I. Tổng Quan Về Dạy Học Giáo Dục Học Tiếp Cận Năng Lực
Bài viết này trình bày một cái nhìn tổng quan về dạy học giáo dục học tại các trường đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, nơi nguồn nhân lực cạnh tranh cao là yếu tố quyết định thành công của một quốc gia. Vì vậy, đổi mới giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Tiếp cận năng lực được xem là hướng đi tiềm năng để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp. Luận án tiến sĩ này đi sâu vào việc vận dụng tiếp cận năng lực trong dạy học giáo dục học, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành trong đào tạo giáo viên.
1.1. Lý do chọn đề tài Đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế
Yêu cầu về nguồn nhân lực có khả năng cạnh tranh ngày càng trở nên bức thiết trong bối cảnh hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kinh tế tri thức. Đảng và Nhà nước ta đã xác định phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Theo [1], việc xây dựng chương trình giáo dục nên tập trung vào câu hỏi: “người học biết làm những gì từ những điều đã biết?”, nhấn mạnh đến khả năng thực hiện của người học. Bài viết này sẽ đi sâu vào đề tài dạy học theo phương pháp tiếp cận năng lực.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên
Nghiên cứu này hướng đến việc thiết kế một quy trình dạy học giáo dục học tại đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. Mục tiêu là nâng cao chất lượng dạy học, làm phong phú thêm hệ thống lý luận dạy học giáo dục học và góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên.
II. Vấn Đề Trong Dạy Học Giáo Dục Học Cần Tiếp Cận Năng Lực
Thực tế cho thấy, sinh viên sư phạm vẫn còn những hạn chế nhất định về kỹ năng nghề nghiệp. Báo cáo "Thực trạng công tác đào tạo giáo viên phổ thông" đã chỉ ra rằng, nhiều sinh viên sư phạm còn yếu về kỹ năng tìm hiểu học sinh, giáo dục học sinh, phối hợp với phụ huynh, sử dụng đồ dùng dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và giải quyết các tình huống sư phạm. Điều này xuất phát từ việc nội dung và hình thức đào tạo nghiệp vụ sư phạm còn hàn lâm, chưa gắn liền với thực tế trường học. Vì vậy, cần có sự thay đổi trong phương pháp dạy học, đặc biệt là môn Giáo dục học.
2.1. Thực trạng đào tạo Thiếu kỹ năng thực hành sư phạm
Chất lượng sinh viên sư phạm hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu về năng lực nghề nghiệp theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên. Nguyên nhân là do tính định hướng nghề nghiệp, đặc biệt là kỹ năng nghề, không được thể hiện tường minh trong mục tiêu đào tạo. Các yếu tố cấu thành quá trình đào tạo còn rời rạc, thiếu nhất quán trong việc hình thành các yếu tố cấu thành phẩm chất năng lực nghề nghiệp giáo viên.
2.2. Nguyên nhân Nội dung đào tạo còn nặng lý thuyết
Nội dung, hình thức, phương pháp đào tạo nghiệp vụ sư phạm còn hàn lâm, chưa gắn với quá trình hành nghề ở nhà trường phổ thông. Các môn học nghiệp vụ sư phạm (đặc biệt quan trọng là Giáo dục học và lý luận dạy học bộ môn) vừa không đáp ứng về thời lượng, vừa không trực tiếp tác động đúng mức đến hình thành năng lực dạy học và năng lực giáo dục.
III. Phương Pháp Dạy Học Giáo Dục Học Tiếp Cận Năng Lực Mới
Để giải quyết những vấn đề trên, luận án tiến sĩ này đề xuất phương pháp dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực thực hiện. Phương pháp này tập trung vào việc hình thành và phát triển năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm, giúp họ có thể áp dụng kiến thức vào thực tế công việc. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong cách tiếp cận, từ việc truyền đạt kiến thức sang việc tạo cơ hội cho sinh viên thực hành và trải nghiệm.
3.1. Bản chất của tiếp cận năng lực thực hiện trong GDH
Theo tiếp cận năng lực thực hiện, cần trả lời câu hỏi: “người học biết làm những gì từ những điều đã biết?”. Điều này nhấn mạnh đến khả năng “làm”, “thực hiện” của người học. Tiếp cận năng lực thực hiện trong dạy học giáo dục học tập trung vào việc hình thành và phát triển năng lực nghề nghiệp cho sinh viên.
3.2. Vai trò của Giáo dục học trong chương trình đào tạo sư phạm
Môn Giáo dục học đóng vai trò quan trọng trong chương trình đào tạo của các trường sư phạm. Nó cung cấp cho sinh viên những kiến thức và kỹ năng cơ bản về giáo dục, giúp họ hiểu rõ hơn về nghề nghiệp và có thể áp dụng những kiến thức này vào thực tế dạy học.
IV. Quy Trình Dạy Học Giáo Dục Học Theo Tiếp Cận Năng Lực
Để triển khai dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực, cần có một quy trình rõ ràng và cụ thể. Quy trình này bao gồm các bước từ khảo sát năng lực thực hiện, xác định chuẩn năng lực, thiết kế chương trình, tổ chức đào tạo đến đánh giá theo chuẩn năng lực. Mỗi bước đều có mục tiêu, cách thức thực hiện và điều kiện thực hiện cụ thể.
4.1. Các nguyên tắc thiết kế quy trình dạy học theo tiếp cận năng lực
Quy trình dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực thực hiện cần đảm bảo tính hệ thống, tính hiệu quả và tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Tiếp cận năng lực cũng cần được chú trọng trong quá trình xây dựng và thiết kế quy trình giảng dạy.
4.2. Các bước thực hiện quy trình dạy học hiệu quả
Các bước thực hiện quy trình dạy học giáo dục học bao gồm: khảo sát năng lực thực hiện, xác định chuẩn năng lực, thiết kế chương trình, tổ chức đào tạo và đánh giá theo chuẩn năng lực. Mỗi bước cần được thực hiện một cách cẩn thận và khoa học để đảm bảo hiệu quả của quá trình dạy học.
V. Ứng Dụng Thực Tế Dạy Học GDH Kết Quả Thực Nghiệm
Luận án đã tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng hiệu quả của quy trình dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực. Kết quả cho thấy, quy trình này giúp sinh viên hình thành năng lực thực hiện tốt hơn và nâng cao chất lượng dạy học giáo dục học. Điều này chứng minh tính khả thi và hiệu quả của phương pháp dạy học này.
5.1. Mô tả quy trình thực nghiệm sư phạm chi tiết
Quá trình thực nghiệm sư phạm bao gồm các bước: xác định mục đích thực nghiệm, lựa chọn nội dung thực nghiệm, thiết kế quy trình thực nghiệm, đánh giá kết quả thực nghiệm. Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp thực nghiệm trong quá trình nghiên cứu và thực tiễn.
5.2. Phân tích kết quả thực nghiệm Nâng cao năng lực sinh viên
Phân tích kết quả thực nghiệm cho thấy, quy trình dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực giúp sinh viên hình thành năng lực thực hiện tốt hơn. Kết quả thực nghiệm sư phạm là minh chứng rõ ràng và hiệu quả.
VI. Kết Luận và Khuyến Nghị Về Dạy Học Giáo Dục Học
Nghiên cứu này đã góp phần làm sáng tỏ lý luận về dạy học theo tiếp cận năng lực, đồng thời đề xuất một quy trình cụ thể để triển khai phương pháp này trong dạy học giáo dục học tại các trường đại học sư phạm. Để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, cần tiếp tục nghiên cứu và ứng dụng tiếp cận năng lực vào các môn học khác trong chương trình đào tạo.
6.1. Đóng góp mới của luận án tiến sĩ về GDH
Luận án đã mở rộng lý luận về dạy học theo tiếp cận năng lực. Làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận mới như: mối quan hệ giữa tiếp cận năng lực và “chuẩn đầu ra”, dạy học theo tiếp cận năng lực trong quá trình đào tạo giáo viên, dạy học giáo dục học theo tiếp cận năng lực.
6.2. Khuyến nghị Tiếp tục ứng dụng tiếp cận năng lực trong đào tạo
Để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, cần tiếp tục nghiên cứu và ứng dụng tiếp cận năng lực vào các môn học khác trong chương trình đào tạo. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường sư phạm, các nhà nghiên cứu và các nhà quản lý giáo dục để triển khai hiệu quả phương pháp dạy học này.
