngũ còn chưa đồng bộ. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh theo mức học lực qua các năm và biểu đồ tròn phân bố trình độ giáo viên sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện tại.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm mạnh, tồn tại trong quản lý hoạt động dạy học, từ đó làm cơ sở đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp Phòng GD&ĐT thị xã Gia Nghĩa.

  2. Đổi mới quản lý kế hoạch dạy học và kiểm tra đánh giá
    Xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế từng trường, tăng cường kiểm tra, đánh giá thường xuyên, đa dạng hóa hình thức đánh giá. Mục tiêu nâng tỷ lệ học sinh đạt khá, giỏi lên 65% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THCS.

  3. Tăng cường quản lý và tổ chức hoạt động học tập của học sinh
    Phát động phong trào thi đua học tập, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa, rèn luyện kỹ năng sống. Mục tiêu tăng cường sự chủ động, tích cực của học sinh trong học tập, giảm tỷ lệ học sinh yếu, kém xuống dưới 5% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn, phối hợp với phụ huynh.

  4. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị dạy học
    Lập kế hoạch bổ sung, sửa chữa thiết bị dạy học hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Mục tiêu 100% trường THCS có đủ thiết bị phục vụ dạy học hiện đại trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Gia Nghĩa, Sở GD&ĐT.

  5. Xây dựng môi trường dạy học tích cực và đổi mới cơ chế quản lý
    Thực hiện tốt công tác thi đua khen thưởng, khuyến khích sáng tạo trong dạy học và quản lý. Mục tiêu tạo động lực phát triển bền vững cho đội ngũ giáo viên và học sinh. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, các tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động dạy học hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý và điều hành nhà trường.

  2. Giáo viên THCS
    Tham khảo các phương pháp đổi mới dạy học, cách tổ chức hoạt động học tập và phối hợp với quản lý nhà trường để nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương (Phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT)
    Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ, đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với đặc thù địa phương.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo có giá trị về lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý hoạt động dạy học là quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý đến các thành tố dạy học nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục. Nó quan trọng vì quyết định hiệu quả đào tạo và phát triển toàn diện học sinh.

  2. Hiệu trưởng có vai trò gì trong quản lý hoạt động dạy học?
    Hiệu trưởng là người đứng đầu, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, đảm bảo nhà trường thực hiện đúng mục tiêu giáo dục.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS?
    Bao gồm đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, ngân sách giáo dục và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học?
    Cần nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư cơ sở vật chất, tổ chức hoạt động học tập đa dạng và kiểm tra đánh giá hiệu quả.

  5. Tại sao việc đổi mới phương pháp dạy học lại cần thiết?
    Đổi mới phương pháp giúp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực trong bối cảnh hội nhập và phát triển khoa học công nghệ.

Kết luận

  • Hoạt động dạy học ở các trường THCS thị xã Gia Nghĩa giữ vai trò trung tâm trong thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, tuy nhiên còn nhiều hạn chế trong quản lý và tổ chức thực hiện.
  • Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý có trình độ đạt chuẩn, nhưng năng lực đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.
  • Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại chưa đáp ứng đủ nhu cầu, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học và học tập.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung nâng cao năng lực đội ngũ, đổi mới quản lý kế hoạch dạy học, tăng cường hoạt động học tập của học sinh và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể, có tính khả thi cao, làm cơ sở cho các cấp quản lý và nhà trường triển khai trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch đầu tư thiết bị, đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức đánh giá hiệu quả thường xuyên.

Call to action: Các hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục THCS, góp phần phát triển nguồn nhân lực cho địa phương và đất nước.