I. Cơ sở lý luận về tái cơ cấu thương mại
Luận án tiến sĩ về tái cơ cấu thương mại Việt Nam - ASEAN tập trung vào việc phân tích các khái niệm cơ bản liên quan đến tái cơ cấu xuất nhập khẩu. Nghiên cứu đề cập đến các yếu tố như cơ cấu thương mại, cơ cấu xuất nhập khẩu, và tái cơ cấu xuất nhập khẩu. Các nội dung chính bao gồm vai trò của tái cơ cấu trong việc thúc đẩy kinh tế, các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình này, và kinh nghiệm quốc tế từ các nước như Thái Lan và Trung Quốc. Những bài học này được áp dụng để rút ra các giải pháp phù hợp cho Việt Nam.
1.1. Khái niệm và vai trò của tái cơ cấu thương mại
Tái cơ cấu thương mại được định nghĩa là quá trình điều chỉnh cơ cấu xuất nhập khẩu để phù hợp với bối cảnh kinh tế mới. Vai trò của nó bao gồm nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng cường khả năng cạnh tranh, và đảm bảo sự phát triển bền vững. Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm chính sách thương mại, năng lực sản xuất, và sự tham gia của các doanh nghiệp.
1.2. Kinh nghiệm quốc tế
Kinh nghiệm từ Thái Lan và Trung Quốc cho thấy việc tái cơ cấu thương mại cần tập trung vào việc đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng, và tận dụng các hiệp định thương mại tự do. Những bài học này có thể áp dụng để cải thiện cơ cấu thương mại của Việt Nam với ASEAN.
II. Thực trạng thương mại Việt Nam ASEAN giai đoạn 2015 2020
Luận án phân tích thực trạng thương mại giữa Việt Nam và ASEAN trong giai đoạn 2015-2020. Kim ngạch thương mại hai chiều tăng từ 42,1 tỷ USD năm 2015 lên 57,6 tỷ USD năm 2019, nhưng có xu hướng chậm lại vào năm 2020. ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam, sau Trung Quốc và Hoa Kỳ. Tuy nhiên, cơ cấu thương mại vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là tình trạng nhập siêu từ ASEAN.
2.1. Xuất khẩu và nhập khẩu
Xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN chủ yếu tập trung vào các mặt hàng như điện thoại, máy vi tính, và sản phẩm điện tử. Tuy nhiên, số lượng mặt hàng có lợi thế cạnh tranh còn hạn chế. Nhập khẩu từ ASEAN bao gồm các sản phẩm điện, sắt thép, và giấy, trong đó nhiều mặt hàng có thể thay thế bằng nguồn cung trong nước.
2.2. Hạn chế và thách thức
Cơ cấu thương mại Việt Nam - ASEAN vẫn còn mất cân đối, với tỷ trọng nhập siêu lớn. Các mặt hàng xuất khẩu chưa đa dạng, giá trị gia tăng thấp, và phụ thuộc nhiều vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Những hạn chế này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho việc tái cơ cấu thương mại.
III. Giải pháp tái cơ cấu thương mại Việt Nam ASEAN
Luận án đề xuất các giải pháp để tái cơ cấu thương mại giữa Việt Nam và ASEAN. Các giải pháp bao gồm việc đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng, và tận dụng các hiệp định thương mại tự do như AEC. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, và hiệp hội ngành hàng trong việc thúc đẩy quá trình này.
3.1. Giải pháp đối với cơ quan quản lý
Các cơ quan quản lý cần hoàn thiện chính sách thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường ASEAN, và thúc đẩy hợp tác kinh tế khu vực. Việc xây dựng các chương trình xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực cũng là yếu tố quan trọng.
3.2. Giải pháp đối với doanh nghiệp
Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ, và tìm kiếm cơ hội tham gia vào các chuỗi giá trị khu vực. Việc phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và thân thiện với môi trường cũng là chiến lược quan trọng.
