I. Tổng quan về Luận văn lạm dụng tín nhiệm tại Bình Dương
Công lý là một trong những giá trị xã hội trường tồn của nhân loại. Trong lĩnh vực tư pháp hình sự, công lý vừa là nhiệm vụ, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển. Định tội danh đúng là tiền đề, điều kiện, là yêu cầu để đạt được công lý trong lĩnh vực này. Sau nhiều năm đổi mới, công tác tư pháp hình sự ở nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp tích cực cho sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa. Trong dòng chảy đó, chất lượng hoạt động định tội danh của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự ngày càng được nâng lên một cách rõ rệt. Tuy nhiên, trong hoạt động định tội danh, trong đó có định tội danh tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản vẫn còn những hạn chế, vi phạm, sai lầm dẫn đến oan sai, bỏ lọt tội phạm, làm giảm uy tín các cơ quan bảo vệ pháp luật và làm giảm hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.
1.1. Tình hình Tội lạm dụng tín nhiệm ở Bình Dương
Tỉnh Bình Dương sau hơn 20 năm tái lập tỉnh, kinh tế xã hội của Bình Dương đã đạt được những bước phát triển vượt bậc, trở thành điểm sáng của cả nước về nền kinh tế Việt Nam. Bên cạnh những thành tựu thu hút vốn đầu tư và phát triển công nghiệp, đô thị cùng với sự phát triển của hệ thống hạ tầng và sức bật nền kinh tế, Bình Dương dần giải quyết tốt bài toán về tình hình tội phạm nói chung, tình hình các tội xâm phạm sở hữu và tình hình tội LDTNCĐTS nói riêng. Thực tiễn định tội danh tội LDTNCĐTS tại tỉnh Bình Dương cho thấy, các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự cơ bản đã định tội danh chính xác, khắc phục được tình trạng “hình sự hóa các quan hệ dân sự”, mang lại niềm tin của nhân dân vào công lý.
1.2. Vấn đề tồn tại trong xét xử lạm dụng tín nhiệm
Thực tiễn định tội danh tội LDTNCĐTS tại tỉnh Bình Dương cũng cho thấy vẫn còn tình trạng vụ án phải trả hồ sơ nhiều lần, kéo dài thời gian giải quyết do nhiều nguyên nhân, một trong những nguyên nhân quan trọng là giữa CQĐT, VKSND và TAND trong quá trình giải quyết vụ án xuất hiện quan điểm khác nhau do chưa có nhận thức đúng các cơ sở lý luận, pháp luật và thực tiễn của định tội danh tội LDTNCĐTS. Trong khi đó, công tác nghiên cứu lý luận và thực tiễn định tội danh tội LDTNCĐTS tại tỉnh Bình Dương chưa được quan tâm đúng mức.
II. Định tội danh lạm dụng tín nhiệm Cơ sở lý luận quan trọng
Để có thể xây dựng khái niệm định tội danh tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, trước hết phải nhận thức thế nào là định tội danh. Trước hết cần nhấn mạnh rằng, trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay, việc nghiên cứu lý luận về định tội danh là một trong những vấn đề trung tâm và là nhiệm vụ cơ bản của khoa học luật hình sự nước ta vì nó có ý nghĩa khoa học- thực tiễn quan trọng. Khái niệm định tội danh đã đóng vai trò tố tụng như là căn cứ đầy đủ cho việc xét xử vụ án hình sự tại Tòa án, vì vậy dần dần được nghiên cứu rộng rãi và phát triển trong khoa học luật hình sự nước ta.
2.1. Khái niệm định tội danh tội lạm dụng tín nhiệm
Quá trình áp giải quyết vụ án hình sự của cơ quan tiến hành tố tụng là quá trình áp dụng pháp luật với các nội dung gồm như: Định tội danh, miễn trách nhiệm hình sự, quyết định hình phạt, miễn hình phạt…, trong đó định tội danh là nội dung quan trọng nhất và được tiến hành ở tất cả các giai đoạn tố tụng hình sự như khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Hiện trong khoa học pháp lý nước ta, còn có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm định tội danh.
2.2. Bản chất của hoạt động định tội danh
Có quan điểm nhận định rằng định tôi danh được hiểu là hoạt động xác định và ghi nhận trên phương diện pháp lý có sự phù hợp chính xác hay không giữa các dấu hiệu của cấu thành tội phạm được quy phạm pháp luật hình sự Việt nam với các dấu hiệu của hành vi phạm tội cụ thể đã được thực hiện trên thực tế. Quan điểm này thể hiện được bản chất của hoạt động định tội danh nhưng chủ thể trực tiếp thực hiện hoạt động định tội danh lại không được xác định, chưa phản ánh được định tội danh là một quá trình nhận thức có tính logic, phải dựa trên những cơ sở nào và nhằm mục đích gì.
2.3. Định nghĩa chính xác về Định tội danh LDTNCĐTS
Quan điểm của luận văn cho rằng “Định tội danh là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng áp dụng quy định Bộ luật hình sự và Bộ luật tố tụng hình sự để xác định một cách đầy đủ toàn diện có hay không có sự phù hợp giữa những dấu hiệu của hành vi nguy hiểm cho xã hội cụ thể đã thực hiện trên thực tế và những dấu hiệu tương ứng được quy định tại Bộ luật hình sự để quyết định ban hành văn bản áp dụng pháp luật thích hợp theo đúng thẩm quyền. Hay nói cách khác, đó là hoạt động thực tiễm áp dụng pháp luật của các chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng, là hoạt động nhận thức mang tính logic của chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng”
III. Yếu tố cấu thành Tội lạm dụng tín nhiệm Phân tích chi tiết
Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài là tội cụ thể được quy định trong BLHS. Bởi vậy, trong nội hàm của khái niệm định tội danh tội này có những nội dung của khái niệm định tội danh nói chung đã nêu trên đây. Tuy nhiên, bởi là tội cụ thể lại được quy định tại điều luật cụ thể của Phần các tội phạm BLHS và gắn với hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm tài sản và các dấu hiệu đặc trưng khác của tội này, nên trong nội hàm của khái niệm định tội danh tội này phải thể hiện được những dấu hiệu đó.
3.1. Định nghĩa tội LDTNCĐTS theo điều 175 BLHS 2015
Có thể hiểu khái niệm định tội danh đối với tội LDTNCĐTS theo quy định tại Điều 8, Điều 175 của Bộ luật hình sự năm 2015 như sau: Định tôi danh tội LDTNCĐTS là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng áp dụng quy định Bộ luật hình sự và Bộ luật tố tụng hình sự để xác định một cách đầy đủ toàn diện có hay không có sự phù hợp giữa những dấu hiệu của một hành vi chiếm đoạt tài sản cụ thể đã thực hiện trên thực tế và những dấu hiệu tương ứng quy định tại Điều 175 của BLHS năm 2015 trên cơ sở thu thập các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án để tiến hành ban hành văn bản áp dụng pháp luật phù hợp theo đúng thẩm quyền nhằm đạt mục đích giải quyết được tất cả các vấn đề vụ án theo đúng trình tự, thủ tục do pháp luật hình sự quy định.
3.2. Đặc điểm nhận dạng Tội lạm dụng tín nhiệm
Hoạt động định tội danh tội LDTNCĐTS có những đặc điểm sau: Thứ nhất, định tôi danh tội LDTNCĐTS là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng áp dụng quy định Bộ luật hình sự và Bộ luật tố tụng hình sự để xác định một cách đầy đủ toàn diện có hay không có sự phù hợp giữa những dấu hiệu của một hành vi chiếm đoạt tài sản cụ thể đã thực hiện trên thực tế và những dấu hiệu cấu thành tội phạm tương ứng quy định tại Điều 175 của BLHS năm 2015.
IV. Thực tiễn xét xử Lạm dụng tín nhiệm tại tỉnh Bình Dương
Các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng gồm CQĐT, VKS, TA và một số cơ quan được giao nhiệm vụ được trang bị vốn kiến thức nhất định về pháp luật và được phép sử dụng tất cả các công cụ cần thiết cũng như biện pháp nghiệp vụ mà pháp luật cho phép tiến hành một số hoạt động điều tra thông qua những người tiến hành tố tụng thực hiện một số chức năng, nhiệm vụ được quy định cụ thể trong BLTTHS năm 2015. Hiểu như thế nào về tính logic của quá trình định tội danh tội LDTNCĐTS là một vấn đề thiết yếu cho hoạt động này.
4.1. Quy trình logic trong định tội danh LDTNCĐTS
Tất cả hoạt động cần thiết để dẫn đến việc quyết định đưa ra kết luận định tội danh của hành vi LDTNCĐTS đều diễn ra một cách logic nhất thông qua quá trình so sánh, đối chiếu có hay không có sự phù hợp giữa hành vi đã thực hiện và những yếu tố cấu thành tội LDTNCĐTS quy định tại Điều 175 BLHS theo đúng thẩm quyền của các cơ quan có thẩm quyền định tội danh. Từ đó kết luận hành vi đó có phải tội phạm LDTNCĐTS hay không, trên cơ sở đó có quyết định đúng đắn về mặt tội danh đối với người phạm tội để đưa ra mức hình phạt hợp lý.
4.2. Tuân thủ pháp luật trong định tội danh
Định tội danh Tội LĐCĐTS là quá trình phải tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định của BLHS cũng như các quy định của BLTTHS, là hoạt động áp dụng pháp luật trong thực tiễn đòi hỏi khi thực hiện phải có sự hỗ trợ tích cực từ các biện pháp nghiệp vụ cần thiết nhằm cụ thể hoá các QPPLHS vào đời sống thực tế. Điều tất yếu của chủ thể có thẩm q...
V. Giải pháp nâng cao chất lượng định tội danh tại Bình Dương
Việc nâng cao chất lượng định tội danh tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, đồng thời cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho cán bộ, công chức. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu, đánh giá thực tiễn xét xử cũng là yếu tố quan trọng để hoàn thiện hệ thống pháp luật.
5.1. Tăng cường phối hợp giữa CQĐT VKSND TAND
Để đảm bảo sự thống nhất trong nhận thức và áp dụng pháp luật, cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử các vụ án lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Cần thiết lập cơ chế trao đổi thông tin, tham vấn ý kiến giữa các cơ quan để giải quyết những vướng mắc, khó khăn trong quá trình giải quyết vụ án.
5.2. Nâng cao năng lực cho cán bộ tư pháp về luật hình sự
Việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, đặc biệt là kiến thức về luật hình sự, luật tố tụng hình sự cho cán bộ, công chức làm công tác điều tra, truy tố, xét xử là vô cùng quan trọng. Cần tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề để cập nhật những quy định mới của pháp luật, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong công tác giải quyết các vụ án lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
VI. Kết luận và hướng nghiên cứu tiếp theo về Tội LDTNCĐTS
Luận văn đã trình bày một cách tổng quan về vấn đề định tội danh tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản từ thực tiễn tỉnh Bình Dương, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác này. Tuy nhiên, đây là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự nghiên cứu sâu sắc hơn nữa trong tương lai.
6.1. Hướng nghiên cứu chuyên sâu về yếu tố định tội
Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu về các yếu tố cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, đặc biệt là yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan của tội phạm. Cần phân tích rõ ràng các hành vi được coi là lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản để có cơ sở định tội danh chính xác.
6.2. Hoàn thiện cơ sở pháp lý về Tranh chấp tài sản
Cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý về tranh chấp tài sản, đặc biệt là các quy định liên quan đến hợp đồng dân sự, vay mượn tài sản. Cần có hướng dẫn cụ thể về việc phân biệt giữa hành vi vi phạm hợp đồng dân sự và hành vi phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
