Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại Việt Nam, thị trường xây dựng cơ sở hạ tầng nói chung và công trình giao thông nói riêng ngày càng mở rộng. Theo báo cáo ngành, tốc độ tăng trưởng hàng năm của khu vực công nghiệp - xây dựng và dịch vụ đã giảm từ 7,7% xuống còn 2,3% trong giai đoạn gần đây, gây áp lực cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp xây dựng. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhà nước chiếm tỷ trọng lớn trong ngành, nhưng lại gặp nhiều khó khăn về năng lực cạnh tranh và quản lý. Tổng công ty Xây dựng Công trình Giao thông 1 (CIENCO 1) là một doanh nghiệp nhà nước truyền thống, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng công trình giao thông, đã đạt được nhiều thành công trong đấu thầu nhưng vẫn đối mặt với tỷ lệ trượt thầu cao.

Luận văn tập trung nghiên cứu những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của CIENCO 1 trong đấu thầu xây dựng, với mục tiêu cụ thể là phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp thiết thực. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hoạt động đấu thầu của CIENCO 1 trong giai đoạn từ năm 1997 đến năm 2000, tại các dự án xây dựng công trình giao thông trong và ngoài nước. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng tỷ lệ trúng thầu, đồng thời góp phần phát triển ngành xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết cạnh tranh trong đấu thầu và mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh doanh nghiệp xây dựng. Lý thuyết cạnh tranh trong đấu thầu nhấn mạnh bản chất của đấu thầu là quá trình cạnh tranh giữa các nhà thầu nhằm giành quyền thực hiện dự án, bao gồm cạnh tranh về giá, chất lượng công trình và tiến độ thi công. Mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh tập trung vào các tiêu chí như năng lực tài chính, nguồn nhân lực, thiết bị công nghệ, quản lý dự án và uy tín doanh nghiệp.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Năng lực cạnh tranh: khả năng của doanh nghiệp trong việc giành được hợp đồng đấu thầu thông qua các tiêu chí đánh giá.
  • Đấu thầu xây dựng: quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu của chủ đầu tư dựa trên các tiêu chí kỹ thuật, tài chính và tiến độ.
  • Tiêu chí đánh giá năng lực: các chỉ số như tỷ lệ lợi nhuận, doanh thu, tỷ lệ trúng thầu, năng lực tài chính, trình độ nhân lực, thiết bị thi công.
  • Yếu tố ảnh hưởng nội bộ và bên ngoài: bao gồm nguồn nhân lực, tài chính, thiết bị, chính sách nhà nước, đối thủ cạnh tranh, quyền lực nhà cung cấp và chủ đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thu thập từ báo cáo hoạt động sản xuất kinh doanh của CIENCO 1 giai đoạn 1997-2000, các hồ sơ đấu thầu, tài liệu pháp luật liên quan đến đấu thầu xây dựng, cùng các cuộc phỏng vấn với cán bộ quản lý và chuyên gia trong ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đấu thầu của CIENCO 1 trong giai đoạn trên, với hơn 35 dự án có giá trị hợp đồng trên 10 tỷ đồng.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp phân tích tổng hợp, phân tích hệ thống và so sánh số liệu qua các năm. Các chỉ tiêu tài chính như tỷ suất lợi nhuận, doanh thu, tỷ lệ trúng thầu được tính toán và so sánh để đánh giá năng lực cạnh tranh. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong 6 tháng, từ khảo sát thực tế đến tổng hợp và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh thu và sản lượng ổn định nhưng lợi nhuận giảm:

    • Doanh thu của CIENCO 1 tăng từ 559 tỷ đồng năm 1997 lên 585 tỷ đồng năm 2000, trong đó xây dựng cơ bản chiếm 89-93% tổng sản lượng.
    • Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận giảm từ 2,2% năm 1997 xuống còn 1,04% năm 2000, phản ánh hiệu quả kinh doanh giảm sút.

  2. Tỷ lệ trúng thầu thấp và cạnh tranh gay gắt:

    • Tỷ lệ trúng thầu theo số hợp đồng chỉ đạt 35%, theo giá trị hợp đồng là 31%.
    • Các nhà thầu nước ngoài với thiết bị hiện đại và kinh nghiệm quản lý tốt thường có giá thầu thấp hơn, tạo áp lực cạnh tranh lớn cho CIENCO 1.

  3. Yếu tố nội bộ hạn chế năng lực cạnh tranh:

    • Nguồn nhân lực có trình độ chưa đồng đều, đặc biệt là đội ngũ quản lý dự án và kỹ thuật còn thiếu kinh nghiệm sáng tạo.
    • Thiết bị thi công tuy hiện đại nhưng chưa đồng bộ và chưa được khai thác hiệu quả tối đa.
    • Quản lý dự án và tổ chức điều hành còn nhiều hạn chế, một số ban điều hành dự án chưa thực sự làm chủ được tình hình.

  4. Yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lớn:

    • Chính sách nhà nước và quy định đấu thầu còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tham gia đấu thầu quốc tế.
    • Quyền lực của chủ đầu tư và nhà cung cấp vật tư ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng trúng thầu và chi phí thi công.
    • Sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài ngày càng khốc liệt, đặc biệt là các doanh nghiệp có liên doanh với nước ngoài.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù CIENCO 1 có sự tăng trưởng về doanh thu và sản lượng, nhưng hiệu quả kinh doanh giảm do chi phí đầu vào tăng và áp lực cạnh tranh về giá thầu. Tỷ lệ trúng thầu thấp phản ánh năng lực cạnh tranh chưa thực sự vượt trội so với các đối thủ trong và ngoài nước. Các yếu tố nội bộ như nguồn nhân lực, thiết bị và quản lý dự án cần được cải thiện để nâng cao năng lực thi công và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao.

So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, việc tập trung nâng cao chất lượng công trình, tiến độ thi công và xây dựng thương hiệu uy tín là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp tăng tỷ lệ trúng thầu. Ngoài ra, việc hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý và tăng cường hợp tác liên doanh với các tập đoàn nước ngoài cũng là xu hướng tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ lợi nhuận và doanh thu qua các năm, bảng phân tích tỷ lệ trúng thầu theo số lượng và giá trị hợp đồng, cũng như sơ đồ mô tả các yếu tố ảnh hưởng nội bộ và bên ngoài đến năng lực cạnh tranh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

    • Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho cán bộ kỹ thuật và quản lý trung gian.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo CIENCO 1 phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện mô hình tổ chức và quản lý dự án

    • Xây dựng quy trình quản lý dự án chuẩn hóa, tăng cường kiểm soát chất lượng và tiến độ thi công.
    • Thời gian thực hiện: 6-9 tháng. Chủ thể: Ban quản lý điều hành dự án và phòng quản lý chất lượng.

  3. Đầu tư nâng cấp thiết bị thi công hiện đại và đồng bộ

    • Mua sắm thiết bị thi công chuyên dụng, áp dụng công nghệ thi công tiên tiến nhằm nâng cao năng suất và chất lượng.
    • Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể: Phòng đầu tư và kỹ thuật.

  4. Xây dựng chiến lược giá thầu linh hoạt và hợp lý

    • Phân tích kỹ lưỡng chi phí, thị trường và đối thủ để xây dựng giá thầu cạnh tranh nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận.
    • Thời gian thực hiện: liên tục trong các đợt đấu thầu. Chủ thể: Phòng kinh doanh và đấu thầu.

  5. Tăng cường hợp tác liên doanh và mở rộng thị trường quốc tế

    • Liên kết với các tập đoàn nước ngoài để nâng cao năng lực tài chính, kỹ thuật và mở rộng phạm vi hoạt động.
    • Thời gian thực hiện: 24 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng đối ngoại.

  6. Đẩy mạnh hoạt động quảng bá thương hiệu và xây dựng uy tín

    • Tổ chức các chương trình quảng cáo, tham gia hội thảo ngành để nâng cao hình ảnh và uy tín trên thị trường.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Phòng marketing và truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý CIENCO 1

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng năng lực cạnh tranh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong hoạt động đấu thầu.

  2. Các doanh nghiệp xây dựng công trình giao thông

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh và các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả đấu thầu.
    • Use case: So sánh và điều chỉnh chiến lược cạnh tranh phù hợp với thị trường.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Xây dựng khung pháp lý và chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp xây dựng.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, xây dựng

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức chuyên sâu về đấu thầu xây dựng và năng lực cạnh tranh doanh nghiệp.
    • Use case: Tham khảo tài liệu nghiên cứu, phát triển đề tài liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Năng lực cạnh tranh được đánh giá qua các tiêu chí chính như năng lực tài chính, trình độ nhân lực, thiết bị thi công, chất lượng công trình, tiến độ thi công và uy tín doanh nghiệp. Ví dụ, tỷ lệ trúng thầu và lợi nhuận là các chỉ số phản ánh hiệu quả cạnh tranh.

  2. Tại sao CIENCO 1 có doanh thu tăng nhưng lợi nhuận lại giảm?
    Doanh thu tăng do mở rộng quy mô hoạt động, nhưng lợi nhuận giảm bởi chi phí đầu vào tăng, cạnh tranh giá thầu gay gắt và các dự án thường phải đầu tư nhiều thiết bị, công nghệ hiện đại với chi phí cao. Ngoài ra, việc chậm thanh toán và tồn đọng công nợ cũng ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính.

  3. Các yếu tố bên ngoài nào ảnh hưởng lớn đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xây dựng?
    Các yếu tố bên ngoài gồm chính sách và quy định của nhà nước, quyền lực của chủ đầu tư và nhà cung cấp vật tư, cũng như sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Ví dụ, quy định ưu đãi cho nhà thầu trong nước và sự bảo hộ của chính phủ có thể tạo lợi thế cạnh tranh.

  4. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ trúng thầu trong các dự án xây dựng?
    Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược giá thầu hợp lý, nâng cao chất lượng và tiến độ thi công, đồng thời phát triển uy tín và thương hiệu. Việc hoàn thiện năng lực quản lý dự án và đầu tư thiết bị hiện đại cũng góp phần tăng khả năng trúng thầu.

  5. Vai trò của nguồn nhân lực trong nâng cao năng lực cạnh tranh là gì?
    Nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng quản lý tốt và tinh thần trách nhiệm sẽ giúp doanh nghiệp thực hiện dự án hiệu quả, đảm bảo chất lượng và tiến độ. Đào tạo và phát triển đội ngũ là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững.

Kết luận

  • CIENCO 1 đã đạt được sự tăng trưởng về doanh thu và sản lượng trong giai đoạn 1997-2000, nhưng hiệu quả kinh doanh và tỷ lệ trúng thầu còn hạn chế.
  • Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nội bộ như nguồn nhân lực, thiết bị thi công, quản lý dự án và các yếu tố bên ngoài như chính sách nhà nước, đối thủ cạnh tranh.
  • Ba phương thức cạnh tranh chủ yếu gồm cạnh tranh về giá thầu, chất lượng công trình và tiến độ thi công đều cần được doanh nghiệp chú trọng đồng thời.
  • Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cần tập trung vào đào tạo nhân lực, hoàn thiện tổ chức quản lý, đầu tư thiết bị hiện đại, xây dựng chiến lược giá thầu linh hoạt và tăng cường hợp tác quốc tế.
  • Tiếp theo, CIENCO 1 cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm để nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và các phòng ban chức năng của CIENCO 1 nên nhanh chóng áp dụng các giải pháp nghiên cứu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo vị thế vững chắc trên thị trường xây dựng công trình giao thông trong nước và quốc tế.